3. . Информацияны жинау жане ондеу

Акпаратты зерттеудин адистери:

Сауалнама (жазбаша-анкета, ауызша-сухбат);

Бакылау (стандартталган жане стандартталмаган);

Эксперттик сурактар;

Лабораториялык эксперимент;

Кужаттарды талдау (18тури бар. Онын ен курделиси - контент-анализ);

Социометриялык адис (негизин салушы джордж морено).

Эмперикалык адистерди жинау: и.

Баска олшемдерди колданып, мысалы малиметти жинау тасили жагынан зерттеу торт турге болинеди: сурак кою, бакылау, кужаттарды талдау, тажирибени жасау.(анкета, интервью,сауалнама беру). Кужат матинде, таспада, дискиде берилген акпаратты сактау жине беру ушин жасалган зат. Бакылау (ен маныздысы) – оандай да бир элементтин оту кезинде болатын системалык, багытталган фиксациясы. Сурау жургизу тасили алеу.у зерттеуинин кен тараган тури.(ол аркылы 80-90% бастапкы деректерди жинайды). Сурак кою еки жолмен откизиледи: сауалнама жургизу мен сухбат откизу туринде. Олардын негизинде суралатын адамга койылатын сурактардын жиынтыгы жатады. Осы сурактарга берилген жауаптарды бастапкы малимет, акпарат деп тусинуимиз керек. Сенимди акпаратты жинау ушин сауалнаманы курудын биркатар ережелери мен кагидаларын устану кажет. Сауалнаманын сурактары уш топты курады. И. Мазмуны бойынша адамдардын санасы, журис турысы жонинде жане респонденттин ози туралы омир баяндык маглуматтар. ИИ. Нысаны бойынша сурактар ашык, жабык, тик, жанама болып болинеди. ИИИ. Аткаратын кызмети бойынша еки топтамага: сурактар негизги жане негизги емес болып болинеди.

Малиметтерди ондеу келеси сатылардан туарды:

И. Акпаратты сараптау жане кодтау. Бул кадамнын максаты – алеу-к зерттеу барысында алынган акпартты унификациялау мен формализациялау;

ИI. Айнымалыларды жасау. Анкеталар негизинде жиналган акпарат зерттеу барысында шешилуге тиис сурактарга жауап береди, ойткени операциялау процесинде сурактар индикаторлар формасына ие болды. Ендиги кери процедуарны жургизу кажет, ягни малиметтерди зерттеулер сурагына жауап бере алатын формага келтиру кажет.

ИII. Статистикалык анализ – алеу-к малиметтерди анализдеу процесиндеги килтти кадам. Онын барысында алеу-у мамандарына жалпылаулар мен корытындылар жасауына мумкиндик беретин тауелдиликтер мен зандылыктар аныкталады.

Малиметтерди ондеу мен анализдеу кезинде ранжирлеу, шкалалау, корреляция жане т.б адистерди колданылады. Ранжирлеу – зерттелетин обьектилерди оларды тартиптеу негизинде катыстык мандилигин калыптастыру процедурасы. Ранк дегенимиз – топтагы багаланатын обьектимиз, бага ушин манызды касиеттерге ие баска да обьектилердин реттик орнын сипаттайтын корсеткиш.

8-билет.

1.Казирги замандагы алеуметтанудын негизги парадигмалары.Социология шыгу кезинен бастап бирнеше теорияга негизделетин. Ал ХХ г-да олардын саны кобейе берди. Казирги алеуметтанудын ерекше касиети – бирнеше парадигманы бирдей кабылдауы. Негурлым парадигмалар алеуметтик алеуметтик шындыкка аркелки тусиндирме берсе, согурлым акикатын теренирек угынуга жакындай тусемиз жане интегралды парадигманын бейнесин жасай аламыз, себеби жеке парадигмалар барин камти алатын когамга талдау беруи мумкин емес. Олар когамды корсетуде озинин тек кана накты бирен-саран улесин косады. Барлык социологиялык парадигмаларды когамды талдаудын негизги тасилнамалык амалдарынын сипаты бойынша еки улкен топка боледи. Бириншисине курылымдык парадигмалар жатады. Олар когамнын уйымдастырылуын, кызмет етуин жане дамуын ари макро денгейде карастырады. Екиншисин пайымдаушы парадигмалар курады. Олар адамдардын журис-турысын макроденгейде зерттейди. Негизги макросоциологиялык парадигмаларга марксизм жане курылымдык функционализм жатады. Функционализмди жактаушылар когамды биртутас жуйе ретинде, онын озара байланысты болшектерден туратынын корсетеди. Олардын козкарастарына сай осындай курылымдык болшектерге экономикалык, саяси, алеуметтик, аскери, дини, мадени жане т.б. институттар жатады. Функционалдык амал алеуметтик дамудын турактандыру мен эволюциялык жактарына ерекше конил аударса, казирги батыс алеуметтануында оган карама-карсы социологиялык ойлау козкарасы да бар.

2. Казакстандагы орта таптын калыптасуы: проблемалар жане коринистер. Ортангы тап дуниежузилик тарихтагы бирегей кубылыс. Ол адамзат баласынын букил тарихында бурын болган емес. Ортангы тап жиырмасыншы гасырда пайда болды. Ол когамда ерекшелик кызметин аткарады, когамнын турактылыгын сактаушы. Ортангы тап карама карсы турган еки тапты – кедейлер мен байларды бир биринен алыстатып, олардын кактыгысуына жол бермейди. Орта тап негурлым узилуге таяу турса, стратификацияда карама карсы тургындар согурлым бир бирине жакындаса туседи, олардын кактыгыска баруынын ыктималдылыгы артады жане керисинше де болады. Орта таптын жогары болиги мен бай таптын арасында уксастыктар коп.сондыктан да кейде олар да байлармен бирге кабылдана береди . Орта таптын орта жиги сол таптын экономикалык, саяси жане алеуметтик табигатын дал сипаттайды. Казакстандык орта таптын томенги болиги де бар. Бул топтагылар материалдык жагынан карапайым турады. Оларда артык акша жок, киим мен тамак та кажетинше гана, енбек акымен гана кун кореди. Копшилигинин жумысы, уйи гана бар. Бул топ кедей тапка оте жакын. Казакстандагы орта тап калыптасу устинде. Азирше алемнин дамыган елдеринде кабылданылган олшемге сай келмейди. Казакстан халкынын 15-20 пайызын орта таптын турли топтарына жаткызуга болады.

3. Алеуметтик зерттеуди уйымдастыру . Алеу-к зерттеудин накты тури оган койылган максат пен шарттардын сипатымен корсетиледи. Осыган сайкес алеу-к зерттеудин 3 турин ажыратады:

1) бакылаулык, 2) суреттемелик, 3) сараптамалык. Бакылаулык алеу-к зерттеу(пилотаждык) мазмуны бойынша шектелген максаттарды шешеди.Бакылаулык зерттеулер н/е кубылысты алдын ала зерттеуге арналган,проблема аз аукымда болгнда ол зат пен объект жонинде толык акпараттты аныктап береди, гипотезаны дурыстайды.Сараптамалык зерттеулер-окылатын кубылыстын элементтерин суреттеуге гана максат етип коймай, сондай-ак онын негизинде жаткан себептерди тусиндиру де максат еткен алеу-к аналищдин ен терендетилген тури, бакылау алеу-к зерттеулерде аркайсысында манызды процедура бар 3 негизги типти болип айтуга болады: дайындык сатысы(зерттеу багдарламасын ондеу), негизги (бакылау зерттеулерин жургизу), тамамдайтын(малиметтерди ондеу мен талдау, корытындылар мен нускауларды калыптастыру). Накты алеу-к зерттеулер-алеуметтану жане жаратылыстану гылымдарынын окилдери ишинен ерекшелеп туратын озиндик бир болиги. Бакылау

алеу-к адистерди менгеру зерттеушиден тек кана алеу-к пандерди гана емес, сондай-ак алеу-к философия, психология, асиресе математиканы, статистикалык адистерди, информатиканы билуден туратын байсалды касиби дайындыкты талап етеди. Бакылау алеуметтанымал жаратылыс мамандары болуы бекер емес (мысалы, Галилей, Лаплас). Алеу-к зерттеу жургизу ушин багдарлама жасалады. Багдарлама деп гылыми изденистин адистемелик жане адистеме шарттарын камтитын кужатты айтады. Багдарлама адистемелик, адистеме жане зерттеуди уйымдастыру тауарларынан турады.Адистемелик тарауда зерттелетин проблема жане онын тужырымы зерттеудин максаты аныкталады.

9-билет.