Урок 14 Тэма. Гукі мовы

Мэты: пазнаёміць з гукамі мовы; засяродзіць увагу вучняў на тых гуках, якія з'яўляюцца спецыфічнымі для беларускай мовы; пазнаёміць з сэнсаадрознівальнай роляй гукаў; вучыць вызначаць паслядоўнасць гукаў у словах; развіваць фанематычны слых; узбагачаць слоўнікавы запас вучняў лексіка-семантычнай групай «жывёлы»; развіваць мысленне, памяць, выхоўваць клапатлівыя адносіны да прыроды.

I. Праверка дамашняга задания

— Прачытайце тую народную прымету, якую вы запісалі. Назавіце ў ёй словы з гукамі [дз'] або [дж]. Якімі літарамі вы абазначылі гэтыя гукі на пісьме? Прывядзіце ўласныя прыклады слоў з гукамі [дз'], [дж].

II. Новы матэрыял

• Успомніце з урокаў рускай мовы, з чаго складаюцца словы. Як па-беларуску называюцца звуки? (Падручнік, с. 44.)

• Разгледзьце малюнкі. (Настаўнік паказвае малюнкі дзятла, ваўка, ляшча, пчалы, джала ў пиа­лы.) Назавіце, хто або што на іх намалявана. (Калі ў настаўніка няма магчымасці паказаць малюнкі, то ён сам вымаўляе словы з практ. 87, а вучні паўтараюць за ім.) Вымавіце па парадку гукі ў названых словах. Якіх з гэтых гукаў няма ў рускай мове?

Праиа з правілам. Настаўнік чытае правіла.

— 3 чаго складаюцца словы? Што мы вымаўляем і чуем?

Дзеці перачытваюць правіла самастойна.

Практыкаванне 88

— Прачытайце скорагаворкі. Навучыцеся правільна вымаўляць адну з іх на выбар. (Некалькі вуч-няў вымаўляюць па памяці адну са скорагаворак.) Вымавіце словы, якія адрозніваюцца адным гукам. Якімі гукамі яны адрозніваюцца?

Дзеці выпісваюць пару слоў суніцы — куніцы. На дошцы настаўнік робіць наступны запіс: куніцы — суніцы — с[?]ніцы

— Замяніце ў слове суніцы адзін гук на другі так, каб атрымалася новае слова.

III. Замацаванне Практыкаванне 89

— Прачытайце. Замяніце адзін гук у словах. Назавіце новыя словы. Сярод слоў «зайка», «майка», «чайка», «лайка» знайдзіце лішняе. Растлумачце свой выбар.

Практыкаванне 90

— Да прапанаваных слоў падбярыце словы, якія адрозніваюцца адным гукам. Запішыце пары слоў.

— Прыдумайце самастойна пару слоў, якая адрозніваецца адным гукам.

На дошцы запісаны вершаваныя радкі, у якіх прапушчаны словы

—Прачытайце. Дапоўніце вершы словамі, якія адрозніваюцца адным гукам ад выдзеленых слоў.

На палянцы куніцы

сабіралі... (X. Жычка).

Дзяцел з ночы быў сярдзіты,

тэлеграму пераблытаў.

пайшла па лесе байка:

«З'еў лісіцу шэры... » (В. Зуёнак).

Практыкаванне 91

• Прачытайце верш. Калі ў бары паспяваюць чарніцы? Як чарніцы малююць губкі? Хто з вас збіраў чарніцы? Як гэта трэба правільна рабіць?

• Назавіце словы ў вершы, якія адрозніваюцца адным гукам (бор — збор, кубкі — губкі).

На дошцы запіс: [с], [н], [о].

— Якія словы можна скласці з гэтых гукаў? Дапоўніце верш патрэбным словам.

Настаўнік чытае верш:

Дзятлік Часта ён ад дзеда Чуў, калі падрос: — Хто б цябе, брат, ведаў, Каб не доўгі... (В. Вітка).

4. Дамашняе задание Практ. 92, правіла.

5. Вынік урока

— Што мы вымаўляем і чуем? Што можна скласці з гукаў?

Урок 15 Тэма. Беларускі алфавіт

Мэты: пазнаёміць з беларускім алфавітам, з яго роляй ў жыцці людзей; засяродзіць увагу вучняў на літарах, якіх няма ў рускім алфавіце, на літарах, якія па-рознаму называюцца ў рускай і беларускай мовах; ву­чыць размяшчаць словы ў алфавітным парадку; узбага­чаць слоўнікавы запас вучняў лексіка-семантычнай гру­пай «школьныя прылады»; развіваць мысленне, памяць; выхоўваць акуратнасць, жаданне дапамагаць бацькам.

I. Праверка дамашняга задания (практ. 97)

— У якіх з выдзеленых слоў гукаў больш, чым літар? Чаму?