3.Przedstaw historyczne typy instytucji państwa; scharakteryzuj podstawowe cechy państwa niewolniczego, feudalnego, kapitalistycznego, faszystowskiego, socjalistycznego.

Państwo- grec. Polis- miasto-państwo, star. Rzym Civitas- państwo obywateli rzymskich, Res publika- rzecz wspólna, Imperium.

Średniowiecze: Terra- ziemia

Włochy (XVI w.)- Stato, status czyli stan, położenie. Poparł Machiavelli i przyjęło się w Europie.

Państwo niewolnicze – cechuje je występowanie właścicieli niewolników, oraz niewolników będących ich własnością. Kształtują się między nimi stosunki zwierzchnictwa i podporządkowania. Właściciele niewolników są warstwą panującą i posiadającą prawa obywatelskie, niewolnicy natomiast pozbawieni są praw i swobody.

Państwo feudalne – występuje tu feudalna własność ziemi należącej do stosunkowo małej części ludności (np. rycerstwa, duchowieństwa). Stosunki zwierzchnik – podporządkowany kształtują się na zasadzie poddaństwa chłopów feudałom. W tym systemie warstwy podporządkowane (chłopi) podlegają pewnej ochronie prawnej.

Państwo kapitalistyczne – charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą. Główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw. Ten typ dzielimy na:

• Państwo wczesnokapitalistyczne

• Państwo liberalno-demokratyczne

• Państwo faszystowskie

• Państwa trzeciego świata

Państwo Faszystowskie: 3 elementy: Naród, władza, partia (scalone w jeden element). Eksponowany aparat przymusu, odrzucenie trójpodziału władzy, likwidacja samorządu terytorialnego, obywatel żył dla państwa, propagowano kult wodza. Wódz sprawował kontrolę nad egzekutywą, legislatywą i sądownictwem. Kult siły i tężyzny fizycznej, panował wzorzec człowieka agresywnego, brutalnego, twardego, bezwzględnego. Państwo propagowało ekspansje terytorialną. Kontrola wszelkich źródeł informacji. Pojawiła się nowa klasa rządząca. Antykomunizm, antyintelektualizm, anty pluralizm, anty pacyfizm. Faszyzm zyskał masowe poparcie. Codzienny terror psychiczny, brak likwidacji własności prywatnej.

Państwo socjalistyczne – charakteryzuje się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych. Istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach. Istotną różnicą pomiędzy państwami kapitalistycznymi a socjalistycznymi, jest forma własności – w państwach kapitalistycznych większość dóbr skupiona jest w rękach tzw. klasy średniej oraz wyżej, w krajach socjalistycznych własność jest domeną państwa, rozumianego jako prawny przedstawiciel całego narodu i ogółu żyjących w nim obywateli.

4.Opisz podstawowe cechy współczesnego państwa demokratycznego.

Zasada suwerenności narodu: Jest ona podstawową zasadą państwa demokratycznego. Zapisano ją w każdej konstytucji państwa o takim ustroju. Zasada suwerenności narodu oznacza, że najwyższą władzą jest władza narodu. W praktyce naród powierza władzę w państwie swoim przedstawicielom, którzy są wyłaniani w drodze powszechnego głosowania uprawnionych do tego obywateli.

Zasada poszanowania praw mniejszości: Jest to prawo do zachowania i praktykowania swojej religii, do swobody wypowiedzi czy posiadania możliwości udziału w życiu publicznym i politycznym państwa.

Trój podział władzy: To podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza. Według założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:

Władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo, (we współczesnych państwach demokratycznych tworzenie prawa jest podstawowym zadaniem parlamentu, ale to nie jedyny organ władzy do tego upoważniony. Parlament jest jedynym organem upoważnionym do tworzenia najwyższych aktów prawnych – ustaw, na podstawie, których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.)

Władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie, (egzekutywa jest władzą bezpośrednio zarządzającą sprawami państwa, Wprowadza ona prawa i obowiązki obywateli w życie, jeśli zgodne są one z konstytucją.)

Władzę sądowniczą sprawowaną przez sądy i trybunały, wydające wyroki Według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1997 władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały. Konstytucja gwarantuje ich odrębność i niezależność od innych władz. Należy natomiast wyróżnić wymiar sprawiedliwości, który sprawują sądy:

Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w. Obecnie jest to najbardziej rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie. Podstawie obowiązującego prawa.

Państwo prawa: Idea państwa prawa pochodzi jeszcze z czasów starożytnych. Współcześnie nie oznacza ona tylko i wyłącznie przestrzegania prawa, ale także podporządkowanie się normom prawnym oraz posłuszeństwo im przez wszystkich obywateli państwa. W państwie prawa przepisom prawnym mają być posłuszni wszyscy, także ci, którzy sprawują władzę. Państwo prawa to państwo konstytucyjne. W państwie tym stosunki pomiędzy organami władzy państwowej a obywatelami i ich organizacjami, opierają się o stabilne normy prawne, zbudowane na konstytucji. Wówczas mówimy o konstytucjonalizmie. Konstytucja jest podstawowym aktem prawnym regulującym życie społeczne i polityczne w państwie. Cechami państwa prawa są:

Nadrzędność prawa w stosunku do władzy publicznej

Działanie organów władzy oparte jest na prawie, które chroni jednostkę przed posunięciami władz

Prawo jest gwarantem wolności i równości wszystkich obywateli

W państwie prawa obywatel ma zaufanie do przepisów prawa oraz do władz, które je egzekwują. Prawo stoi ponad organami władzy i nie może być traktowane instrumentalnie.

Pluralizm oznacza istnienie, ale także i poszanowanie różnych idei, poglądów politycznych czy obyczajów. Zapewnia on obywatelowi danego państwa swobodny wybór spośród wielu ewentualności. Możemy mówić o pluralizmie społecznym, politycznym i ekonomicznym.

Pluralizm społeczny – dotyczy życia społecznego; przejawem społecznego pluralizmu jest istnienie złożonej struktury społecznej, w której mamy do czynienia z różnorodnymi klasami, grupami czy warstwami.

Pluralizm polityczny – zapewnia możliwość działania partiom politycznym, reprezentującym różne ideologie i polityczne programy; w państwie w którym obowiązuje zasada pluralizmu politycznego działa legalnie opozycja polityczna; zasada ta dotyczy także obywateli, którzy mogą swobodnie wyrażać swoje polityczne poglądy oraz mogą być członkami różnych partii politycznych, z których programem się utożsamiają; należy zaznaczyć, iż polska konstytucja z 1997 r., obecnie obowiązująca, zabrania rozpowszechniania ideologii faszystowskiej i komunistycznej;

Pluralizm ekonomiczny – zapewnia swobodę działania w państwie różnym podmiotom gospodarczym, takim jak: przedsiębiorstwa prywatne, państwowe, spółdzielnie itd.; państwo stwarza także warunki konkurencyjności rynku, a więc mamy do czynienia z istnieniem współzawodnictwa producentów i usługodawców, którzy oferują konsumentom jak najkorzystniejsze oferty.