I Іінснциялық энергиялар Еп мен яр2-нің молекулалардьщ г

«ріілі.ігына байланысты өзгеруін график түрінде көрсетелік (24-сурет).

177

Ер Ер

Ер2

Е

,г 0 г

---------- »д

24-сурех

Егер К2Ж , болса, тебу күшінің ЕР1 потенциялык энергиясын

кескіндейтін қисык г кішкене болғанда жоғары қарай тігірек

көтеріледі, ал тарту күшінің Еп потенциялық энергиясын кескін-

дейтін қисық г кішкене болғанда төмен карай жатықтау болып түседі.

Екі молекуланың

өзара толық потенциялық энергиясының қорытқы қисығы 24-6

суретге түтас сызылған қисықпен кескінделген. Бұл қисықтың төмен

түсетін СД тармағы молекулалардың арасындағы / = /, + / 2 қорытқы

өзара әсер күші Г үлкен аралықта тарту күші болатындыгына

сәйкес келеді. Жоғары көтерілетін ДА тармак кішкене г

аралыкта корыткы күш тебу күші болатындыгына сәйкес келеді.

Молекулалардың арасы г0 - Оі болғанда екі күш - / 2 тебу күші мен /

тарту күші - сан жағынан біріне-бірі тең болады. Бүл нүктеде /

қорытқы күш нольге тең. I нүктесі Д потенциял шұңкырының ең

терең жеріне сәйкес келеді. Осы орын тепе-теңдік орны болып

табылады. Алайда молекулалардың Е толық энергиясы потенциал

шүңқырдың Д «тереңдігінен» кем болғанда г0 аралык А мен В

молекулапардың өзара тепе-теңдік қапыпта орналасу аралыгы бола

алады. Шүңқырдың шегінде Ер потенциялық энергия теріс таңбалы

болатындықтан әуелде бірінен-бірі үлкен қашықтықта түрған, ал кейін

біріне-бірі жақындайтын молекулалардың энергия қоры қашан да

болса потенциял шүңқырдың Д «тереқдігінен» артық болады.

Кинетикапық энергияны Ек деп белгілейік. Е=ЕК+ЕР толық

энергия 24-6 суретте жүргізілген МЕ пунктир сызықпен кескінделетін

болсын. А молекула қозғалмайды деп есептейік, ал В молекуланың

қозгалысын А молекулаға қатысты қарастырайық. Сонда В молекула А

178

мішекулаға қарай үлкен г аралықтан бастап г0 аралыққа дейін, осы

■ралықта оған тарту күштері эсер ететіндіктен, ылғий артып отыратын

*і.тдамдықпен қозғалады. Молекулалардың тепе-теңдік қаппының г0

цршіығына сэйкес келетін нүктені өткен кезде В молекуланың

Ниистикалық энерғиясы ЕК=Е-ЕР болады; осы кинетикалық

шсрі ияның арқасында ол тепе-теңдік I қалыптан (орыннан) өтеді де,

Ййрлық кинетикалық энерғиясы ЫМ кесіндімен кескінделғен

Ноісициялық энергияға айналғанша, тебу күшін жеңе отырып, А

мшіскулаға қарай жақындай береді, В молекула г= а болған кезде

(цундагы а=ОЫ - М нүктесінің абсциссасы) езінің барлық

ииисіикалық энерғиясын жоғалтып, тебу күшінің эсерінен апғашқы

ііімсіі кейін қайтып, А молекуладан қашықтай бастайды. 0М=а аралык

Молскулалардың центрлерінің соқтығысқан кезде жақындайтын ең аз

ирииыіын анықтайды. а=0М кесінді молекулалардың эффективтік

мнпмсірі («радиустарының» қосындысы) болып табьшады. Сонымен а

іннмііның мэні Е толық энерғияның мэніне, яғни А молекуладан

Цйніық г аралықта түрған В молекула осы А молекулаға қарай қандай

Лынліімдықпен қозғалатындығына байланысты болатындығы

Мфінсді. Е толық энерғия неғүрлым үлкен болса оны кескіндейтін

• у іу потенциялық энерғияны кескіндейтін қисықты солғүрлым

Шімпрырак қиып өтеді, олай болса а шама солғүрлым кіші болады.