41. Кәсіпорын табысы мен пайдасы,түрлері.Экономикалық тиімділік.

Нарықтық экономика жағдайында пайданың маңызы орасан зор. Оны Кәсіпорынның пайдасы әр түрлі қызмет есебінен алынуы мүмкін. -өнімді сатудан, қызмет атқарудан, қызмет көрсетуден түсетін пайда;  -негізгі қорларды, сол сияқты басқа да кәсіпорынның мүліктерін өткізуден тыс операциялардың қаржы нәтижелері.  Кәсіпорынның пайдасы екі көрсеткішке байланысты: өнім бағасы және Пайда :

Пайданың түрлері және оны есептеудің әдісі:

1. Жалпы пайда = жалпы табыс - өндіріс шығындары 

2. Экономикалық пайда = жалпы табыс – барлық ресурстардың

3. Бухгалтерлік пайда = жалпы табыс – оның шығындары 

4. Таза экономикалық пайда= бухгалтерлік пайда - өндірістің анық

5. Таза пайда =жалпы пайда – салықтар,міндетті төлемдер 

6. Қалыпты пайда= капиталға нормативті қайтарым –кәсіпкерлік табыстың мөлшері 

7. Шаруашылық пайдасы = қалыпты пайда – экономикалық пайда 

8. Шекті пайда = шекті табыс – шекті шығындар 

 Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бүл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әде-биеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықгалады: "Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе ак-тивтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың үлғаюы болып табылады, бүл акционерлер салымдары-ның есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі

Экономикалық тиімділік - экономикалық қызметтің, экономикалык бағдарламалар мен шаралардың нәтижелілігі, яғни экономикалық жүйенің атқарымына жұмсалған шығын мен осы атқарымнан алынған нәтиженің ара қатынасы тұрғысынан осы жүйенің сипаттамасы. Салыстырмалы өлшемдермен бағаланады, яғни шығынның нәтижеге қатынасы — шығынның бір өлшеміне шаккандағы нәтиже. Экономикалық тиімділік алынған экономикалық пайданың, нәтиженің осы нәтижені алуға септігін тигізген факторлар, ресурстар шығынына қатынасымен сипатталады

42. Сұраныс. Сұранысқа әсер ететін факторлар. Сұраныс заңы, қисығы. Субститут, комплементар тауарлар.

Сұраныс - тауар сатып алуға жұмсалған және қызмет көрсеткені үшін төленетін ақының ақшалай сомасы.

Сұранысқа әсер ететін факторлар:

Нарықтық сұраныс көптеген факторлардың әсерімен қалыптасады. Сұранысқа бағадан басқа да бағасыз факторлар әсерін тигізеді:

1. Тұтынушылардың табысы. Табыс өскен сайын тұтынушылардың сұранысы да өседі.

2. Тұтынушылардың саны. Тұтынушылар саны молайған сайын сұраныс та өседі.

3. Тұтынушылардың талғамы (ұнатуы, ұнатпауы, жаңа үлгідегі тауарлар)

Бірін бірі алмастыратын және бірін - бірі толықтыратын тауарлардың бағаларының өзгеруі. Егерде тауарлар бірін - бірі толықтыратын болса (автомобиль және бензин), онда бір тауарлардың (автомобиль) бағасының өсуі екінші тауарға (бензин) деген сұраныстың азаюына әкеледі.

Сұраныс заңы – тауар бағасы мен сұраныс көлемі арасындағы кері қатынастың көрінісі, яғни тауарға баға төмендегенде тұтынушы оны көп мөлшерде сатып алады. Егер тауарға баға өссе, оған деген сұраныс азаяды.

Сұраныстың қисығы – бұл сұраныс заңының графиктегі көрінісі, яғни бұл сызықтағы нүктемелер белгілі бір уақыттағы тұтынушының тауарды қандай бағамен және қанша мөлшерде сатып алатын мүмкіншіліктерін көрсетеді. 7.1. графиктегі көлденең осьте сұраныс көлемі (Q), ал тікелей осьте (Р) – тауардың бағасы, сұраныстың қисығы (Д).

Товары-субституты. Товары, обладающие однородными потребительными свойствами, способные заменить друг друга при удовлетворении какой-либо потребности.

Товары-комлименты(комплементарные).Товары, способные удовлетворять потребность только при совместном употреблении, например автомобиль и топливо, фотоаппарат и пленка и т.п.