30. Бағалы қағаз туралы түсінік және оның түрлері.

 Бағалы қағаз - мүлiктiк құқықты куәландыратын белгiлi бiр жазбалар мен басқа да белгiлердiң жиынтығы. Бағалы қағаздар борыштық және үлестік болуы мүмкін.

Борыштық бағалы қағаз – эмитенттің (борышкердің) осы бағалы қағаздарды шығару шарттарында борыштың негізгі сомасын төлеу жөніндегі міндеттемесін куәландыратын бағалы қағаздар.

Үлестік бағалы қағаз – Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда мүлік иесінің мүлікке белгіленген үлесіне иелік ету құқығын куәландыратын бағалы қағаз.

Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және бағалы қағаздардың осы Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiмен айқындалған өзге де түрлерi жатады.

Бағалы қағаздар шығарылым нысаны бойынша:

1) құжатты және құжатсыз;

2) эмиссиялық және эмиссиялық емес;

3) атаулы, ұсынбалы және ордерлiк бағалы қағаздар болып бөлiнедi.

Құжатты бағалы қағаздар - құжатты нысанда (бағалы қағаздың мазмұнын арнаулы техникалық құралдарды пайдаланбай-ақ тiкелей оқу мүмкiндiгi болатын қағаз немесе өзге материалдық жеткiзушi) шығарылған бағалы қағаздар.

Құжатсыз бағалы қағаздар - құжатсыз нысанда (электрондық жазбалар жиынтығы түрiнде) шығарылған бағалы қағаздар.

Эмиссиялық бағалы қағаздар - бiр шығарылым шегiнде осы шығарылым үшiн бiрдей жағдай негiзiнде орналастырылатын және айналымда болатын, бiртектi белгiлерi мен реквизиттерi бар бағалы қағаздар.

Эмиссиялық емес бағалы қағаздар - осы тармақтың төртiншi бөлiгiнде көрсетiлген белгiлерге сәйкес келмейтiн бағалы қағаздар.

Атаулы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда аталған тұлғаға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.

Ұсынбалы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың бағалы қағазды ұсынушыға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.

Ордерлiк бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда басқа тұлғаға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.

Акция - акционерлiк қоғам шығаратын және акционерлiк қоғамды басқаруға қатысуға, ол бойынша дивиденд және акционерлiк қоғам таратылған жағдайда оның мүлкiнiң бiр бөлiгiн алуға құқықтарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де құқықтарды куәландыратын бағалы қағаз.

Облигация - шығару кезiнде айналыс мерзiмi алдын ала белгiленген, оны шығару шарттарына сәйкес облигацияны шығарған тұлғадан ол бойынша сыйақы алу және оның айналыс мерзiмiнiң аяқталуы бойынша облигацияның ақшалай немесе өзге де мүлiктiк балама түрдегi нақты құнын алу құқығын куәландыратын бағалы қағаз.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 2сұрақ

31. Азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдері.

Азаматтық құқықтарды қорғауды сот, төрелiк сот немесе аралық сот: құқықтарды мойындату; құқық бұзылғанға дейiнгi болған жағдайды қалпына келтiру; құқықты бұзатын немесе оның бұзылу қаупiн туғызатын әрекеттерге тыйым салу; мiндеттi заттай орындатуға ұйғарым шығару; залалдарды, төленетiн айыпты өндiртiп алу; мәмiленi жарамсыз деп тану; моральдық зиянның өтемiн төлету; құқық қатынастарын тоқтату немесе өзгерту; мемлекеттiк басқару органының немесе жергiлiктi өкiлдi не атқарушы органның заңдарға сәйкес келмейтiн құжатын жарамсыз немесе орындауға жатпайды деп тану; азаматтың немесе заңды тұлғаның құқыққа ие болуына немесе оны жүзеге асыруына кедергi жасағаны үшiн мемлекеттiк органнан немесе лауазымды адамнан айыппұл өндiртiп алу арқылы, сондай-ақ заң құжаттарында көзделген өзге де әдiстермен жүзеге асырады.

Құқықтың нақты адамга тиесилилиги жонинде дау туатын жагдайда кукыкты мойындату тикелей оны коргауды камтамасыз етеди. Кукык бузылганга дейин колданылп келегн режени калпына келтиру кукык коргаудын кен таралган адистеринин бири болып табылады жане ол кукыктык катынастар суб-н кукык бузылганга дейин колданылып келген жагдайда кайтаруды коздейди. Корсетилген коргану адиси атап айтканда урланган затты меншик иесине кайтару кезинде колданылады. Кукык коргау адиси р-де кукыкты бузатын ненмес онын бузылуына камп тондиретин арекеттердин жолын кесу кукыкты бузатын немесе онын бузылуына кауип тондиретин арекеттерди ж.а.тыйым салуынан корнинеди. Миндеттемени заттай орындарды уйгару аркылы миндеттемелик кукыкты когауга болады. Маселен, жалпы ереже бойынша борышкор миндеттемени тиисти дарежеде орындамаган жагдайда несие беруши оны заттай орындауды ягни суб-к миндеттие мазмунын курайтын арекеттерди тиисти дарежеде жасауды талап ете алады.Ал залалды ондирип алу жане тураксыздык айыбын толеу – бузылган кукыктарды коргаудын барынша кен таралган адистери. Кукыктын бузылуы материалдык зиян келтируден баска моральдык зиян да келтирилуи мумкин, акшалай отем алу кукыгы кукык коргаудын айиарлыктай жана адиси болып табылады.К-к катынастарды токтату мен озгерту аркылы да азаматтык кукыктарды коргауга болады. Мысалы тараптардын биреуи шартты едауир бузатын жагдайда екинши тарап шартты сот тартибимен бузууы мумкин. Мемлекеттiк басқару органының немесе жергiлiктi өкiлдi не атқарушы органның заңдарға сәйкес келмейтiн құжатын жарамсыз немесе орындауға жатпайды деп тану азам-к к-к коргаудын жана адистери болып саналады. Оларды лауазымды адамнынжеке дара немесе алкалы органнын кабылдаганына карамастан зан аталган органдардын нормативтик , сондай ак жеке актилерин жарамсыз деп немесе колдануга жатпайды деп тануга мум-к береди.Азамттык кодекс касипкерлер мен тутынушылардын азаматтык кук-н коргауды арнайы коздейди.Касипкерлердин коммерциялык купиясын сактауды зан жузинде камтамасыз ету олардын мудделерин коргаудын манызды шарасыболып таб.