5.Тақырып бойынша тапсырмалар

Тапсырма№1: Тақырыптың негізгі сұрақтары бойынша сөзжұмбақ құрастыру (білім құзыреттілігі)

Тапсырма№ 2: Биоосфера құрылымын сызба нұсқа түрінде түсіндіру (тәжірибелік дағды).

6.Таратылатын материал:тесттер

7.Әдебиет

1.Сағынбаев Г.К. Экология негіздері. – Алматы, 1995 ж.

2.Кенесариев У. И., Жакашов Н.Ж. Экология және халық денсаулығы. – Алматы,2003.19-33беттер

3.Ә.Бейсенова,А.Самақова,Т.Есполов,Ж,Шілдебаев Экология және табиғатты тиімді пайдалану:Ғылым ғылыми баспа орталығы,2004ж. ,96-147 беттер

4Асқарова У.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау. - Алматы, 2007 ж.,30-78 беттер

5. А.Т.Қуатбаев. Жалпы экология:Алматы, 2008 ж.123- 141 беттер

6. С.Ж.Колумбаева.,Р.М.Білдебаева.,М.Ә.Шәріпова Экология және тұрақты даму Алматы,2012ж7 54-59беттер

8.Бақылау ауызша сұрау,тесттік бақылау (білім құзыреттілігі ):

1.Биосфера ілімінің қалыптасу тарихы?

2.Биосфера қалыңдығы мен шекарасының анықтамасы?

3.Биосфераның құрамы, шекарсы және құрылымына нелер жатады?

4.Биосфераның қызметтері?

8.В.И.Вернадскийдің биосфера туралы ілімінің негізгі қағидалары қандай?

9.Биосфера эволюциясының кезеңдері?

10.В.И.Вернадскийдің түсінігінше «ноосфера» деген не?

1.Тақырыбы Атмосфера, гидросфера, литосфераға антропогендік әсерлер. Ластануының тұрғындар денсаулығына әсері– 1 сағат.

2.Мақсаты: атмосфера және гидросфераның негізгі экологиялық мәселелері туралы білімнің

қалыптасуы. Ластану көздері мен адам денсаулығына әсері.

3.Оқыту мақсаты

-биосфераның маңызды элементі ретінде атмосфера мен гидросфера туралы білімнің қалыптасуы.

-Атмосфералық ауаның антропогендік ластануының тұрғындардың денсаулығына әсері туралы білімнің қалыптасуы.

-Судың антропогендік ластануының тұрғындардың денсаулығына әсері туралы білімнің қалыптасуы.

-Топырақтың антропогендік ластануының тұрғындардың денсаулығына әсері туралы білімнің қалыптасуы.

4.Өткізу түрі: тақырып бойынша кеңес беру

5.Тақырып бойынша тапсырмалар Тапсырма № 1: Жағдайлық есептер шығару (тәжірибелік дағды )

Есеп №1. Балқаш қаласында мыс қорыту зауытының төңірегінде 3 км ЖЭО-ның төңірегінде 1 км аймақта ауа мыспен – 0,02 мг/м³, ( ШРЕК – 0,002), көміртек тотығымен – 30,0 мг/м³, (ШРЕК – 3,0), күкіртті газбен – 0,3 мг/м³, (ШРЕК – 0,05), күкірсутекпен – 0,016 мг/м³, (ШРЕК – 0,008), азот қостотығымен – 0,08 мг/м³, (ШРЕК – 0,04) ластанған. Тұрғындар бастарының ауыратынына, ас қорытудың бұзылуына, жоғары тыныс жолдары мен көздерінің тітіркенетініне шағымданады. Қауіптілік деңгейі: Cu – 2, CO – 4, SO₂ – 2, NO₂ – 2, H₂S – 2.

Сұрақтар:

1. Ластаушы көздер нелер болып табылады?

2. Қандай ластауыштар жедел және созылмалы аурулардың пайда болуына себеп болады?

3. Ластаушыларды атаңыздар және олардың адамның денсаулығына тигізетін әсерін көрсетіңіздер.

4. Интегральды көрсеткіштерді (улы заттар кешенінде) есептеңіздер және олардың адамдардың денсаулығына қауіптілік деңгейін анықтаңыздар.

5.Атмосфера ластаушылардың халық денсаулығына әсері қандай?

Есеп №2 Мұнай-газ өндіру аймақтарында (Батыс Қазақстан облысы), мұнай өңдеу өнеркәсібі аймақтарында (Шымкент мұнай-газ өңдеу зауыты) 1-3 км аумақта (әсіресе апаттар кезеңінде) атмосфералық ауада күкіртсутек қоспасы – 0,08 мг/м³, (ШРЕК – 0,008), күкіртті газ қоспасы – 0,1 мг/м³, (ШРЕК – 0,05), көміртек қостотығы – 1,0 мг/м³, (ШРЕК – 3,0), азот қостотығы – 0,02 мг/м³, (ПДК – 0,04), ванадийи – 0,001 мг/м³, (ШРЕК – 0,002), бар екені байқалады. Аймақ тұрғындары апат кезінде ауаға тараған «шіріген жұмыртқаға» тән иістің шығатынына, бастарының айналатынына, көздерінің шырышты қабаттарының тітіркенентініне шағымданады. Қауіптілік деңгейі: H₂S – 2, SO₂ – 3, CO – 4, NO₂ – 2, V – 1.

Сұрақтар:

1. Ластаушы көздер нелер болып табылады?

2. Қандай ластауыштар жедел және созылмалы аурулардың пайда болуына себеп болады?

3. Ластаушыларды атаңыздар және олардың адамның денсаулығына тигізетін әсерін көрсетіңіздер.

4. Интегральды көрсеткіштерді (улы заттар кешенінде) есептеңіздер және олардың адамдардың денсаулығына қауіптілік деңгейін анықтаңыздар.

Тапсырма № 1: Су көздерінің негізгі ластаушы түрлеріне мысал келтіре отырып, кестені толтырыңыз (тәжірибелік дағды)

№	Ластану көздері	Негізгі ластаушылар

Тапсырма№2Су көздерінің негізгі ластаушы түрлеріне мысал келтіре отырып, кестені толтырыңыз (тәжірибелік дағды)

№	Ластану көздері	Негізгі ластаушылар

№1 есеп. Ауылдық елді мекеннің тұрғындары ауыз су ретінде үйлердің жанындағы шахталық құдық суын қолданады. Мал шаруашылығының қалдықтары тұрғын ғимараттарының маңында жиналады. Құдық суында аммиак – 3-5 мг/л, фосфаттар – 0,06 мг/л, нитраттар – 40 мг/л, нитриттер – 5 мг/л, хлоридтер – 450 мг/л, коли-индекс – 50 БГКП анықталды.

(норма – 10 БГКП) 1 литрде.

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері бар?

2. Қандай негізгі ластау көздерін көріп отырсыз?

3. Заттардың ШРЕК жоғары концентрациясын анықтау.

4. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

Тапсырма№3: Топырақ көздерінің негізгі ластаушы түрлеріне мысал келтіре отырып, кестені толтырыңыз (тәжірибелік дағды)

№	Ластану көздері	Негізгі ластаушылар

6.Таратылатын материалдар:жағдайлық есептер,тесттер