5.Билет

Жеке адам — қогамдык қатынастарға араласқан, қоғамдық тэжірибелерді меңгерген, білімдерді жүйелеген, қоғамдық тарихи процестсрдін өніміне айналған, жоғары саиаға ие кез-келген адам немесе индивид. Психологияда «адам», «ипдивид», «жеке адам» жэне «дарсшыц» («индивидуалыюсть») деген түсініктер колданыладът. Түпкі жэне тектік, бастапқы түсінік «адам» болуға тиіс. Адам-бүл, ең алдымен «Пото Sapiens» түріндегі сүт қоректілер класына жататын биологиялық тіршілік иесі. Индивид -деп өзіне тэн барлық ерекшеліктерімен бірлікте алынған нақтылы адамды айтамыз. Даралъщ деп, белгілі бір адамның жеке адам ретіндегі өздігінен айрықша психологиялық ерекшеліктерінің қайталанбас үйлесімділігін оригиналдылығын айтады.

Жекс адам болып туылмайды, жеке адам болып қалыптасады. Жеке адамньщ дамуына эсер ететін күідтер: түқым қуалаушылық, орта (микро, макро), тэрбие. Әр адамныд рухани байлығы оның басқа адамдармен байланысының алуан түрлілігіне, емірге белсене қатысуына байланысты болады. Жеке адам - қоғамда белгілі бір жағдайға ие жэне белгілі бір қоғамдық роль атқаратын қоғамның мүшесі ретіндегі адам. Роль дегеніміз-жеке адамның атқаратын әлеуметтік қызметі. Жеке адамның позициясы дегеніміз-оның катынастарының жүйесі. Жеке адамның мэнді қатынастарына, өмірдің материалдық жағдайларьша, қоғамға жэне адамдарға, өзінің алға қойған міндеттеріне, қоғамдық еңбек міндеттеріне деген қатынастары жатады.

Жеке адамның психологиялық құрылымы мен ерекшеліктері төрт түрлі жагыпан қарастырылады:

1. Жеке адамның элеуметтік өміріне қатысты ерекшеліктері, қызығуы, ынтасы мен талаптануы, мү.раты жэне дүниетанымдық көзқарас, сснімі. Бүл жеке адамның адамгершілік қасиеттерін білдіреуін сиааттары.

" 27 Адамның білімдарлыгы, дағдылары, бейімділігі мүндай синаттар адамның даралық қасиетін, өхіндік даму деңгейін, тэлім-тэрбие негізінде калыптасқан тэжірбиесін көрсетеді.

3. Жеке адамньщ д^ра психикалық процестерінің тиянақтылығы мен озіндік ерекшеліктері. Ондай касиеттерге зейін, ойлау, қабылдау мен/ес, сезім күйлері мен ерік, адам психикасындағы басқа да құбылмалы езгерістер жатады.

4. Жеке адамның биологиялық тума қасиеттері; нышан, жоғары жұйке қызметі. Булар адамның темпераменті мен жас ерекшеліктеріне, жыныстықбелгісіне сэйкес көрініс береді.

Психологтар жеке адамның қадір-қасиетін бес фактор арқылы тұжырымдаган:

Бірінші фактор (себепкер) - экстраверсиялыц. Оньщ ұнамды жақтары: үйірсектік, табандылық, өзіне сснушілік, дидарластық, белсенділік, ширақтық, басымдылық. ¥намсыз жақтары: ұялшактық, басқаларсыз дара өмір сүру, жалғыздыққа ұмтылушылық.

Екінші фактор - алыпуризм, адамға жақындасуға бейімділік. Бүндай адамдар ақ көңіл, ықыласты, жәрдемге дайын түрушы, мейірімді, көңілшек, сезімтал, басқаларға кешірімді, өзіне сенуге шақырушы. Альтуристер салкын адамдарга, қыңырларға, зүлымдарға жэне рақымсыздарға төмен баға береді.

Үшіиші фактор - гшпульсивтілікті бақылау, жауапкершілікті сезіну эрекетін жэне оның тимділігін жоспарлауға икемділік, іскерлік, бағынушылық жағынан сипатталады. Үнамсыз жақгары: Міндеттілігін сезінбеу, ұқыпсыздық, ұмытшактық, ез әрекетін ұйьшдастьіра алмаушылық, төңірегіндегілерге ұшқалақтық жасау, тэуелсіздік таныту.

Төртінші фактор - невротизм, ұнамсыз эмоция. Шыдамсыздық, кобалжушылық, күйгелектік, үнемі қорқыныштылыкка бейім тұру тәрізді .үнамсыз жақтары болады. Үнамды жағы эмоіщялық түрактылык, жуастылық, канағатшьглдық қасиеттері болады.

Бссінші фактор- (сшгырлыц), когнитивтік күрделілік. Қызығушьшығы кең, қиялының дамушылығы басым жандар. Олар білуге күлітар, артистігі бар, төңірегіндегілерге ақылды тапқыр ойлы болып керінеді. Басқалардың түсінігінде аңқау, аңғал, орташа жетілген мәнсіз адам болып саналады.

Іс -эрекет деп - адамның коршаған ортамен өзара ықпалды байланысыныц қозгалысты жүйссі. Осы жүйеде психикалық бейне пайда болып, объект күйіне енеді, ол іс - әрекеттің саналы кабылданған максаты болып табылады. Бслглі мақсаттыц болуынан эртүрлі белсенділікті іс - әрекет деп санауға болады^ Жеке адамның калыптасуын қамтамасыз стстін іс - әрекет түрл%