1.Беларуская мова – нацыянальная мова беларускага народа. Асноўныя этапы развіцця беларускай мовы

Беларуская мова – гэта нацыянальная мова беларускага народа. Яна мае шматвяковую гісторыю. Мова прайшла доўгі шлях свайго развіцця – ад мовы беларускай народнасці да сучаснай мовы беларускай нацыі. Сямья індаеўрапейская. Группа славянская: усходнеславянскія мовы – бел., украін., рус.; заходнеславянскія мовы – польская, славацкая, чэшская; паўдневаславянскія мовы – балгарская, харвацская, сербская. Этапы развіцця: індаеўрапейская → агульнаславянская → усходнеславянская → старабеларуская → XIXст. – новая бел. Мова → сучасная беларуская літаратурная мова. Усходнеславянская: Помнікі – Творы Кірылы Тураўскага; “Жыціе Ефрасіні Полацкай ”; “Слова пра паход Ігаравы”. Старабеларуская: 1517г. надрукавана першая кніга на бел. мове - “Псалтыр”(пенсні Давіда) – Францыскам Скарынай. Сымон Будны. “Статут ВКЛ” – Леў Сапега. У канцы XVII- пач.XIIIст. вайшла ўзаняпад. Засталася толькі ў вуснай форме.

XIXст. – новая бел. Мова: Якуб Колас(1882 нарадзіўся), Францішак Багушэвіч, Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, Кастусь Каліноўскі (паўстанне 1863г.).

2.Развіццё беларускай мовы ў хх ст. Закон “Аб мовах у Беларускай сср”. Білінгвізм. Моўная інтэрферэнцыя.

1905г. – адмяніліся забароны на бел. мову. Цетка, Колас, Купала, Багдановіч, Гарэцкі, “Наша ніва”, “Наша доля”. Залаты час у 20гг. ХХст. – беларусізацыя, першыя дзяржаўныя ўстановы – БГУ, Інбелкульт(з яго ўтварылася Акадэмія навук. Кандрат Крапіва, Мележ, Чорны, Куляшоў. 30гг. – рэпрэсіі. Васіль Быкаў “Жоўты пясочак” – час сталінскіх рэпрэсій. 40гг. – вайна. 50гг. – мова адраджаецца. Шамякін “Сэрдца на далоні”, Максім Танк, Караткевіч, Рыгор Барадулін, Ніл Гілевіч.

26 студзеня 1990г. – Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон "Аб мовах". Абвяшчэнне беларускай мовы дзяржаўнай.

У выніку білінгвізму можа ззнікнуть моўная інтэрферэнцыя – узаемапранікненне.

3.Літаратурная мова. Нормы літаратурнай мовы. Вусная і пісьмовая формы літаратурнай мовы.

Нормы беларускай літаратурнай мовы - гэта прынятыя і замацаваныя ў грамадска-маўленчай практыцы правілы узорнага вымаўлення і напісання, словаўтварэння і словаўжывання. 1.Арфаграфічныя нормы – правілы вымаўлення. У межах арфаэпічных знаходзяцца акцэнталагічныя нормы – пастаноўкі націска. Прыклады: імя, мезенец, своечасова, спартпляцоўка. 2.Арфаграфічныя – правілы напісання. Прыклады: Нью-Ерк, Токіа, сам-насам. 3.Лексічныя нормы – правіла ўжывання слоў. 4.Граматычныя нормы – правілы спалучэння слоў. (марфалогія – часціны мовы; сінтаксічныя – славазлучэнні і сказы). Паводле сферы ўжывання лексіка бывае: агульнаўжываемая і абмежаваная сферай ужывання(дыялектная, жаргонная, спецыяльная(прафесійная)). Адной з рысаў літаратурнай мовы з’яўляецца разгалінаваная сістэма функцыянальных стыляў.

4.Стылі літаратурнай мовы: Моўны стыль – гэта гістарычна складзеная разнавіднасць літаратурнай мовы, якая абслугоўвае пэўную сферу грамадскай дзейнасці: навуку, адміністрацыйна-справавыя адносіны, грамадска-палітычную дзейнасць, бытавыя зносіны, мастацкую творчасць. Адпаведна вылучаюцца пяць стыляў: навуковы, афіцыйна-справавы, публіцыстычны, размоўны (гутарковы), мастацкі.

Напрыклад, функцыя афіцыйна-справавога стылю – дакладна, аб’ектыўна і адназначна паведаміць інфармацыю, а функцыя публіцыстычнага – уздзейнічаць на волю і пачуцці слухача або чытача. Функцыя навуковага стылю заключаецца ў тым, каб перадаваць інтэлектуальную інфармацыю. Навуковы, афіцыйна-справавы, публіцыстычны і мастацкі стылі маўлення рэалізуюцца пераважна ў пісьмовай форме, а размоўны – у вуснай.

Кожны стыль рэалізуе спецыфічную мэту зносін, мае свае моўныя асаблівасці (лексічныя, марфалагічныя, сінтаксічныя), стылявыя рысы, сістэму падстыляў.