1.Отбасынын бугинги замандагы проблемалары

Коптеген гасырлар бойы отбасындагы балалар негизинен улкендердин орнын басатын билимдерди, касиптерди уйренген. Кейиннен, жалпыга орта билим беру жуйеси жане айелдерди ондириске баулыганнан кейин, отбасынын кейбир кызметтери мектептерге, бала-бакшаларына берилди, булар отбасымен катар балаларды омирге, енбекке дайындайды. Акырында отбасы курылымы да озгерди. Дастурли ужен отбасы кишихирим еки урпак окилдеринен туратын нуклеарлы отбасыларга орын бере бастады. Нуклеарлы отбасылары ата-ана жане балалардан турады. Биртиндеп туыстык катынастар бузылады, туу курт томендейди. Ата-аналар мен балалар арасьшдагы карым-катынас озгерди. Озгеристер жьшыстык катынастарга да асерин тигизди, стандартты емес отбасылар саны кобейди.Отбасынын ен манызды миндеттеринин бири - балаларды тарбиелеу (алеуметтендиру процеси). Отбасыньщ балага ыкпал болганы жаксы. Отбасы тарбиеси ата-аналар ыкпалымен жузеге асады. Отбасы омириндеги туыскандык карым-катынастар мен турмыс жайттер балага уздиксиз ыкпал етуши тарбиелик куш болып табылады. Биздин мемлекетимиздеги мынандай кулдыраган экономикасы бар, дагдарыстагы белгили багыт-багдары жок исезде отбасылары улкен ауыртпалык, куштердин асерин котеруде, бул отбасыньщ кулдырауына гана акен согады, сондыктан отбасыньщ ишки куштери: махаббат, озара тусинистик жане сыйлаушылык, бир-бирине жане балаларына деген жауапкершиликке гана умит артамыз. Бирак, окинишке орай сырттан эсер ететин куштер, мысалы туыстардын, кершилердин, енбек ужымынын, когамдык орындардын асери оз ыкпалын тигизуде. Ал, сылтаулар саны отбасы ушин оте коп. Ажырасулар саны жыл сайын азакьда. Егер 1992 жылы олар республика халкынын 33% кураса, былтыр тек кана 32,2% -ин курайды. Отбасылар саны да елеули азайды, ушинши баланы дуниеге акелу. 1991 жылы ар 1000 адамга 21 наресте туылса, ал 1993 жылы тек кана 18,6 бала. Бир жаска дейинги аралыктагы балалар олими кобеюде. Мысалы, 1991 жылы ол 27,4 болса, 1996 ж. 28,4 болды. Ауру балалар дуниеге оте коп туыяуда.[калыптасып калган катьгаастардьщ туп орнымен кулау, отбасьгаын тек кана ишки куштери гана сактап кала алатындыгына назар аударады. Осьнан когамдык ой-пикирди багыттау керек. Аке мен ананьщ мортебесин кетеру, айелдерге психологиялык жане алеуметтик колдау корсету керек. Алемде саяси туракты, дамыган .экономикасы бар калыптаскан алеуметтик коддау жуйеси бар мемлекеттерде осьшдай айелдер когам жагынан гана емес, сонымен катар мемлекет жагынан да колдау корип отыр. Мысалы, голлаидияда жалгызбасиы айел, жумыссыз жане бала тарбиелеп отырса, сонымен катар (вуз) жоо-дардын кешки болиминде окиды. Мемлекет оган жумыссыздьгк жардемакысыи толейди, ал екинши болиги тарбиеши ретинде жане баласы азаматша ретинде болинеди. Сосьш демалыстары, сонымен катар медициналык сактандыру толенеди. Акырында жумыссыз болгандыктан оку каржысын мемлекет телейди. Осыньщ бари когамнын билимди азаматын тарбиелеуте мумкиндик береди. Жогарыда атап кеткендей отбасы алеуметтик институт ретинде бурыннан бар. Осы асерде болатын барлык озгеристер когамдагы озгеристермен тикелей тауелди. Когамдык пикирлерди талдау алеуметтик-экономикалык, саяси, накты-тарихи шарпардын когам ишиндеги отбасы - некелик катынастарьша асерин билуге мумкиндик беруде.

2. Инженерлик енбектин алеуметтик маселелери. Инженерлик енбек коптурли акыл ой енбектеринин арасында корнекти орын алады. Оганкогамдьщ ондирис жуйесиндеги онын ролин корсетип, сапалык жане сандык биркатар сипаттар тан.

. Бириншиден, бул когам омиринин барлык сферасында казирги уакытта корсетилген, инженерлик енбектин амбебап сипаты. Бул енбек тури ен биринши енеркасишик ондирис цен курылыс сферасында пайда болса, гылыми-техникаишк прогрестин осуиде, байланысты оньщ баска да коптеген экономика салаларына, мадениет, билим толътгымен ондиристик емес сфераларга "кенеюи" (экспансияеы) журди.

Екцшгиден, инженерлик кызметтин амбебаптык сипатына оны жуздеген инженерлик профессиялауда мамандьщтар мен мамандандыруларда синимин тапкан, енбектин коптурлилигин ажыратады.

Ушинщиден, иимёнерлик енбекти ужен шыгармашылык кангандык ажыратады..

Накты жагдайдын колданбалы зерттеулерине социалдык мекемелер кызмет корсететин, олар онтайлы баскарушылык шешимдер кабылдау ушин жана алеуметтанулык жане алеуметги - психологиялык акпаратты баскарушы персоналией камтамасыз еткен. Социалдьгк жобаларды жанадан куру жуйесинде жэне оны иске асыруда социолог консультативти - баскарушылык кызметине етеди. Сонын комегимен, саясаттанушьшар, менеджерлер, касипкерлердин максатына жету угдин адамдык жане материалдык ресурстарды тиимди колдану мумкиндиги ашылады.Осылайша, эмпириялык алеуметтанудьщ "керектиги" алдын-ала аныкталатьга; алеуметтанулык зерттеулердин пайдалылыгы укимет органдарымен, саясаттык жане гылымды уйьгмдастьирушьиларга тусиникти болды. Жагымды, шешими "диалога". Социологтармен жии кенестер, алеуметтанулык онеркасиптерге сураныс беру, баскарупгылык шешимдерди кабылдау, социалдьгк объектилердин озгеруимен адамдардын жагдайын кадагалайтын жазбаларды кабылдауда молшер больш калынтасады. Эмпириялык алеумегтанудын кызмети - баскарушыльщ сипаты, талан етилушилиги алеуметти дамудьщ жобасьш куруда социологгьщ косылуы шартгы. Адамга имандылыксыз идеализмнин салауатты карауы умытылады. Осыдан дж.ландберг калыптастырганда алеуметтану миндеттери шыгады1': аныкталган шарттарда адамдарга не керектигин накты бакылау. Берилген шарттарда калай нактырак есептеугс, альтернативти жазып корсетуге жоне олардьщ ар кайсысьшын салдарын корсетуге болады.

Алеуметти нускаларды натижелерин жане экономикалык тасилдеримен озгерте алатьгя инженерлик немесе техниканы курастыру. Практикалык ортада колданылуы алеуметтик багдарлануын кушейтетин, колданбалы алеуметтану, алеуметтик психология жане алеуметтик баскарушыльгк тирегинде кальгатаскан кызмет алеуметти инженерлик кызмети атын алды. Бул кызметтин мазмуны инженер мен социологгын сапасын билдиреди. Социолог ретинде, ол зерттеушилик жобаньгц акпаратты - адистемелик камтамасыз етуин касиби курастыруга алеуметтик деректер анализинин жане корытындылауынъщ деректерди овдеу адисин колдану, алынган натижелерди тусиниктемелеу мен тусиндируди истей билуге миндетти. Инженер ретинде ол сайкести стилмен ойлау кызметин менгеру керек, бл инжениринг деген атка ие болады.Инжениринг деген техникалык, колданбалы арнаулы маселелерди шешу ушин адамдармен ойлап табылган, ар турли уйымдардын арнайы социотехникасы комегимен социалдьи бакылау жане реттеу, езгерумен коммерцияльик негизинде озиндик консультативти немесе инженерли консультативен кызмет етудин кешени келтириледи.Инженерлик кызмет - жасанды типти жуйелерди жасаганда жане кызмет аткарганда, берилген шешимди калай жане кандай кезектиликпен алу керек деген катан алгоритмди уйгарым. Ал адамньщ инженери - ол ар туряи ортадагы адамдардьщ кызмет етуиндеги озгеристе, ауыл шаруашылыгында, медицинада, т.с.с, берилген жуйеге кызмет корсетуде жане курастыруда адам туралы гылыми деректерди колдану жеке жагдайларда осындайлармен эргономика, дизайн, социометрия айналысады. Алеуметтик инженерия адамды алеуметтик процестердин активти факторы сапасына (ретинде) таниды. Ол процестерде жасанды жуйелери адамдардьщ максатты багытталган киылы болып табылады жэне тек адаммен туракты озара карым-катынас кезинде бола алады. Оларга алеуметтик институттар жане уйымдар, уйымдаскан топтар жатады. Олардыц ишинде сайкести уйымдар, уйымдаскан топтар жатады. Олардьщ ишинде сайкести уйымдар кызметинде оз функцияларын иске асыратын, мемлекеттик институттар, билим беру, нарык жане тагы баска. Мысалы, нарык институты, коптеген аныкталган тапсырмаларды орындау упгин озара уйымдастырылган топтарга болинетин, касипкершилик, менеджмент, маркетинга - тутас стратегиялык желиге уйымдастыру кызметин бириктиреди. Алеуметтик инженерия кызмети, осьшдай жасанды жуйелерди куруга, азгертуге жоне кызмет етуге багдарлангандыгымен сипатталады. Оны жактаушылар келеси уранды бастайды; "алеуметтану маселеси - адамнын кылыктарын алдын ала кору ясане оны баскару" империализм жэне прагматизм алеуметтану туралы кезкарасты инженерлик гылым ретинде карастырылады.