Сөйлем мүшелері –члены предложения

Бастауыш-подлежащее-тұрлаулы мүше-главн. член

(зат есім, сын е., сан е., есімдік,есімшеден жасалады)

Сұрақтары: кім? не? кімдер? нелер? кімі? несі?

Мысалдар: Оқушылар келді. Жақсы ісімен жақсы.

Үшеуі кешігіп келді. Ол ауырып қалды.Отырғандар маған қарады.

Баяндауыш –сказуемое –тұрлаулы мүше-глав. член

(етістік, зат е.,сын е., сан е.,есімдіктен жасалады)

Сұрақтар: не істеді? не қылды? қайтты? неше?

Бас инженер жарық көшемен жүріп келеді.

Сабыр Мұқашев – ғалым. Оның денсаулығы жақсы. Бес жерде бес – жиырма бес. Қаланың ең әдемі жері - осы

Толықтауыш- дополнение-тұрлаусыз мүше-второстеп. член

(зат есім, сын е., есімдік, етістіктен жасалады)

Тура толықтауыш-прямое дополнение –табыс септік жалғауын жалғайды.

Жанама толықтауыш-косвенное дополнение –табыс септігінен басқа септіктер жалғауын жалғайды

Сұрақтары: кімге? неге? кімді? нені? кімде? неде? кімнен? неден? кіммен? немен?

Мен досымды жақсы көремін. Олар қызылдардан қашып құтылды. Мен бұларға бірнеше рет айттым. Бұл кешті ұйымдастыруды саған тапсырамын.

Сәуле мектепті өте жақсы бітірді.

Ай сәулесі терезеден түсіп тұр. Марат терезеге жақын келді. Ол анасынан көмек күтті.

Анықтауыш – определение-тұрлаусыз мүше-вторст. чл.

( зат есім, сын есім, сан е., етістіктің есімше түрі, сілтеу есімдігінен жасалады)

Сұрақтары: қандай? қай? кімнің? ненің?

Күректей тістері бар кісі. Зейнептің көздері үлкен, кірпіктері ұзын келген. Екінші әйел –Ұлжанның сіңлісі. Менің келген күнім есімнен кетпейді.Мына жердің салқынын қарашы!

Пысықтауыш-обстоятельство- тұрлаусыз мүше-вторст. чл.

(үстеулерден, барыс, жатыс, шығыс септіктерінің жалғаулары жалғанған сөздерден, негізгі және көмекші есімдердің ,септеуліктердің тіркесінен, күрделі атаулардан жасалады)

1. Мекен пысықтауыш-обст. место

қай жаққа? қалай қарай? қайда? қай жерде? қайдан? қай жақтан?

Марат Астана қаласына барды. Ол ілгері жүрді.Мен оны үйге қарай шығарып салдым.

2. Мезгіл пысықтауыш –обст. времени.

қашан? қашанға дейін? қашаннан бері?

Таң атқанға дейін біз жолға шықпадық.

Көп ұзамай қар ери бастады.

3.Қимыл-сын пысықтауыш-обст. образа-действия

қалай? қайтіп? кім арқылы? не арқылы?

Олжас сылқ-сылқ күлді. Алыс сапардан шаршап оралды.

4. Себеп пысықтауыш-обст. причины

неліктен? неге? не себепті?

Мен сабаққа кешіккендіктен, мұғалім ескерту жасады.

5. Мақсат пысықтауыш –обст. цели

не үшін? неге? қандай мақсатпен?

Мен саған әдейі келдім. Олар Отан үшін шайқасты.