25. Статут Вялікага княства Літоўскага 1529г.: крыніцы, структура, змест, значэнне.

Работы па падрыхтоўцы Статута 1529 праводзілася на працягу першай чвэрці 16 ст. К 1522 быў падрыхтаваны першы варыант статута, аднак ён не быў зацверджаны, і работы па складанню статута працягваліся да 1529.

Крыніцы для распрацоўкі: звычаевае права, агульназемскія, валасныя, абласныя, гарацкія граматы, судзебнік Казіміра 1468, адміністратыўная судовая практыка дзяржаў, нормы заходнееўрапейскага і польскага права.

Даследчыкі спрачаюцца: з'яўлялася рымскае права крыніцай для расрацоўкі ці не.

Упершыню вырашалі шэраг тэарэтычных і практычных пытанняў: пытанні аб раздяленіі норм права па галінах права, аб размяшчэнні іх у пэўнай сістэме, увялі шмат новых палажэнняў, раней невядомых праву ВКЛ.

Раздзелы Статута 29 падзяляюцца на артыкулы.

Першапачаткова было 244 або 245 артыкулаў, у 30 16 ст — былі ўнесены дапаўненні, у выніку — 283.

У статуце правазглашалася правіла, згодна з якім усе ліца павінны былі судзіцца па нормам, ізложаным в статуце.

Вялікі князь абавязываўся захоўваць тэрытарыяльную цэласнасць дзяржавы.

Па статуту 1529 была ўладкавана судовая сістэма ВКЛ, абмяжоваўся памер судовых пошлін, дапускаўся ўдзел у судзе адваката, правазглашалася прававая абарона.

Статут 29 замацаваў прававую абарону правоў і прывілегій саслоўя шляхты.

На думку Юхо, класіфікацыя права Скарыны была выкарстана пры падрыхтоўцы статута.

26. Статут Вялікага княства Літоўскага 1566г.: прычыны распрацоўкі, важнейшыя палажэнні і асноўныя змены ў параўнанні з Статутам 1529г.

Змены, якія адбываліся ў сацыяльна-палітычным жыцці ў 40-50 г, патрабавалі ўдасканання права.

Найбольш істотныя захады па падрыхтоўцы праекта новага Статута былі ўжыты ў 1554, калі была створана камісія. меркавалася 10. челавек, але на самой справе ў склад камісіі ўваходзілі таксама маршалкі, харужыя, прадстаўнікі шляхты і дактара прав.

Праект Статута абмяркоўваўся на соймах, пачынаючы з 1561. Канчаткова Статут быў ухвалены на Бельскім сойме 1564. Спачатку меркавалі ўвесці новы Статут у дзеянне з 11 лістапада 1564, але ен пачаў дзейнічаць з 1 сакавіка 1566.

Выдадзены ен быў з дадаткам да яго прывілеяў 1563, 1564 і 1565.

Статут падзяляўся на 14 раздзелаў і 367 артыкулаў. Найбольш важныя нормы: нормы дзяржаўнага права, што вызначалі склад тэрыторыі дзяржавы, парадак утварэння і дзейнасць дзяржаўных органаў, правы і прывілеі пануючага класа.

У статуце былі замацаваны асноўныя прынцыпы права: дзяржаўны суверынітэт, прыарытэт пісанага права, абмежаванне ўлады вялікага князя.

Паколькі асноўную частку ядра дзяржавы складалі беларускія землі, беларуская мова была прызнана дзяржаўнай па ўсей тэрыторыі княства.

У статуце: абвяшчалася захаванне ўсіх ільгот і прывілеяў, атрыманых шляхтай раней; важнае значэнне мелі нормы, што рэгулявалі парадак прыняцця новых законаў.

Больш поўна і ясна паўторана норма статута 1529, якая забараняла даваць маенткі і пасады чужаземцам і суседзям ВКЛ.

У статут ўвайшлі некаторыя ўстарэлыя нормы, якія не адпавядалі новым эканамічным і палітычным адносінам, таму ў чэрвені 1566 былі ўнесены змены.

Правядзенне аграрнай рэформы 1557 і падпісанне акта Люблінскай уніі выклікалі неабходнасць унесці новыя змены ў заканадаўства.

У 1574 і 1578 — змены і дадаткі, датычыліся нормаў судовага, крымінальнага, грамадзянскага права. Ён дзейнічаў у Беларусі і Літве да 1588, а ў правабэрэжнай Украіне і ў 17-18 ст — называўся валынскі статут. Вядомы пераклады на лацінскую і польскую мову.