15. Бағдарламаланған және бағдарламаланбаған шешімдердің айымашылығы.

Шешім – басқару процесінің маңызды құрал бөлігінің бірі болып саналады. Басқару процесі үздіксіз тізбектелген күнделігі мен маңыздылығы жағынан әр қилы шешімдершен тұрады. Шешімдердің күнделілік дәрежесі бойынша ұарапайым, күрделі, бірегей шешімдер деп ажыратуға болады. Шетел әдебиеттерінде мұндай шешім классификация түрлері жете зерттелген Г.Саймон екі негізгі түрін бағдарламаланған және бағдарламаланбаған деп ажыратады. Біріншісі, белгілі шаблондық және олардың қайталану элементтерімен айрықшаланады, сол себептен ол шешімдерді формализациялау және қабылдау жеңіл тиеді және творчестволық элементтерді көп қажет етпейді. Шешімнің екінші түріне есептің оригиналды қасиеттері жаңа құбылыстарды бағалауға негізделген стратегиялық маңыздылық және бұрын белгісіз міндеттерді қою тән. Ал бұл жерде твочестволық талдауды қажет ететін бап керек. Енді бұл шешімдердің нақты айырмашылығы – 1-нде шешімді белгілі бір нормаларға, шешімдерге байланысты жай түрде қабылдау болып табылса, 2-нде белгілі бір проблеманы шешу үшін дәстүрлі амалдар қолданылмай, ерекще бір творчестволық идеялар көмегімен тиімді шешім қабылдау болып табылады. Осы келтірілге жіктеулер басқару шешімдерінің барлық жағын қамтымайды, алайда едәір мәні бар. Оның өзі алуа түрлі шешімдерді түсінуді оңайлатады, әрі барлық түрін қарастыруға көмектеседі. Бағдарланған д\з жоспарлардың н\е ісәрекеттердің белгілі бір жүйемен жүзеге асу нәтижесі,шешімнің матем-қ теңдеуі.Әдетте балама мүмкіндіктерінің саны шектеулі.Бағдарланбаған шешім біршама жаңа,ішкі құрылымы қалыптаспаған н\е белгісіз факторлар жағдайында қабылданады.Мұндай шешімдерге:ұйым мақсаты қандай болу керек,басқару бөлімшесінің құрылымын қалай жақсарту керек.Мұндайда басшының таңдауында көптеген варианттар болады.

16.Талқылауға негізделген және ұтымды шешімдердің айырмашылығы. Басқаруда , сондай-ақ адамардың басқа да іс-әрекет салаларында өнерді, тәрбиені, теориялық білімді практикалық мақсатта қолдана білу істің ажырамас бір бөлігі болып табылады, әсіресе басқару шешімдерін қабылдағанда және жүзеге асырғанда бұл айқын көрінеді. Шешім қабылдау процесі интуитивтік және талқылауға негізделген немесе ұтымды шешімдер сипатты болады. Интуититвтік шешім-бұл бір нәрсенің дұрыстығын сезуге негізделген таңдау. Мұндайда шешім –бұл бір нәрсенің дұрыстығын сезуге негізделген таңдау. Мұндайда шешім қабылдайтын адамдар әрбір балама варианттарға келісу және келіспеу жағын қарастырып жатпайды. Мұы адамның өз таңдауы біледі. Пайымдауға негізделген шешім-бұл білімге немесе жинақталған тәжірибеге негізделген таңдау. Бұрынғы ұқсас жағдайларды болғаын біліп, нақты жағдайда балама варианттардың нәтижесін болжалдау үшін білімін пайдаланылады. Сөйтіп, ол бұрынғы жеткен табысы бойынша балама варианттарды таңдайды. Пайымдау негізінде шешімді тікелей басшының өзі қабылдағандықта оны қабылдаудың біршама артықшылығы бар. Шешімді жасау процесі 3 кезеңнен тұрады: шешімді әзірлеу, қабылдау, және жүзеге асыру. Шешімді әзірлеу кез келген деңгейде басшы өнідірістік, экономикалық, әлеуметтік жағдайларды бағалаудан бастауы тиіс. Ал қабылдау кезінде проблеманы жете ұғып, қабылдайды.жүзеге асыру барысында проблеманың дәл, әрі айқын жүзеге асыруын бақылау керек.