49. Przedstaw genezę I przebieg kryzysu kubańskiego.

Kryzysem Kubańskim nazywany jest stan zagrożenia konfliktem między dwoma supermocarstwami dysponującymi bronią atomową - ZSRR i USA, który miał miejsce w dniach 15-28 pazdziernika 1962 roku na Kubie. Był on spowodowany rozmieszczeniem przez ZSRR pocisków rakietowych średniego zasięgu bezpośrednio zagrażających terytorium USA w odpowiedzi na podobne działanie ze strony USA w Turcji.

Wówczas prezydent USA John F. Kennedy wprowadził blokadę morską Kuby i zażądał wycofania rakiet. Potencjalny globalny konflikt nuklearny nabrał realnych kształtów, gdy do Kuby zaczęły się zbliżać radzieckie statki wiozące dalsze materiały militarne. Konflikt został zażegnany, kiedy po żądaniu prezydenta USA , przywódca radziecki Nikita Chruszczow 28 października rozkazał zawrócić statki oraz wyraził zgodę na demontaż wyrzutni rakietowych, w zamian za gwarancje nieagresji USA na Kubę, a także wycofania rakiet amerykańskich z Turcji.

50. Przedstaw genezę polityki odprężeniowej.

W połowie lat pięćdziesiątych nieco ociepliły się stosunki Wschód-Zachód. Dobiegała końca najbardziej gwałtowna faza zimnej wojny i okazywało się, że praktycznie nie ma takich problemów, które nie mogłyby być rozwiązywane przy stole obrad. I tak np. 15 V 1955 r. przedstawiciele Francji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Radzieckiego podpisali w Wiedniu traktat państwowy z Austrią. Cztery mocarstwa potwierdzały neutralność Austrii ewakuując z niej ostatnie wojska okupacyjne. Proces odprężenia w stosunkach między Wschodem a Zachodem przebiegał zresztą krętymi drogami. Uzależnione to było w znacznym stopniu od sytuacji wewnętrznej w ZSRR i od tego, czy w danym momencie zwyciężał tam "kurs" relatywnie bardziej czy mniej liberalny. Wbrew pozorom droga od zimnowojennej retoryki do procesu odprężenia wcale nie była tak daleka, jak można by sądzić.

51. Przedstaw wazniejsze traktatyo charakterze kontroli zbrojen

Kontrola zbrojeń, działania prowadzone przez członków społeczności międzynarodowej, w celu zwiększenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Forma kontroli, która służy redukcji napięć w stosunkach międzynarodowych dzięki utrzymywaniu równowagi militarnej oraz wzmacnianiu stopnia zaufania.Na początku lat 50. XX w. kontrola zbrojeń przyjęła formę przedsięwzięć wielostronnych (umowy, deklaracje), które miały zminimalizować prawdopodobieństwo wybuchu konfliktów zbrojnych. Ograniczano możliwości stosowania sił zbrojnych i powiększania arsenału państw, rozwój wybranych rodzajów zbrojeń poddawano nadzorowi. Państwa przyjęły zobowiązanie o budowie środków zaufania i bezpieczeństwa we wzajemnych relacjach.

Układ o nieproliferacji broni jądrowej, umowa międzynarodowa podpisana w lipcu 1968 w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie. W 1992 do układu, jako sygnatariusze, przystąpiły jeszcze Francja i Chiny, w 1993 – Białoruś i Kazachstan, w 1994 – Ukraina. Strony zobowiązały się do nierozprzestrzeniana pośrednio lub bezpośrednio broni jądrowej lub innych jądrowych urządzeń wybuchowych oraz utrzymania kontroli nad nimi, do nieokazywania pomocy, wsparcia innym krajom w uzyskiwaniu dostępu do tego rodzaju broni lub urządzeń. Wobec państw nie dysponujących bronią wprowadzono zakaz jej produkowania, uzyskiwania inną drogą, korzystania z pomocy państw atomowych. Natomiast zachowywały one prawo do rozwoju badań nad pokojowym wykorzystywaniem energii atomowej, z wyjątkiem prawa przeprowadzania próbnych wybuchów. Układ wprowadzał też zasady kontroli zobowiązań przyjętych przez państwa nie dysponujące bronią jądrową w ramach Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Układ o nieproliferacji broni jądrowej wszedł w życie w 1970 i miał obowiązywać 25 lat. 1995 w Nowym Jorku rozpoczęła się konferencja przeglądowa układu, zakończona przedłużeniem jego ważności bezterminowo i bezwarunkowo. Utrzymano bez zmian prawo 5 mocarstw: Stanów Zjednoczonych, Rosji, Chin, Francji i Wielkiej Brytanii do posiadania broni jądrowej. Wszystkie inne państwa będące sygnatariuszami układu zobowiązują się do nienabywania, nieprodukowania i niewspierania państw-producentów broni jądrowej. Układu nie podpisały Indie, Pakistan i Izrael.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej, Euratom, (ang. European Atomic Energy Community), jedna z trzech Wspólnot, powstała na mocy Traktatów Rzymskich z 1957 (zaczęły obowiazywać od 1 stycznia 1958). Stanowi organizację sprawujaca kontrolę i koordynację w zakresie cywilnej gospodarki jadrowej.

Jej cele to: stwarzanie warunków dla badań i rozwoju przemysłu atomowego, wspieranie powstawania i rozwoju przemysłu atomowego poszczególnych państw członkowskich, działalnosć w dziedzinie pokojowego wykorzystania energii atomowej, nadzór i kontrola oraz ustanawianie jednolitych norm bezpieczeństwa. Zadania prowadzace do realizacji tych założeń to m.in.: rozwijanie badań naukowych, dbałosć o odpowiednie zaopatrzenie w surowce i paliwa jadrowe, czuwanie nad normami bezpieczeństwa zwiazanymi z tym sektorem gospodarki, stworzenie wspólnego rynku materiałów i urzadzeń wykorzystywanych w przemysle jadrowym oraz umożliwienie pozbawionego barier przepływu inwestycji i specjalistów w tej branży. Ważnym zadaniem jest również pomoc krajom rozwijajacym się i wykorzystujacym energię atomowa. Wszystko to ma służyć celowi poniekad nadrzędnemu, jakim jest pokojowe wykorzystanie energii jadrowej. Organizacja współpracuje w dziedzinie swych zainteresowań z krajami Europy Srodkowej i Wschodniej i krajami powstałymi po rozpadzie ZSRR. Nie wszystkie zadania Euratom zdołał jednak dotad spełnić, m.in. nie udało się utworzyć wspólnego rynku w zakresie przemysłu jadrowego i aktualnie elektrownie atomowe w poszczególnych państwach Unii zaopatrywane sa przez krajowych producentów, co wyklucza konkurencję.

52.Przedstaw wazniejsze traktaty o charaktarze rozbrojeniowym Traktat brukselski - traktat podpisany 17 marca 1948 r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg i Wielką Brytanię, deklarujący w perspektywie utworzenie wspólnego systemu obrony, w obliczu realnych zagrożeń w podzielonym politycznie świecie po II wojnie światowej. Jego kontynuacją było podpisanie w kwietniu 1949 r. traktatu waszyngtońskiego, który ustanowił NATO. Traktat Północnoatlantycki zwany też Traktatem Waszyngtońskim, jest porozumieniem zawartym w oparciu o Kartę Narodów Zjednoczonych, na podstawie którego powstało NATO. Został on zawarty 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie, pomiędzy Belgią, Danią, Francją, Holandią, Islandią, Kanadą, Luksemburgiem, Norwegią, Portugalią, Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Włochami.

Traktat Waszyngtoński składa się z czternastu artykułów. Jego kluczowym elementem jest artykuł piąty, który mówi o tym, iż każdy atak na któregoś z członków NATO powinien być interpretowany przez pozostałe państwa członkowskie jako atak na nie same. Pomimo faktu, że artykuł ten obowiązywał przez okres zimnej wojny, kiedy państwa NATO spodziewały się ataku ze strony Związku Radzieckiego, nie został on wówczas zastosowany. Pierwszy raz artykuł został wprowadzony przez Stany Zjedonoczone, po atakach z 11 września 2001 r. Zamach na World Trade Center i Pentagon. - zwany także Paktem bogotańskim, podpisany przez państwa Ameryki Łacińskiej i Stany Zjednoczone w 1948 w stolicy Kolumbii, Bogota – Ogólnoamerykański Układ o Pokojowym Rozstrzyganiu Sporów. System dwustronnych sojuszy politycznych i wojskowych między Stanami Zjednoczonymi a krajami latynoamerykańskimi. Jeden z trzech filarów systemu międzyamerykańskiego obok OPA Organizacja Państw Amerykańskich i TIAR Traktat międzyamerykański o pomocy wzajemnej. Miał za zadanie ustrzec przed wpływami ZSRR i nasilonym, w okresie po II wojnie światowej, tendencjom lewicowym. Organizacja Państw Amerykańskich (OPA, ang. Organization of American States) utworzona w 1948 r. na IX Między Amerykańskiej Konferencji w Bogocie jako kontynuacja Unii Panamerykańskiej utworzonej w 1910 r. Członkami OPA są wszystkie państwa Ameryki Łacińskiej (od 1962 r. bez Kuby) oraz USA i Kanada, łącznie 36 państw. Jest, obok Paktu Rio i Paktu bogotańskiego, jednym z trzech filarów systemu międzyamerykańskiego.

Stałym organem administracyjnym, pełniącym funkcję sekretariatu generalnego jest wspomniana Unia Panamerykańska, z siedzibą w Waszyngtonie, najwyższym organem – Konferencja Międzyamerykańska, która jest zwoływana co 5 lat. Ponadto działa stały organ – Rada OPA, korzystająca z pomoc 3 organów specjalnych: Rady Społeczno Gospodarczej, Komitetu Prawnego oraz Rady Oświat Nauki i Kultury. W razie potrzeb są zwoływane sesje ministrów spraw zagranicznych, a pomocą służy im Międzyamerykańska Rada Obrony. W strukturze OPA działała także Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (od 1960 r.) i Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (od 1978 r.). W ramach OPA działała również Organizacja Państw Ameryki Środkowej, która usamodzielniła się w 1961, a także działały różne międzyamerykańskie organizacje gospodarcze.

Według sformułowań tzw. Karty Bogoty, obowiązującej od 1951 r: zadaniem OPA jest umacnianie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu amerykańskiego, pokojowe regulowanie sporów między państwami członkowskimi, wspólne rozwiązywanie problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych. OPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ. Do lat 60. XX w. w organizacji politycznie dominowały Stany Zjednoczone, w późniejszym czasie OPA wprowadziło politykę bardziej niezależną, czego dowodem są rezolucje popierające Argentynę podczas kryzysu falklandzkiego (1982 r.) oraz potępiające interwencje USA w Panamie w 1989 r.

Pod auspicjami OPA zawarto w 1967 r. tworzący bezatomową strefę w Ameryce Łacińskiej, czyli obszar na którym obowiązuje zakaz produkcji przetrzymywania i wykorzystania broni jądrowej.

Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (ang. Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, CFE), porozumienie ramowe zawarte w Paryżu 19 listopada 1990, pomiędzy państwami NATO i Układu Warszawskiego, kończące formalnie drugą rundę wiedeńskich negocjacji rozbrojeniowych KBWE.

Było to wzajemne zobowiązanie do proporcjonalnej redukcji sił konwencjonalnych w Europie. U genezy tego porozumienia leżało zjednoczenie Niemiec i zachwianie równowagi strategicznej w Europie pomiędzy ZSRR z jego satelitami a światem zachodnim.

Stronami traktatu były:

Belgia  Bułgaria  Czechosłowacja  Dania  Francja  Grecja

Hiszpania  Holandia  Islandia  Kanada  Luksemburg  Niemcy

Norwegia  Polska  Portugalia  Rumunia  Stany Zjednoczone  Turcja

Węgry  Wielka Brytania  Włochy  ZSRR

Traktat wprowadzał pojęcie strefy stosowania, w granicach której obowiązywały limity rozmieszczania broni konwencjonalnej. Obejmowała ona lądowe terytoria państw-stron położone pomiędzy Oceanem Atlantyckim a Uralem, a także wyspy: Ziemię Franciszka Józefa, Nową Ziemię, Svalbard, Wyspę Niedźwiedzią, Maderę, Azory, Wyspy Kanaryjskie. Strefa stosowania objęła także prawie całe terytorium Turcji.

Ograniczono liczbę rodzajów poszczególnych rodzajów uzbrojenia w strefie stosowania do:

• 20 000 czołgów

• 20 000 sztuk artylerii

• 30 000 bojowych wozów piechoty

• 6 800 samolotów bojowych

• 2 000 śmigłowców uderzeniowych

Państwa, które przekroczyły stan uzbrojenia dozwolony traktatem zmuszone zostały do jego zniszczenia pod międzynarodowym nadzorem.

raktat Antarktyczny, znany także jako Pakt lub Układ Antarktyczny (ang.Antarctic Treaty) - międzynarodowa umowa regulująca polityczno-prawny status Antarktydy, jedynego niezamieszkanego kontynentu. W porozumieniu tym Antarktyda zdefiniowana jest jako lądolód położony na południe od równoleżnika 60° S.

Traktat Antarktyczny podpisano 1 grudnia 1959 w Waszyngtonie, ale wszedł on w życie dopiero 23 czerwca 1961. Sygnatariuszami było 12 państw, które podczas III Międzynarodowego Roku Geofizycznego (1957-58) prowadziły badania geograficzne na Antarktydzie. Były to: Argentyna, Australia, Belgia, Chile, Francja, Japonia, Nowa Zelandia, Norwegia, RPA, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki. Traktat był pierwszym dokumentem ograniczającym działania zbrojne podczas "zimnej wojny".

Głównym celem paktu jest leżące w interesie całej ludzkości zapewnienie wykorzystania Antarktydy jedynie do celów pokojowych, tak, aby nigdy nie stała się ona przyczyną międzynarodowych konfliktów. Traktat zabrania jakichkolwiek działań o charakterze militarnym, lecz nie wyklucza przebywania na terytorium antarktycznym pracowników wojskowych. Dokument rozstrzyga też kwestie związane z roszczeniami terytorialnymi. Badania naukowe mają być efektem współpracy, a ich wyniki są dostępne dla wszystkich. Zabrania się przeprowadzania prób z bronią atomową oraz zanieczyszczania tego rejonu świata. Obszar objęty Traktatem Antarktycznym wynosi 52,5 mln km².