29.Нақты айырбас бағамды анықтайтын факторлар. Нақты айырбас бағамға әсер етуші саясаттар (графикалық түрде ашып көрсету).

Нақты айырбас бағамын анықтайтын факторлар бар.Олар:

1)Нақты айырбас бағамы төлем балансының ағымдағы операциялар шотымен байланысты.Нақты айырбас бағамы жоғары болған сайын ,отандық тауарлар бағасы шетелдік бағалармен салыстырғанда жоғары болады,соғұрлым төлем балансының ағымдағы операциялар шотының оң сальдосы көлемі кемиді:NX=NX(E).

2)Ағымдағы операциялар шоты капитал қозғалысы шотымен теңестірілуі керек,Nx=S-I,яғни ағымдағы операциялар шотының сальдосы жинақтар мен инвестициялардың арасындағы айырмаға тең.

а)Жинақ тұтыну функциясы мен бюджет салық саясатымен анықталады.

ә)Инвестиция сұранысы инвестиция фуекциясымен және әлемдік пайыз қойылымымен берілген.

Нақты айырбас бағамына әсер ететін саясаттар.

Ел ішіндегі бюджет-салық саясаты.

Nx=S-I

G↑→T↓→S_ұ↓(S_м↓)→(S-I)↓→E↑

E

S₂-I S₁-I

E₂

E₁

NX(E)

NX₂ NX₁ NX

Шет еліндегі бюджет-салық саясаты.

G_a↑→S_a↓→r^*↑→I↓→S-I↑→E↓

E S-I(r₁^*) S-I(r₂^*)

E₁

E₂

NX(E)

NX₁ NX₂

Инвестициялық сұраныстың өзгеруі.

Нақты айырбас бағамы кіші ашық экономикада инвестицияға сұраныстың өзгеруі салдарынан қалай өзгеретінін қарастырайық.

E S₂-I S₁-I

E₂

E₁

NX(E)

NX₂ NX₁ NX

Сыртқы сауда саясатының әсері.

IM↓→Nx↑

E S-I

E ₂

NX(E)₂

E₁

NX(E)₁

NX₁=NX₂

30.Номиналды айырбас бағамды анықтайтын факторлар. Сатып алу қабілетінің паритеті.

E=e(P/P*)→e=E(P*/P)

Бұл теңдеу номиналды айырбас бағамының нақты айырбас бағамы мен екі елдегі бағалар деңгейіне байланысты екенін көрсетеді.

Номиналды айырбас бағамының өзгерістері:

∆e(%)=∆E(%)+(∆P*(%)-∆P(%)),

Е-пайыздық өзгерісі –нақты айырбас бағамының өзгерісі;P пайыздық өзгерісі-бұл біздің инфляция деңгейі π;P^* пайыздық өзгерісі-бұл басқа елдегі инфляция π^*.Осылайша номиналды айырбас бағамының пайыздық өзгерісі:∆e(%)=∆E(%)+(π^*-π).

Бұл теңдеу екі елдің номиналды айырбас бағамының өзгерісі мен осы елдердегі инфляция қарқынының айырмасының қосындысына тең екенін көрсетеді.Егер қандай да бір елде инфляция қарқыны Қазақстандағыдан жоғары болатын болса,онда уақыт өте келе 1 теңгеге осы елдің валютасын көп көлемде сатып алуға болады.Егер Қазақстанда қарағанда басқа елдегі инфляция қарқыны төмен болса,онда уақыт келе 1 теңгеге осы елдің валютасы аз көлемде сатып алынады.

Жоғары инфляция салдарының бірі валютаның құнсыздануы болып табылады,жоғары π төмендеуші e береді:

∆e(%)↓=∆E(%)+(π^*-π↑).

Сатып алу қабілетінің паритеті негізінде бірыңғай баға заңы жатады,ол бойынша кез келген тауар жалпыға бірдей нарықта бірыңғай баға бойынша сатылады.Егер тауар ішкі нарықта P бағасымен ,ал сыртқы нарықта P^* бағасы бойынша сатылса,онда келесі теңдік орындалуы тиіс:

P=E∙P^*

Сатып алу қабілетінің паритетін бұзбау,P ел ішіндегі ,ал P^* шетелдегі бағалар деңгейі деп есептегенде,бұл теңдіктің тауарлар қоржынына таралуын білдіреді.

Шынында,сатып алу қабілетінің паритеті сақталмайды,себебі экспортқа шығарылмайтын тауарлар мен қызметтер,көліе шығындары бар және әрбір елде әртүрлі игіліктер қоржыны бар.Бірақ кейде теориялық талдау жасағанда CҚП түсінігі орынды.

Шетелдік валюталардың көптігі практикада нақты тиімді айырбас бағамын пайдалануына себеп болды,ол серіктес елдердің өлшемдерін ескереді.

E S-I

NX(E)

E₁

NX

NX₁