109. Мүлікті жалдау шарты ұғымы мен оны құқықтық қамтамасыз ету.

Мүлiк жалдау (аренда) шарты бойынша жалға берушi жалға алушыға мүлiктi ақы төлеп уақытша иеленуге және пайдалануға беруге мiндеттенедi. Мүлiк жалдауға кәсiпорындар мен басқа да мүлiктiк кешендер, жер учаскелерi, үйлер, ғимараттар, жабдықтар, көлiк құралдары және оларды пайдалану процесiнде өздерiнiң табиғи қасиеттерiн жоймайтын басқа да заттар (тұтынылмайтын заттар) берiлуi мүмкiн. Жер пайдалану құқығы, жер қойнауын пайдалану құқығы және басқа да заттық құқықтар мүлiк жалдау объектiсi болуы мүмкiн .Мүлiк жалдау шартында жалға алушыға мүлiктi жалдау объектiсi ретiнде берiлуге тиесiлi мүлiктi анықтауға мүмкiндiк беретiн деректер көрсетiлуге тиiс. Шартта мұндай деректер болмаған кезде мүлiктi жалдауға берiлуге тиесiлi объект туралы талап тараптармен келiсiлмеген деп, ал тиiстi шарт жасалмаған деп есептеледi . Мүлiктi жалға беру құқығы оның меншiк иесiне тиесiлi.   Бiр жылдан астам мерзiмге жасалған, ал егер тараптардың бiреуi заңды тұлға болса, мерзiмiне қарамай-ақ, мүлiк жалдау шарты жазбаша түрде жасалуға тиiс.   Қозғалмайтын мүлiктi мүлiктiк жалдау шарты, егер заңда өзгеше белгiленбесе, мемлекеттiк тiркеуге жатады. Азаматтар арасындағы бiр жылға дейiнгi мерзiмге мүлiк жалдау шарты ауызша түрде жасалуы мүмкiн. Мүлiк жалдау шарты шартта белгiленген мерзiмге жасалады. Егер мүлiк жалдау шарты мерзiмi көрсетiлмей жасалса, ол белгiсiз мерзiмге жасалған деп есептеледi.   Қозғалмайтын мүлiктi жалдаған жағдайда, егер заң актiлерiнде немесе шартта өзгеше көзделмесе, әрбiр тарап екiншi тарапқа үш ай бұрын ескертiп, мұндай шарттан кез келген уақытта және өзге мүлiктi жалдаған жағдайда, бiр ай iшiнде бас тартуға құқылы. Жалға алынған мүлiктi пайдалану үшiн төлемдi, егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шартта белгiленген тәртiп, мерзiм мен нысан бойынша жалға алушы төлейдi. Шартта олар айқындалмаған жағдайларда салыстырмалы мән-жайларда әдетте сол секiлдi мүлiктi жалға алған кезде қолданылатын тәртiп, мерзiм мен нысан белгiленген деп есептеледi. Төлем барлық жалданылған мүлiк үшiн тұтас немесе оның құрамдас бөлiктерiнiң әрқайсысы бойынша жеке: мерзiмдiк немесе бiржолғы енгiзiлетiн төлемдердiң тұрлаулы сомасында белгiленген, жалданылған мүлiктi, өнiмдi,жемiстердi немесе кiрiстердi пайдалану нәтижесiнде алынған белгiлi бiр үлес, жайға алушының белгiлi Бiр қызмет көрсетулерi, жалға алушының шартта :елiсiлген затты жалға берушiнiң мемшiгiне немесе жалдауына беруi, жалға алушыға жалданылған мүлiктi жақсарту жөнiнде шартта келiсiлген шығындарды жүктеуi түрiнде белгiленедi, Жалға берушi мүлiктi жалға алушыға шарт талаптары мен мҭлiктiң мақсатына сәйкес келетiн күйде беруге мiндетті. Мүлiк жалға оның барлық керек-жарақтарымен және оған лайықты құжаттармен (мүлiктiң жиынтықтылығын, қауiпсiздiгiн, сапасын, пайдалану тәртiбiн куәландыратын және т.б. құжаттармен) бiрге берiледi Тараптардың біреуiнiң талап етуi бойынша мүлiктi жалға алу шарты сот тәртiбiмен өзгертiлуi немесе мерзімiнен бұрын бұзылуы мүмкiн.   Жалға берушiнiң талабы бойынша мынадай жағдайларда: егер жалға алушы мүлiктi шарт талаптарын немесе мүлiктiң мақсатын елеулi түрде бұзып, жалға берушiнiң мұндай iс-әрекеттi тоқтату туралы жазбаша ескертуiне қарамастан пайдаланса,жалға алушы қасақана немесе абайсызда мүлiктi елеулi түрді нашарлатса, егдр жалға алушы мүлiктi пайдаланғаны үшiн шаррта белгiленген түрде мерзiмiнiң өтуi бойынша екi реттен астам төлем жасамаса; Жалға берушi жалға алушыға өз мiндетiн қисынды мерзiмде орындамаса мүмкiндiк берiлгеннен кейiн ҒаНа шартты мерзiмiнен бұрын бұзуды талап етуге құқылы. Жалға айушының талап еруiмен шарт мынадай жағдайларда: жалға берушi мүлiктi жалға алушыға пайдалануға бермеген не мүлiкті шарт талаптарына немесе мүлiктiң маҚсатына сәйкес пайдалануға кедергi жасаған, жалға беруші өзiне жүктелген мүлiктi күрделi жөндеу мiндетiн шартта белгiленген мерзiмде, ал ол шартта болмаған жағдайда - қисынды мерзiмде жүргізбегеген жалға алушыға берiлген мүлiкте оны пайдалануға кедергi келтiретiн кемшiлiктер болып, оны шарт жасалған кезде жалға берушi ескертпеген, жалға алушыға алдын ала белгiлi болмаған және мүлiктi көрген кезде немесе шарт жасаған кезде оның ақаусыздығын тексерген кезде оның байқалуы мүмкiн болмаған, егер мүлiк жалға алушы жауап бермейтiн мән-жайларға байланысты пайдалану үшiн жарамсыз күйде болған реттерде мерзiмiнен бұрын бұзылуы мүмкiн.