86. Мәмлелерді тіркеу ерекшеліктері

Азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен мiндеттерiн белгiлеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталған әрекеттерi мәмiлелер деп танылады. Мәмiлелер бiржақты және екi немесе көпжақты (шарттар) болуы мүмкiн. Заңдарға немесе тараптардың келiсiмiне сәйкес жасалуы үшiн бiр тараптың ерiк бiлдiруi қажет және жеткiлiктi болатын мәмiле бiржақты мәмiле деп есептеледi.

Шарт жасасу үшiн екi тараптың (екiжақты мәмiле) не үш немесе одан да көп тараптың (көпжақты мәмiле) келiсiлген ерiк бiлдiруi қажет. Мәмiлелер ауызша және жазбаша нысанда жасалады.Заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен жазбаша немесе өзге белгiлi бiр нысан белгiленбеген мәмiле, атап айтқанда, олар жасалған кезде атқарылатын мәмiлелердiң бәрi ауызша жасалуы мүмкiн. Жетон, билет немесе әдеттегiдей қабылданған өзге де растайтын белгi арқылы расталған мәмiле, егер заңдарда өзгеше белгiленбесе, ауызша түрде жасалған болып табылады. Жазбаша түрде жасалған шартты орындау үшiн жасалған мәмiлелер, егер заңдарға қайшы келмесе, тараптардың келiсiмi бойынша ауызша жасалуы мүмкiн. Мәмілелерді тіркеу

1. Егер заңнамалық актілерде өзгеше көз­делмесе, заңнамалық актілерге сәйкес мем­лекеттік немесе өзге де тіркелуге тиіс мәмілелер тіркелгеннен кейін жасалған болып есептеледі.

Тіркеуден бас тарту жазбаша түрде ресім­делуге тиіс және заңнама талаптарының бұзы­луына сілтеме жасалғанда ғана мүмкін болады.

2. Егер тараптардың бірі мәміле бойынша құқықтарды мемлекеттік тіркеуден жалтарса, сот екінші тараптың талап етуімен мәміле бойынша құқықтарды тіркеу туралы шешім шығаруға құқылы. Мұндай жағдайда құқықтар сот шешіміне сәйкес тіркеледі.

87. Кепіл Ипотека. Ипотека мен кепіл айырмашылығы

Кепіл,мұнда кепіл нысаны кепіл ұстаушының иелігіне беріледі. Ипотека, мұнда кепіл нысаны, кепіл күшінде тұрған кезде, оны пайдалану құқығымен кепіл берушінің немесе үшінші адамның иелігінде қалады. Кепілзатттың түрлеріне жататындар: ломбардтағы тауарлар кепілі, онда кәсіпкер кепіл ұстаушының айрықша жағдайы кепілді құқықтық реттеудің ерекшеліктеріне байланысты; тауар қоймасында тұрған тауарлар кепілі –кепілді құқықтық реттеудің және оны рәсімдеудің ерекшеліктері кепіл мүлкін сақтаушының кәсіпкердің құқықтық қатынастарға қатысуында. Ипотекеның бір түрі – айналымдағы тауарлар кепілі, оның ерекшелігі-кепіл нысаны ретінде қолданылатын заттарды өңдеуге, табиғи формасын өзгертуге ұшыраған заттарды не тектік белгілермен анықталатын заттарды пайдаланумен байланысты. қолданыста емес жылжитын заттар кепілзатқа да, ипотекеғада берілуі мүмкін. Сақтауға немесе ұстағанға қосымша шығындарды және өзге де жұмсалымды керек ететін жылжымалы заттарды кепілзатқа алудан бас тартылуы мүмкін.

88. Өндірістік кооперативтің құқықтық жағдайы.

Азаматтардың бiрлескен кәсiпкерлiк қызмет үшiн мүшелiк негiзде олардың өз еңбегiмен қатысуына және өндiрiстiк кооператив мүшелерiнiң мүлiктiк жарналарын бiрiктiруiне негiзделген ерiктi бiрлестiгi өндiрiстiк кооператив деп танылады. Өндірістік кооператив заңды тұлға болып табылады және коммерциялық ұйымдардың қатарына кіреді.Өнірістік кооперативтің акционерлік қоғам мен шаруашылық серіктестіктен айырмашылығы бар, өндірістік кооператив дегеніміз бұл ең алдымен, еңбек бірлестігі, ал шаруашылық серіктестік бұл ең алдымен капиталдар бірлестігі. Өндірістік кооперативтердің демократиялық және халықтық сипаты, міне, осы жағымен айқындалады, оларды қомақты ақша қаржаттары болмағанымен, жұмыс істей алатын жұмыс істегісі келетін азаматтар құра алады. Оны құрудың және олардың қызмет етуінің негізгі принциптері:кіру және шығу еркіндігі; мүліктік жарна енгізу міндеттілігі; басқарудың демократиялығы; өзара жәрдем көрсету және оның мүшелері үшін экономикалық пайда табуды қамтамасыз ету; өндірістік кооперативтің қызметі туралы ақпараттарды алу мүмкіндігі. Кооператив бұл қашанда бірнеше адамның еңбегін біріктіретіндіктен, оны бір адам құра алмайды, яғни кооператив мүшелерінің саны екеуден кем болмауы керек. Он алты жасқа жеткен, кооператив мүшесі болуға тілек білдірген және оның қызметіне жеке өз еңбегімен қатысуға қабілетті кез келген жеке тұлға өндірістік кооперативтің мүшесі бола алады. Кәмелетке толмаған азаматтардың кооперативке кіру үшін олардың ата аналарының, асырап алушыларының немесе қамқоршыларының келісімін алу талап етіледі. Өндірістік кооператив өзінің қызметін жарғының не құрылтай шарты мен жарғының негізінде жүзеге асырады. Өндірістік кооперативтің ұйымдық құықтық нысанында құрылатын шағын кәсіпкерлік субъектілері де өз қызметін ҚР Үкіметі айқындайтын үлгі жарғының негізінде жүзеге асуы мүмкін. Өндiрiстiк кооперативтiң жарғысында кооператив мүшелерi жарнасының мөлшерi туралы; кооператив мүшелерiнiң құрамы мен жарна қосу тәртібі және олардың жарналарды енгізу жөніндегі мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооператив қызметiне оның мүшелерiнiң еңбекпен қатысу сипаты мен тәртібі және олардың жеке еңбекпен қатысуы жөніндегі мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооперативтiң таза табысын бөлу тәртібі туралы; кооперативтi басқару органдарының құрамы мен құзыретi және олардың шешiмдер қабылдау, соның iшiнде шешiмi бiрауыздан немесе біліктi көпшiлiк дауыспен қабылданатын мәселелер жөніндегі шешiмдер қабылдау тәртібі туралы ережелер болуға тиiс. Кооператив құрылатын сәтте оның құрылтайшыларының мүліктік жарналары кооперативтің өндірістік қаржы негізі қызметін атқарады. Мүліктік жарналар кооперативтің бастапқы капиталын құрайды, олар кооператв құру және оның қызметін ұйымдастыру жөніндегі шығындарды жабуға арналған. Мүліктік жарналар құрамы мен мөлшерін, сондай ақ оларды енгізу тәртібін, әдістері мен мерзімін құрылтай шарты немесе жарғы айқындайды. Мүліутіу жарна бастапқа, қосымша немесе кіріспе жарналарға бөлінуі мүмкін.Өндірістік кооперативтің таза табысы жылдың қорытындысы бойынша анықталады. Салықтарды және басқа міндеттерді төлемдерді төлегеннен кейін қалған таза табыс кооперативтің толық билігіне өтіп, жалпы жиналыстың шешімімен кооперативтің құрылтай құжаттарынада көзделген мақсаттарға бөлінеді. Жалпы жиналыс анықтаған көлемдегі таза табыс олардың қосқан еңбек үлестеріне қарай кооператив мүшелері арасында бөлінеді. Кооперативтің таза табысын бөлуге және шеккен зиянын жабуға қатысудан кооперативтің қайсібір мүшелерін шеттететін кооператив мүшелерінің келісімдері немесе оның құрылтай құжаттарының ережелері жарамсыз болып табылады. Өндiрiстiк кооператив таратылған немесе кооператив мүшесi одан шыққан жағдайда кооператив мүшесiнiң өз пайын бөлiп алуға құқығы бар. «Мүліктік жарна» ұғымы «пай» және «мүліктегі үлес» ұғымдарымен байланысты.Пай дегеніміз жалпы іске қоылған үлес. Кооперативтің меншігіндегі мүлік оның жарғысына сәйкес кооператив мүшелерінің пайдаларына бөлінеді. Өндiрiстiк кооперативтi басқарудың жоғары органы оның мүшелерiнiң жалпы жиналысы болып табылады. Өндiрiстiк кооперативте кооперативтiң атқарушы органдарының қызметiне бақылау жасауды жүзеге асыратын қадағалау кеңесi құрылуы мүмкiн. Қадағалау кеңесi мүшелерiнiң өндiрiстiк кооператив атынан әрекет жасауға құқығы жоқ. Басқарма және (немесе) оның төрағасы кооперативтiң атқарушы органдары болып табылады. Олар кооператив қызметiне күнделiктi басшылықты жүзеге асырады және қадағалау кеңесi мен кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысына есеп бередi. Тек кооператив мүшелерi ғана қадағалау кеңесi мен өндiрiстiк кооператив басқармасының мүшесi бола алады. Кооператив мүшесi бiр мезгiлде қадағалау кеңесiнiң мүшесi және басқарма мүшесi бола алмайды. Өндірістік кооператив өз мүшелерiнiң жалпы жиналысының шешiмi бойынша ерiктi түрде қайта құрылуы және таратылуы мүмкiн. Өндiрiстiк кооперативтi қайта құрудың және таратудың өзге негiздерi мен тәртібі осы Кодексте және басқа заң құжаттарында белгiленедi. Өндiрiстiк кооператив өз мүшелерiнiң бiрауызды шешiмi бойынша шаруашылық серiктестiгi болып қайта құрылуы мүмкiн.