42. Вацлаў Юстынавіч ластоўскі— пісьменнік, вучоны, грамадскі дзеяч.

27 кастрычніка 1883, засценак Калеснікаў Дзісенскага пав. Віленскай губ. Псеўданімы і крыптанімы: Власт; Włast; Юры Верашчака; Ласт; В.Ласт.; Уласт; Арцём Музыка; Пагашчанін; Сваяк; Ю.Сулімірскі; Veritatis; Miles; Peregrinus; В.В...; В-...; В.Л.; В.Л-скі; В-т; Л.; Ю.В.)

У 1902 уступіў у Польскую сацыялістычную партыю ў Літве. У 1904-1905 слухаў лекцыі ў Пецярбургскім універсітэце. З 1906 у Рызе, дзе далучыўся да мясцовага беларускага руху. У 1906-1908 член БСГ. З сакавіка 1909 у Вільні. У 1909-1914 сакратар газэты "Наша ніва". Рэдагаваў газэту "Гоман" (1916-1917). У час Першай сусветнай вайны заставаўся ў Вільні; кіраваў "Беларускай кнігарняй" і Беларускім выдавецкім таварыствам. У сакавіку 1918 кааптаваны ў Раду БНР. У лістападзе 1918 увайшоў у склад Літоўскай Тарыбы. У снежні 1919 узначаліў Кабінет міністраў Народнай рады БНР. Арыштаваны польскімі ўладамі 17 снежня 1919; вызвалены ў лютым 1920; пераехаў у Рыгу, потым у Коўна. Удзельнічаў у арганізацыі антыпольскага партызанскага руху. 20 красавіка 1923 падаў у адстаўку з пасады прэм'ер-міністра БНР. У 1923-1927 выдаваў часопіс "Крывіч". Пасля палітычнага перавароту ў Літве (17 снежня 1926) у красавіку 1927 пераехаў у БССР. Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музея, загадчыкам кафедры этнаграфіі пры Інбелкульце. З 1928 акадэмік БелАН. Быў неадменным сакратаром Інбелкульта. Вызвалены ад гэтай пасады 20 лістапада 1929. 21 ліпеня 1930 арыштаваны ДПУ БССР па справе "Саюза вызвалення Беларусі". 6 снежня 1930 пазбаўлены звання акадэміка. Пастановай Калегіі АДПУ СССР ад 10 красавіка 1931 высланы на 5 гадоў у Саратаў. Паўторна арыштаваны 20 жніўня 1937. 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу. Па першым прысудзе рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988; па другім - 16 верасня 1958. Адноўлены ў званні акадэміка АНБ у 1990.

43. Пазіцыя Вацлава Ластоўскага ў дыскусіях 1913 г. На старонках “Нашай нівы”.

1913г. у НН узнікае дыскусія , якую распачаў Ластоўскі, яго апанент – Купала.Артыкул Л.”Сплачвайце даўгі”; артк. К.”Чаму плача песня наша”. К.выступіў як аўтар, які адлюстроўваў самыя цяжкія праблемы народа+як прарок; адстойваў існаванне такіх твораў. Л.выступаў як прыхільнік паэтаў чыстай красы, а К.- рэалізму.Крытыкуючы вершы, Л.гаварыў, што ў гэтых вершах няма прыгажосці, а не пра само існаванне такіх вершаў.Л.падзяляў чытачоў бел.паэзіі: 1)Янкі, Сымонкі, у чыіх хатах вокны зачынены трапкай-прыметыўныя творы; 2)думаючае грамадства; трэба мастацтва, дзе больш радасных красак, адлюстраванне чалавечых пачуццяў. К.такой катэгорыі не прыняў. Ен адстойвай, што пісьменнікі абавязаны паказваць жыцце, якое будзе зразумела 1-й частке.К.клікаў народ да свядомасці. Праў быў і тоой і др.Яны хацелі, каб літ-ра развівалася.

44. В. Ластоўскі – майстар малых празаічных жанраў.

Сам Ластоўскі да паэтычнай творчасці звярнуўся амаль у 40 гадоў. Перад тым ён паэзіяй не займаўся і, можна смела сцвярджаць, нават не захапляўся. Найбольшае, што ён мог, — прызнаваць яе існаванне. Але, звярнуўшыся да паэзіі, выявіў сябе нетрадыцыйным майстрам вершатэхнікі. I ў ёй працягваў сцвярджаць ідэю змагання за незалежную Беларусь. Ластоўскіпаэт дэбютаваў на пачатку 1922 г., у першым нумары часопіса «Беларускі сцяг» Часопіс «Крывіч», выдаваны ім у Коўна — тагачаснай сталіцы Летувы, — таксама неаднойчы аздаблялі вершы нястомнага сейбіта беларушчыны ў далёкай эміграцыі. У паэзіі, як і ва ўсёй яго літаратурнай творчасці, скразным лейтматывам праходзіць ідэя служэння роднай Бацькаўшчыне. Вершаў у творчым даробку Ластоўскага параўнаўча няшмат — каля чатырох дзесяткаў. Але ўсе яны пазначаны пячаткай адмысловасці, арыгінальнасці. Наватарства матываў, настрою і літаратурных прыёмаў абумоўлена мастацкім крэдам В. Ластоўскага. Апошняе можна афарыстычна выказаць радком ягонага верша: «Новым імкненням даць новыя формы... стаўлю я мэтай». Яшчэ раней, у празаічнай форме гэтае крэда прагучала ў артыкуле пісьменніка «Па сваім шляху!» (1914): «Няхай хто-небудзь з нашых пісьменнікаў напіша хоць адну рэч, каторая бы паказвала новыя дарогі чалавецтву, і не будзе на свеце знаючага літары народа, каторы бы пасля гэтага, хто і што такое беларускі народ, не ведаў. Адзін геніяльны твор, напісаны па-беларуску, можа даць славу і пашану нашаму народу. I мы павінны кіравацца да гэтага. Во гэты доўг мы маем перад сваім народам, каторы павінны сплаціць. Чытаючы і прачытваючы беларускую літаратуру, знаходзім у ёй многа цэннага: і хвалюючыя думы, і далікатныя ды чулыя перажыванні, і цікавыя літаратурныя формы, але не знаходзім шукання новых праўд, новых дарог». Ластоўскі раскрываўся і як фалькларыст, і як этнофаф, і як мовазнаўца. Паводле ўласнага прызнання, як мовазнаўца ён бярэ пачатак «ад 1902 году», калі стаў занатоўваць «цікавыя» словы. Напачатку запісвае іх для сябе, бо вельмі ж «асабіста цікава было слова само па сабе». На жаль, адсутнасць спецыяльнай філалагічнай адукацыі адбілася на слоўнікавай структуры. Сам В. Ластоўскі як кніжны летапісец здолеў пазначыць і «вынесці на шырокі свет» шляхі беларускай рукапіснай і друкаванай кнігі, вярнуць у гісторыю Бацькаўшчыны выданні, занесеныя ў чужыя аналы. Складзены ім пад адной вокладкай агляд «звыш 1000 важнейшых рукапісных кніг, грамат, старадрукаваных кніг з пачатку зараджэння беларускага пісьма (X ст.) аж да XIX стагоддзя» выйшаў у Коўна ў 1926 г. як капітальнае даследаванне — «Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі».