38. Өкілдіктің ұғымы, пайда болуы, негіздері, түрлері.

Азаматтық айналымда өкілдік институты кеңінен қолданылады. Өкілдік – басқа адамның (ӨКІЛДІК БЕРУШІНІҢ) атынан бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған әрекеті. Өкіл өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады. Өкіл болу үшін өкілге белгілі бір талаптар қойылады. М/ы: толық әрекет қабілеттілігінің болуы; Өкілдік субъектілері: -өкілдік беруші; -өкіл; -үшінші тұлға; Өкілдіктің пайда болу негіздері: 1.Заң негізінде пайда болатын өкілдік: -оқиға; -әкімшілік акт; -сот шешімі; 2. Ерікті өкілдік ; Сипаты жөнінен тек өзі ғана жасауға болатын мәмілені, заң актілерінде көрсетілген басқа да мәмілелерді өкіл арқылы жасауға жол берілмейді. Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдар үшін өкілдік . Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері –ата-аналары (асырап алушылары) мен қорғаншылары жасайды. Өкілеттігі жоқ өкілдік. Мәміле жасауға уәкілеттік берілмеген адамның басқа адам атынан не өкілеттігін асыра пайдаланып жасаған мәмілесі өкілдік беруші осы мәмілені кейіннен мақұлдаған ретте ғана ол үшін аз-қ құқықтар мен міндеттерді туғызады, өзгертеді, тоқтатады.Заңды өкілдік тікелей заңнан туындайды, әрі ол өкілдік берушінің еркіне қарамайды. Шартқа негізделген өкілдік ерікті өкілдік деп танылады. Өкілдік беруші өкілді тауып қана қоймай, оның өкілеттігін де айқындайды. Өкілдік негізінде бір тұлғаның екінші тұлғамен өкілеттікті бөлісуі жатыр. Жалпы айтқанда, өкілдік институтының маңыздылығы, ол тұлғаға бір мезгілде бірнеше нарықта, оның ішінде шетелде жұмыс істеуіне мүмкіндік береді, сондай-ақ істің көзін білетін әрі ұйымдастыра алатын мамандарды тартуға қолайлы келеді.

39. Интеллектуалдық қызмет нәтижелері азаматтық құқықтың объектісі ретінде.

Азаматтық кодексте және өзге де заң актілерінде белгіленген реттер мен тәртіп бойынша азаматтың немесе заңды тұлғаның шығармашылық интеллектуалдық қызметтің нәтижелеріне және оларға теңестірілген заңды тұлғаны дараландыру құралдарына, жеке немесе заңды тұлғаның өзі орындайтын жұмысының немесе қызметінің өнімдеріне (фирмалық атау, тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі және т.б.) ерекше құқығы танылады. Шығармашылық интеллектуалдық қызметтің нәтижелері мен ерекше құқықтардың объектісі болуы мүмкін даралану құралдарын пайдалануды үшінші жақтар құқық иеленушінің келісімімен ғана жүзеге асырылады. Интеллектуалдық қызметтерге авторлық құқық, шығармашылықпен айналысу, т.б. жеке тұлғаның жеке басындағы талантына байланысты қызметтерді жүзеге асырғанда қолданылады. Және нәтижесінде ол азаматтық құқықтың объектісі болып танылады.

40. Азаматтардың әрекет қабілеттілігінің шектелуі.

!!! 9-surak!!!

Азаматтық құқыққа ие болып, міндет атқару қабілеті (құқық қабілеттілік) барлық азаматтарға бірдей деп танылады. Заң актілерінде көзделген тәртіпте және жағдайларда құқық қабілеттілік шектеледі. Азамат-қ құқық қабілеттілік ол туған кезден басталып, қайтыс болғанда тоқтатылады. Азаматтық құқық қабілеттілігінің негізгі мазмұны азаматтың ҚР шегінде де, одан тыс жерлерде де мүлікті, шетел валютасын меншіктенуге; мүлікті мұраға алып, мұраға қалдыруға; республика аумағында еркін жүріп-тұруға және тұрғылықты жер таңдауға; респуб-дан тыс жерлерге еркін шығып кетуге және қайта оралуға; заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуға; заңды тұлғалар құруға; кез келген мәміле жасасып, міндеттемелерге қатысу; өнертабыстарға, ғылым, әдебиет және өнер шығармаларына, интеллектуалдық қызметтің өзге де туындыларына интеллектуал-қ меншік құқығы болуына; материалдық және моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқығы болады; басқа да мүліктік және жеке құқықтары болады. Азаматтар-ң әрекет қабілеттілігі – азаматтардың өз әрекеттерімен азаматтық құқықтарға ие болуға және оны жүзеге асыруға, өзі үшін азаматтық міндеттер жасап, оларды орындауға қабілеттілігі. Пайда болуы: Жартылай әрекет қабілеттілік – 14-18 жас аралығындағы кәмелетке толмағандар; Толық әрекет қабілеттілік :– 18 жасқа толғаннан кейін; - заң құжаттарында 18 жасқа толғанға дейін некеге тұруға рұқсат етілген жағдайларда, 18 жасқа толмаған азамат некеге тұрған кезден бастап; - 16-ғы кәмелетке толмаған адам, егер еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін болса, толығымен әрекетке қабілетті деп жариялануы мүмкін (эмансипация); егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, барлық азаматтардың әрекет қабілеттілігі тең болады. Шектелуі: - спирт ішімдіктеріне не есірткі заттарына салынуы салдарынан өзінің отбасын материалдық жағынан ауыр жағдайға ұшыратқан азаматтардың ә. қаб-гі сотпен шектеледі; - жеткілікті негіздер болған жағдайда 14-18 жас аралығындағылардың әрекет қ. қамқоршылық не қорғаншылық орган-мен шектеледі; Тоқтатылуы: -азаматтардың қайтыс болуы; - жүйке ауруы не ақыл-есінің кемдігі салдарынан өз әрекетінің мәнін түсіне алмайтын не не істегенін білмейтін азаматты сот әрек. жоқ деп таниды;