Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Філ завочн.эканам.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.04.2025
Размер:
479.23 Кб
Скачать

Свядомасць і яе сутнасць.

У філасофіі існуюць тры асноўныя падыходы да тлумачэння прыроды свядомасці:

1) свядомасць кожнага асобнага чалавека з’яўляецца мадыфікацыей, параджэннем ці часткаю нейкай ўніверсальнай “свядомасці”, накшталт, планетарнай, касмічнай, боскай. Напрыклад, у старажытнаіндыйскай філасофіі развівалася вучэнне аб Атмане – сб’ектыўным духоўным пачатку, які з’яўляецца носьбітам “чыстай свядомасці”. Атман схаваны ў кожным чалавеку, як чыстая свядомасць індывідуальнага“Я”.

2) ідэалізм дае наступнае тлумачэнне свядомасці:

а) аб’ектыўны ідэалізм (Піфагор, Платон, Гегель) абгрунтоўвае, што свядомасць, чалавечыя думкі існуюць самі па сабе і яны не залежаць ад чалавека. Свядомасць чалавека адпаведна ствараецца лікамі (Піфагор), ідэямі (Платон), абсалютнай ідэяй (Гегель).

б) суб’ектыўны ідэалізм (Дж, Бэрклі)лічыць, што творцам і асобнай думкі і свядомасці ў цэлым выступае непаўторнае “Я”, пагэтаму у кожнага індывіда свядомасць выключна суб’ектыўная, а калі так, то вывучыць свядомасць іншага чалавека немагчыма.

3) матэрыялізм лічыць, што свядомасць у цэлым і, нават. асобная думка чалавека самастойна існаваць не можа, г. зн. павінен быць носьбіт свядомасці, а менавіта чалавек. Паводле матэрыялізма чалавечая свядомасць ўзнікае ў працэсе развіцця жывой прыроды. Яна прадукт біялагічнага і сацыяльнага развіцця чалавецтва ў цэлым і кожнага асобнага чалавека. У межах матэрыялізма існуюць наступныя канцэпцыі тлумачэння свядомасці:

а) вульгарны матэрыялізм (19ст.); французскі фізіёлаг Кабаніс, а таксама нямецкія прыродазнаўцы Фогт, Бюхнер, Малешот спрабавалі асэнсоўваць паходжанне і сутнасць свядомасці з пазіцый фізіялогіі. Яны сцвярджалі, што чалавечая думка і свядомасць у цэлым выпрацоўваецца чалавечым мозгам па аналогіі таго, як печань выпрацоўвае жоўць, ці страўнікавы сок выпрацоўваецца страўнікам. І як вынік чалавечая думка павінна мець пэўныя фізічныя параметры: вага, аб’ём, колер і г. д. Пагэтаму свядомасць ёсць нішто іншае як матэрыяльнае ўтварэнне.

б) гілазаізм (жыццёвасць прыроды); свядомасць уласціва не толькі чалавеку, але і ўсёй матэрыі ў цэлым, а таксама ўсім жывым істотам і, нават, фізічным прадметам. Найбольш вобразна гэтая канцэпцыя выражана ў афарызме галанскага філосафа ХVIIст. Б. Спінозы “І камень думае”.

Характарыстыкі свядомасці.

1) суб’ектыўнасць. Свядомасць не можа быць нічыйнай, яна заўсёды мае свайго носьбіта, а менавіта: чалавека, групу людзей, чалавецтва. Дзякуючы суб’ектыўнасці існуе памяць, якая зберагае ўсю інфармацыю.

2) прадметнасць (змястоўнасць).Свядомасць не можа быць “пустой” і не напоўненай нейкім зместам. Беззмястоўнай свядомасці не бывае. У свядомасці прысутнічаюць уяўленні, паняцці,веды, фантазіі.

3) ідэальнасць. Вобразы, якія ўзнікаюць у свядомасці - гэта не люстраныя, мёртвыя адбіткі (копіі)нейкіх прадметаў, з’яваў па аналогіі Вобразы фізічных прадметаў у люстэрку ці на фотаплёнцы ёсць нішто іншае, як матэрыяльныя з’явы. Інаадварот, свядомасць адлюстроўвае матэрыяльныя з’явы ідэальнымі вобразамі.

4) інтэнцыяльнасць.(з лац.intentio - імкненне) г. зн. у свядомасці ёсць нейкая скіраванасць. Свядомасць выяўляе актыўнасць да адных аб’ектаў і абыякавасць да іньшых. Свядомасць робіць пастаноўку мэтаў, г. зн. таго чаго яшчэ няма, але што павінна здзейсніцца. Пагэтаму ўсвядомленая істота жыве “ на мяжы быцця і не – быцця”.

4) рэфлексіўнасць. Калі свядомасць скіравана на свой уласны змест ( робіць рэфлексію над сваім зместам), яе прадметам робіццаўжо не аб’ект, а існуючы ў свядомасці вобраз аб’екта. Пагэтаму можна аналізаваць вобразы свядомасці, параўноўваць іх паміж сабою і з прадметамі. вобразы, вобразы і прадметы.

МЕТАФІЗІКА, ЯЕ СУТНАСЦЬ І АСНОЎНЫЯ ФОРМЫ.

Тэрмін метафізіка ўпершыню выкарыстаў Андранік Радоскі( Іст. да н. э.) пры сістэматызацыі твораў Арыстоцеля. Метафізікай ён назваў тую групу трактатаў Арыстоцеля, якія ішлі адразу пасля фізікі, якая займалася вывучэннем прыроды ў яе зменлівасці. "Мета" ў грэкаў азначала "за", "пасля". Пагэтаму калі фізіка разглядае ўсё дынамічна, ўсё ў зменлівасці, то метафізіка разглядае ўсё ў застыўшай, нязменнай форме. Таксама метафізіка супрацьстаіць прадметам "тэхна" (створаных чалавекам), як часовым і недасканалым. Паняцце метафізікі працяглы час з'яўлялася сінонімам філасофіі. Метафізіка ўтрымлівае фундаментальные праблемы філасофіі: вучэнне аб быцці, матэрыі,свядомасці, чалавеку, г. з. такія пытанні без якіх філасофія не зможа быць філасофіяй. Нямецкі філосаф Артур Шапэнгаўэр(1788--1860) адзначаў, што кожны чалавек сам па сабе -- прыроджаны метафізік, так як чалавек не пагаджаецца, што ягонае жыццё -- часовае і вельмі кароткае, а ён імкнецца да жыцця метафізічнага (вечнага, нязменнага). Шапэнгаўэр сцвярджаў: чым больш духоўнае жыццё ў чалавека, тым больш загадкавым і таямнічым успрымаецца яму прырода і чалавек і тым большае жаданне будзе ў чалавека даследаваць метафізічныя каштоўнасці (разважаць адносна сусвету, жыцця, смерці, справядлівасці, кахання, энэргіі і г. д.). Метафізіка не мае негатыўнага значэння, калі яе не разглядаць ў якасці альтэрнатывы для дыялектыкі. Напрыклад, элементы метафізікі ўласцівы і для сучаснай навукі. Што было б калі б навуковыя катэгорыі не былі б метафізічнымі (нязменнымі) на працягу пэўнага перыяду ? У такім разе не існавала б і навукі ў цэлым. Але, калі дапусціць, што асновай навукі з'яўляецца толькі метафізіка(адмаўленне развіцця, абсалютызацыя ўстойлівасці), то навука не здолела б развівацца. Спецыфіка метафізічнага метада: адмаўленне ўнутраных супярэчнасцей ў любым прадмеце, адрыў якасці ад колькасці; свядомасці ад чалавека; неабходнасці ад выпадковасці. Метафізіка заўсёды жадае мець справу з усім нязменным і ўстойлівым, чым і адмаўляецца прынцып развіцця.