2.Материалдық шығындар есебі

Негізгі материалдар шығындары тікелей шығындардың бірінші элементі болып табылады (көмекші материалдар жанама шығындар құрамында ескеріледі).

Материалдардың нақты өзіндік құны оларды сатып алуға кеткен шығындарымен анықталады, ал осы шығындардыңқатарына: жабдықтаушылардың босатқан ресурстарын несие ретінде пайдаланғны үшін төленетін пайыздары, комиссиондық сыйақылар, жабдықтау ісін ұйымдастырып жүргізгені үшін төленетін төлемдер, тауарлы биржалар қызметтерініңқұны, кеден баждары, бсқа ұйымдардың күшімен жүзеге асырылатын жеткізу және тасымалдау шығындары жатады.

Негізінен калькуляциялаудың мәнін жан-жақты зерттеу үшін, бірінші кезекте, ондағы қолданатын бағалау әдісімен де танысқан жөн. Бірінші болып орташа деңгейінде алынған (немесе орташа өлшенген) әдісі, ФИФО, сосын ЛИФО сипаттаудан бастаймыз.

Материалдарды пайдалану есебін ұйымдастыруды бастапқы құжаттарды толтыру және оларды көмегімен өндіріске босатылған материалдарды бақылау сияқты жайлардыңүлкен мәні бар. Ең көп таралған болып, лимиттік карталары саналады, сол бойынша өндіріске босатылған материалдарға бақылау жасалынады. Ол құжатта мыналар ескеріледі: операция түрі, қойманың нөмірі, бостылған материалдар, алушы цехтар, шығындар шифры, номенлатуралық нөмірі, босатылған материладрдың аттары, өлшем бірліктері және бір айға жасалға материалдардың шығысының лимиті, ал ол айлықөндірістік жоспарымен және қолданыстағы шығындар нормасымен сәйкес есетелінеді. Материладрды алмастыру үшін толтыратын, оларды бекітілген лимиттен артық босатқан кезде оларды арнайы түрде көрсететін құжаттарымен рәсімделеді, өйткені ол бекітілген нормадан ауытқудың фактісін тіркеуге бейімделген.

Материалдарды босату лимиті де, және рәсімдеу тәсілі де, сонымен бірге рәсімдеудің реквизиттері де згеруі мүмкін: егер ШС лимитті анықтау мақсатында ескінің орнына жаадан толтырылған лимит карталарын жазса, ол басқа субъектілер үшін осы картаға сәйкес жазбаша түрінде тіркелген лимиттіңөзгергені туралы жарлық береді.

3.Еңбекақы шығындары есебі

Тікелей шығындардың екінші элементі: негізгі өндірістік жұмысшыларына, есептелген еңбек ақылары болып табылады.

Мерзімді төлем ақысы бойынша төленетін жұмысшылардың еңбек ақыларын есептеу үшін, табель мәліметтерін қолданады.

Жұмысшыларды мерзімнен тыс жұмыстарға тарту кәсіпорынның басшысы бекіткен тізімдеріне сәйкес рәсімделеді.

Еңбек ақының кесімді нысаны бойынша, жұмысшының істеп шығарған өнім санына қарай әр түрлі есеп жүйесі пайдаланады, соның ішінде, өнімді шығарудың операциялық есебі бойынша жүргізілген есебі тура келеді. Олжұмысшыныңөндірген өнімін бақылаушы немесе мастердіңөзі тексереді де, содан соң орындалған әрбір операцияны тіркейді, есетейді және кіріске алады.

Ұсақ сериялық және дербес өндіріс жағдайында өндіру есебі бойынша негізгі алғашқы құжаттары болып істелген жұмысқа жабылған наряды саналады. Онда: тапсырма, оның орындалуы, жұмыс разряды, істелген жұмыстың уақыты, әрбір операция бойынша еңбек ақысының сомасы және т.б. көрсеткіштері бойынша көрсетіледі.

Жұмысшылардың айлық немесе екі апталық ндіуін тіркеуге арналған, жинақтаушы немесебір жолғы да наряды қолданылуы мүмкін.

Сериялықөндірісте жұмысшылардыңөндіру есебі үшін алғашқы құжат ретінде маршрут қағаздары пайдаланады. Оларда белгіленген технологиялық процеске сәйкес өндіріске немесе өңдеуге жіберілгенді өнім түрлерін немесе партиясын тіркейді. Бөлшектердің дәлме-дәл өңделу мен сақталуына бақылау жасау үшін, әрбір операция орындалғаннан кейін ТББ-мі жұмысты қабалдап алады.

Жұмысшының шығарға өнімін анықтау үшін, ауысым басындағы блшек қалдығына (1) ауысым барысында дайындалған бөлшек санын (2) қосады да (1+2), дәл осы қосындыдан ауысым соңында өңделмеген немесе жинақталмаған бөлшек санын шегереді. Осылайшы есептелген әрбір жұмысшыныңөндірген өнімі ең соңында рапортпен немесе өндіру есебінің ведомостарымен рәсімделеді.

Кесімді бағаны нақты өндіріліп шығарылған өнім көлеміне көбейтеді де, жұмысшының жұмысына қарай оның еңбек ақысы рәсімделеді.

Кесімді бағаны нақты өндіріліп шығарылған өнім көлеміне көбейтеді де, жұмысшының жұмысына қарай оның еңбек ақысы шығарылады.

Осы түрде орындалған және рәсімделген есеп айырысулар бухгалтерлік есепте мынадай жазумен көрсетіледі:

“Негізгі өндіріс” шоты дебеттеледі де, “Еңбек ақы бойынш персоналмен есеп айырысу”шоты кредиттеледі.

Дәл осы мезгілде есептелегн еңбек ақыдан бекітілген норматив бойынша: әлеуметтік, зейнетақы және басқа да қорлары бойынша аударылымдар жасалынады.