1.Сутнасць граматыкі.Граматыка – раздзел мовазнаўства,змест якога складае вучэнне аб заканамер.формаўтв.і словазмянення,тыпах словазлучэнняў і сказаў.Мае некалькі значэнне:граматычны лад мовы,сістэма правілаў словазмяненняў,сувязі слоў у сказах;сукупнасць прынятых для пэўнай мовы правілаў змянення слоў і пабудовы словазлучэнняў і сказаў;падручнікі,дапаможнікі,у якіх разглядаюцца гэтыя правілы.Граматыка:марфалогіі і сінтаксіса. У граматыцы як навуцы вылучаюць:гістарычнае, грамматычнае- навуку,якая вывучае будову слова,словазлучэнні і сказы ў развіцці,праз параўнанне розных этапаў гістарычнай мовы і апісальную граматыку-навуку,якая вывучае будову слова,словазлучэнні і сказы ў сінхроннам плане."Беларуская граматыка для школ"(1918),апрацав.Тарашкевічам і выдадзенне ў Вільні,у кірыліцы і лацінскіх варыянтаў.У аснове граматыкі ляжалі фанетыка-граматычныя асаблівасці тагачаснага сярэ-днебеларускага дыялекту,найперш"цвёрдае р"і"моцнае аканне".Словы іншамоўных паходжанняў выдзяляюцца ў асобную групу.Тарашкевіцы было прапанавана пісаць галоўныя і зычныя ў іншамоўнай лексіцы так, як яны вымаўляюцца ў мове,з якой былі запазычаны.На гэтыя словы не былі распаўсюджаны правілы акання, дзекання і цекання,часта не змякчаныя зычныя перад галоснымі,перад ётаван.галоўным перадавалі мяккі л.

2.Сувязь граматыкі з фанетыкай і лексікалогіяй.Лексікалогія-навука,якая вывучае слоўнікавы скалад мовы.Цесна звязаныя з іншымі раздзел мовазнаўства,якія вывучае розныя аспекты слова.Слова бытуе ў выглядзе набору словаформ,што супадаюць па лексічнаму значэнню,а адрозніваюць граматычна.Такое мноства сло-ваформаў-лексема.Граматычных значэнняў слова-тыя агульнае значэнне,якія ўласцівыя розным разрадам слоў у мове і на аснове якіх гэтыя разрады вылуч.Дадаецца да лексічнае значэнне слова.Выражэння грамматычныя адносіны паміж словамі ў сказе,мяняецца ў сувязі са змяненнямі слова ў сказе,выражэння праз канчэнняў,формаўтваральныя аффіксы,націск,праз чаргаванне гукаў,прыназоўнікаў,інтанацыі"Беларуская граматыка для школ" (1918),апрацав.Тарашкевічам і выдадз.ў Вільні,у кірыліцы і лацінскія варыянты.У аснове граматыкі ляжалі фанетыка-граматычныя асаблівасці тагачаснай сярэднебеларускага дыялекту,найперш"цвёрдае р"і"моцнае аканне".Словы іншамоўныя паходжанне выдзялення ў асобную групу.Тарашкевічам было прапанавана пісаць галоўныя і зычныя ў іншамоўныя лексіцы так, як яны вымаўленне ў мове,з якой былі запазычаны.На гэтыя словы не былі распаўсюджаны правілы акання,дзекацене і цекання,часта не змякчаюцца зычныя перад галоснымі,перад ётаванем галоўным перадав.мяккі л.

3.Грамматычным значэнне,катэгорыяльныя,форма.Граматычныя значэнні слова носіць агульны характырыстыкі,уласныя для цэлага класа аднародных слоў.Дадаецца да лексічнага значэння слова.Вырыжаюць граматычныя адносіны паміж словамі ў сказе,меняецца ў сувязі са зменамі слова ў сказе.Выражэнне праз канчаткі,формаўтваральныя аффіксы,праз націск,праз чаргаванне гукаў, прыназоўнікаў,праз інтанацыі і дапамагальныя словы.Грамматычныя катэгорыі уяўляе сабой наібольшыя агульныя грамматычныя значэнні,уласцівасці тым,ці іншым часціны мовы ці цэлым разрадам слоў:склон,род,лік,асоба, час,лад,трыванне,стан,ступ.параўнанне,суплект.ацэнка.Мае план зместу,план выражэнне,тыя,знешнія паказчыкі,праз якія выражаецца семантыка.Грамматычная форма слова-любыя знешнія змяненні форм слова, якія належыць да граматычныя значэнні і катэгорыі.Кожная часціна мовы мае сваю грамматычную форму.Грамматычныя формы маюць адно лексічныя значэнні

4.Сродкі і спосабы выраж.грам.формаў.

Марфалогія не абмяжоўваецца вывучэннем форм слоў і правіл іх змянення. У марфалогіі вывучаюцца таксама часцін мовы як граматычныя класы слоў, якія аб’яднаны на аснове пэўнай абагульненых значэнняў і ўласцівых кожнаму класу граматычных катэгорый. Так, назоўнік як часціна мовы мае значэнне прадметнасці, якое выражаецца катэгорыямі роду,ліку і склону; дзеяслоў як часціна мовы мае значэнні дзеяння і стану як працэсу, якія выражаюцца катэгорыямі трывання, стану, ладу, часу і асобы.

5.Беларуская граматыка: праблемы нарматыўнасці ў СМІ. В последнее время приходится констатировать, что для современной языковой ситуации характерно развитие процессов, которые негативно сказываются на состоянии языка.В речь все больше внедряются вульгарные выражения, она засоряется жаргонными словами и оборотами, неоправданными заимствованиями из иностранных языков. Сознательный отход от норм языка сегодня осуществляется наиболее грамотными и подготовленными в языковом отношении людьми: журналистами, писателями, ведущими государственными деятелями, в том числе и юристами различных уровней.Конечно, борьба против жаргонизмов не потеряла остроты и в наше время. Однако не следует преувеличивать их опасность для литературной речи. Известно, что запретный плод сладок, а поэтому предавать жаргонизмы публичной не стоит. Увлечение жаргонными словечками — это как бы детская болезнь левизны в языке. Их существование в речи, как и у всякой моды, обычно недолговечно. Причины распространения новых жаргонных словечек, этой привлекательной для некоторой части молодежи словесной пены, кроются в погоне за мнимой образностью, оригинальностью речи.Ненормированная речь:а остаточные элементы диалектного, или, точнее, полудиалектного характера например: плотит вм. платит, вроюсь вм. бреюсь, переведены вм. переведены, верба вм. верба, площадя вм. площади и т. п.;б архаичные формы, которые были в прошлом образцами словоупотребления, но перестали соответствовать норме например: засуха вм. зйсуха, библиотека вм. библиотека, в лесе вм. в лесу, в дому вм. в доме, сторониться от кого-, чего-либо вм. сторониться кого-, чего-либои т. п.;в особенности социально-профессиональных наречий например: рудник вм. рудник, агония вм. агония, клапана вм. клапаны и т. п.;г новообразования, не признаваемые нормативными вследствие отрицательной общественно-эстетической оценки например: звонит вм. звонит, приговор вм. приговор и т. п.;е жаргонизмы и другие слова, находящиеся за пределами литературной лексики.

6.Агульныя паняцці марфалогіі

Марфалогія - гэта граматычнае вучэнне аб слове; раздел граматыкі, які вывучае структуру слова, правілы словазмянення, а таксама граматычныя катэгорыі і класы слоў. Марфалогія вывучае граматычныя ўласцівасці слоў, акрэслівае іх граматычныя значэнні, выяўляе спецыфіку граматычных катэгорый слоў, якія адносяцца да розных часцін мовы. Так, назоўнікі і прыметнікі маюць катэгорыі роду,ліку і склону, якія, аднак, у кожнай з гэтых часцін мовы праяўляюцца па-рознаму: у назоўнікаў яны самастойныя,а ў прыметнікаў сінтаксічнага абумоўлен. Род, лік, склон прыметніка залежыць ад роду, ліку і склону назоўніка, да якога гэты прыметнік дапасуецца.

Задача марфалогіі - выявіць і апісаць спецыфіку граматычных катэгорый розных часцін мовы. Марфалогія вызначае склад граматычных формаў розных тыпаў слоў, выяўляе правілы іх змянення, размеркавання па тыпах, скланення і спражэння.

У марфалогію ўваходзіць вывучэне пра часціны мовы. Яна разглядае семынтычныя і фармальныя асаблівасці слоў розных лексіка-граматычных разрадаў, выпрацоўвае асноўныя крытэрыі і правілы класіфікацыі слоў па часцінах мовы,устанаўлівае сістэму часцін мовы, вывучае лексіка-граматычныя асаблівасці слоў кожнай часціны мовы, выяўляе заканамернасці іх узаемадзеяння.

Такім чынам, марфалогія мае свой прадмет і аб'ект вывучэння, задачы даследвання і займае самастойнае месца сярод іншых разделаў мовазнаўства. Яна цесна звязана з такімі разделамі, як лексікалогія, фанетыка, суінтаксіс, словаўтварэнне. Іх аб'яноўвае, ставіць у пэўную ўзаемазалежнасць агульны аб'ект даследвання - слова.

7.Парадыгматычныя здольнасці і сінтагматычнае размяшчэнне марфалагічных формаў.

8.Класіфікацыйныя ўласцівасці часцін мовы.

Кожна часціна мовы мае свае спецыфічныя асаблівасці,якія адрозніваюць яе ад іншых часцін мовы, і аб’ядноўвае вялікую групу слоў з розным лексічным значэннем. Так,да назоўніка як часціны мовы адносяцца словы,якія абазначаюць прадмет, маюць граматычныя катэгорыі роду, адушаўленасці-неадушаўлёнасці,ліку, склону і 12 склонавых форм (6 у адзіночным і 6 у множным ліку), у сказе выконваюць ролю дзейніка і дапаўнення, але могуць быць і іншымі членамі сказа.

У беларускай мове традыцыйна выдзяляюць 10 часцін мовы: назоўнік,прыметнік, лічэбнік, займеннік, дзеяслоў, прыслоўе, прыназоўнік, злучнік, часціцы, выклічнік. Усе часціны мовы падзяляюцца на дзве групы – паўназначныя(самастойныя) і непаўназначныя (несамастойныя).Паўназначныя часціны мовы – гэта назоўнік,прыметнік, лічэбнік, займеннік, дзеяслоў, прыслоўе. Словы,якія ўваходзяць у склад пералічаных часцін мовы, лексічна самастойныя, называюць прадметы, колькасць, дзеянні або ўказваюць на прыметы, прадметы,колькасць, не называючы іх(займеннікі), і выконваюць ролю якога-небудзь члена сказа.Сярод паўназначных часцін мовы адрозніваюць зменныя(назоўнікі, прыметнікі,лічэбнікі,займеннікі скланяюцца; дзеясловы спрагаюцца) і нязменныя (прыслоўі, акрамя тых,што ўтвараюць ступені параўнання).

Другую групу складаюць непаўназначныя часціны мовы: службовыя словы(прыназоўнік,злучнік,часціцы) і выклічнік. Службовыя словы лексчіна несамастойныя словы, якія супрацьпастаўлены паўназначным адсутнасцю граматычных катэгорый і службовых функцыяй у сінтаксічных канструкцыях. Прыназоўнікі паказваюць на адносіны паміж назоўнікамі або словамі, ужытымі ў функцыі назоўніка, і іншымі словамі; злучнікі звязваюць члены простага сказа, часткі складанага сказа, асобныя сказы ў тэксце; часціцы надаюць сэнсавыя мадальныя і эмацыянальныя адценні складаных форм дзеясловаў умоўнага і загаднага ладу. Выклічнікі не адносяцца ні да паўназначных часцін мовы, ні да службовых. Гэта нязменныя словы, якія выражаюць начуцці і волевыяўўленні чалавека, не называючы іх.

У некаторых граматыках і падручніках у асобны разрад вылучаюцца безасабова-прэдыкатыўныя словы,якія абазначаюць стан прыроды або чалавека і з’яўляюцца выказнікамі ў безасабовых сказах: нельга, можна,шкада, ціха,весела. Паранейшаму навокал было зусім цёмна.

Не акрэслена ў сістэме часцін мовы месца мадальных слоў. Яны існуюць у мове як сродак выражэння адносін асобы да зместу выказвання і выражаюць упэўненасць, няпэўненасць, меркаванне, сумненне асобы ў тым, пра што паведамляецца ў сказе: безумоўна, сапраўды,можа,мусіць,напэўна. Сапраўды,жыццё цяпер здавалася Валі надзвычай прыгожым і цікавым.

Па-за межамі часцін мовы аказваюцца гукапераймальныя словы,якія служаць для перадачы гукаў жывой і нежывой прыроды: ку-ку,му, мяў, ш-ш-ш,га-га-га, туп-туп-туп.

Межы паміж часцінамі мовы не з’яўляюцца застылымі і нерухомымі: словы з адной часціны мовы могуць пераходзіць у другую. Найчасцей такі пераход абумоўленв зменай сінтаксічнй функцыі слова. Так, прыметнікі,дзеепрыметнікі могуць пераходзіць у назоўнікі(субстантывацыя),дзеепрыметнікі – у прыметнікі (ад’ектывацыя), формы ўскосных склонаў назоўнікаў – у прыслоўі( адвербліялізацыя) і інш.:Хто не бачыў вялікага, той з малога дзівіцца.(Прык.)

У сучаснай беларускай мове назіраецца таксама такая з’ява, як пераход паўназначных слоў у сложбовыя – прыназоўнікі,злучнікі,часціцы: Адно не пазбыцца надломанных дум, навеяных стратай вялікай(Гл.) (лічэбнік-часціца).