Сабақ №18. Лексикалық тақырып:Өзін басқара алмағанды өзге басқарады. Грамматикалық тақырып:Үстеу

Тапсырма:Мәтінді оқып,аударыңыздар.

Өзін басқара алмағанды өзге басқарады.

Британия Парламентінің Қауымдар палатасы Ольстерде Лондоннан тікелей басқару режимін енгізу туралы заң жобасын басым көпшілік дауыспен қабылдады.Мұндай қадамға баруға Солтүстік Ирландиядағы күшті дағдарыс себеп болып отыр. Британия үкіметінің Ольстерлегі астыртын құрамаларды мәмілеге шақырған барлық әрекеттері сәтсіздікке ұшырады. Қарулы құрамалардың қаруларын тастауға шақырудан ештеңе шықпады.Тіпті осындай құрамалардың кейбірі террорлық әрекеттерін қайта өрістеткен. Бұдан соң ресми Лондонның Ольстердің өзін-өзі басқару органдарының өкілеттігін тоқтатудан басқа шарасы қалмағаны түсінікті.

Тапсырма:Мәтіннен төмендегі сөздерге мағыналас сөздерді тауып жазыңыздар.Олармен сөйлемдер ойлап жазыңыздар.

Жеңіліс табу, жасырын, нәтижесіз болу, қарусыздану, амалы таусылу, келісімге шақыру.

Тапсырма:Ұлыбританияның Солтүстік Ирландияда жүргізіп отырған саясаты туралы пікір алысыңыздар.

Тапсырма:Мәтінмен танысып шығып,өз ойыңызды білдіріңіз.

Ұлыбританияға келген иммигранттар, бұдан былай ағылшын тілінен жазбаша және ауызша тестілеуден өтіп, сонымен қатар ,британ салт – дәстүрлері бойынша емтихан тапсыратын болады. Оның сыртында, төлқұжат алушы осы елдің жаңа азаматтары королеваға адал болуға және британ зандарын құрметтеуге ант беруі тиіс. Жаңа ереже босқындар мен иммигранттардың бәріне де қатысты болмақ.

Тапсырма:Төменде берілген сұхбатты жалғастырыңыздар.

Біздің сұхбаттасымыз-Би-Би-Си Дүниежүзілік қызметінің продюсері Дәулет Жұмаділ.

–Білуімізше, сіз «Азаматтыққа», сосын «Би-Би-Си» де қызмет істеудесіз. Екеуінің айырмашылығы бар ма? Қазақстан жөнінде қандай пікір қалыптасуда деп ойлайсыз?

–«Азаттық»радиосы-әлемдік ақпарат кеңістігінде өзіндік орны бар іргелі ұйым. Ол 22 тілде хабар таратады. Өзге ақпарат құралдары айтуға баспайтын шындықты «Азаттық» айтқан жағдайлар көп. Зиялы қауымның осы бір радио арнасын сүйіп тыңдайтыны сондықтан. Меніңше, «Азаттық» радиосы Қазақстанның өз ішінде болып жатқан оқиғаларды, фактілерді көбірек қамтуға күш салады. БИ-БИ-СИ осы тұста аймақтық жаңалықтарға зор мән бере отырып, Қазақстандағы оқиғаларды халықаралық жаңалықтар контексінде қарастырады. Содан барып, Би-Би-Сидің әлемнің түрлі елдеріндегі миллиондаған тыңдаушысы Қазақстанды халықаралық қауымдастықтың бір бөлігі деп біледі.

–Би-БИ-Си туралы толығырақ ақпарат берсеңіз.Сіздерге біздің ақпарат кеңестігімен салыстырғанда қандай ерекшелік тән?

– Би-БИ-Сидің қызметі 1930 жылдардың соңында басталған. Ол араб тіліндегі хабарлар еді. Кейін ақпарат өзге тілдерде де таратыла басталды. Би-Би-Сидің басты үш принципі бар. Солардың бірі-бейтарап болу.Тыңдаушыға екі жақтың да пікірін жеткізу. Белгілі бір ақпаратты объективті қамту үшін өте маңызды. Келесі бір қағида-шындықты айту. Расталмаған немесе қауесетке негізделген хабарды бермейді.Үшінші принципі ақпаратты дер кезінде беру болып табылады. Би-Би-Сидің дүние жүзінде 150 миллионға жуық тыңдаушысы бар. Қазақ және қырғыз редакциялары соңғы болып ашылған қызметтер. Ақпарат тексеріліп болғаннан кейін оны орталық компьютер жүйесіне қосамыз.Содан барып, мәселен, Қазақстаннан алынған хабар бүкіл дүние жүзіне тарайды.

Тапсырма:1.Қазақстанның бұқаралық ақпарат құралдары туралы өз пікіріңізді білдіріңіз. 2.Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министірлігінде өткен баспасөз конференциясын ұйымдастырыңыздар.

Тапсырма:Тірек сөздерді қолданып, шағын мәтін құрастырыңыздар.

1. Әлемдік ақпарат кеңестігі, тәуелсіз басылым, ақпараттар ағыны, шындықты айту, дер кезінде хабарлау, баға беру.

2. Оқиға болған жерден репортаж жүргізу, тікелей эфир, тілшінің хабарлауы, талдау жасау, хабарлар тарату, ақпараттық шолу жасау.

Тапсырма:

1. Үстеу дегеніміз не?

2. Үстеу тұлғасына қарай қандай болады?

3. Үстеулердің мағынасына қарай қандай түрлері болады?

Тапсырма:Үстеулердің мағынасына қарай түрлері бойынша сөйлем құрастырыңыздар.

Тапсырма:Жұмбақтарды шешіңіздер.

1. Айдында жүзеді, тірі күміс сүзеді.

2. Көрінбейді өзі, естіледі сөзі.

3. Үш көзді батыр, жолды аңдып жатыр.

4. Үстінде екі қолы бар, аяғында жолы бар.

5. Сабы бар жұмыр, еріні мықты

Шегені шымыр, суырып шықты.

Қосымша әдебиет.

1. А.Ысқақов.Қазіргі қазақ тілі.А.2006ж

2. Н.Әміреев.Қазақ тілі.Сөз мәдениеті .А.2006ж