29. Бағаны белгілеуде әсер ететін факторлар.

Бағаға ісер ететін негізгі факторлар:шығындар,тұтынушылар,тауар козғалысына катынасушылар,бәсекелестер және мемлекет.Фирма баға стратегиясын таңдау үшін оған кандай фактор әсер ететінің біле отырып,оларды талдау керек.

Шығындар:түпкі бағаға аса катты әсер етеді.Шығындар көлемі шикізат сатып алуға,жұмысшылардың жалакысын төлеуге,транспортка,коршаған ортаны корғауға кеткен каражатка байланысты.

Тұтынушы-баға және сату көлемініің өзара тәуелділігін екі себеппен түсіндіруге болады:бағаны кабылдау және тауарды сатып алу бағытына карай тұтынушыларды 4топка бөлеміз:үнемдеп сатып алушы,дербестелінген сатып алушы,этикалык сатып алушы,көңілсіз сатып алушы.

Тауа қозғалысына катынасушылар-бағаны белгілеуде маңызды роль аткарады.

Бәсекелестер-

Мемлекет-кәсіпорынның бағаны белгілеудің еркіндігін мемлекет шектейді.

30. Тауарға баға белгілеуде қолданылатын стратегиялар

• Қаймақ қалқып алу стр.сы. Жаңа тауарларды жоғары бағамен сатуды көздейді. Тауар жаңа болғандықтан, оған деген сұраныс икемді емес. Жоғары баға жарнама және тауар бейнесін қалыптастыруға жұмсалатын шығындарға байланысты белгіленеді. Икемділігі жоғары сегменттер үшін бағалар біртіндеп төмендей бастайды. Қаймақ қалқып алу стратегиясын қолданған кезде тауардың өмірлік циклі қысқа болуы мүмкін немесе бәсекелестер де оны қайталауы мүмкін.

• Престижді бағалар стр.сы. тауарларды жоғары бағамен сатуды көздейді, ол тауардың сапасына, ерекшелігіне, маркасына және беделіне көңіл аударатын нарық сегменттеріне арналған. Бұл стр.ны бизнес әлемінде жоғары беделге ие фирмалар қолданады. Беделді тауар үшін тұтынушылар бағаны асыра төлеуге әзір. Мыс, Мерседес Бенс

• Психологиялық тұрғыда баға тағайындау(марк.к немесе дөңгелектенбеген бағалар) бағаны психологиялық тұрғыдан қабылдауға негізделген. Бұл стр.я көбіне тұтынушы тауарлар нарығында қолданылады. Психологиялық баға дөңгелектенген бағадан сәл төмен бағамен белгіленеді.

• Ассортименттік баға белгілеу стр.сы. Бұл стр.я көбінесе сұранысы бірқалыпты емес, бірін бірі толықтыратын және ауыстыратын тауарларға қолданылады.

• Бағалар дифференциациясы. Ф. Котлер мұндай бағаларды дискриминациялық деп те атайды. Баға өзгерісін сегменттер әр түрлі қабылдаған кезде, нарықты тік және көлденең бөлгенде қолданылады. Егер сатушы өз бизнесінің мақсатына орай, бір бірімен байланысы жоқ, сұранысының даму деңгейі әр түрлі аймақтық және ұлттық нарықтардың бірнешеуін анықтаса, бағаларды тік дифферециациялау қолдалады.

• Бәсекелеске қарап баға белгілеу:

• Нарыққа ену стратегиясы

• Нарықтық лидерге қарап баға белгілеу

• Бәсекелеске қарағанда жоғары баға белгілеу

31. Тауарды жылжыту мәні мен жоспарлануы.тауарды жылжыту деген сөз экономикалык әдебиеттерде маркетингтік коммуникаци сөзімен синоним болып келеді.маркетингтік коммуникациялардың мынадай түрлері бар:жарнама,өткізуді ынталндыру,жеке сату.коғаммен байланс. Жылжытудың түрлі нысандарын таңдауға тауардың түрі,жылжыту стратегиясы,сатып алушының сатып алуға дайындык деігейі,тауардың өмірлік циклінің кезеңдері әсер етеді. Тұтыну тауарларын жылжытудың ең тиімді түрі-жарнама болып табылады,содан кейін калғандары. Ал өндірс тауарлары үшін ең маңыздысы-дербес сату.жылжыту бағдарламасының сртатегиясы компанияның алға козғау және тұтынушыларды тарту стратегияларын таңдауымен байланысты.алға козғау стратегиясы-тауарларды өткізу арналары мен түпкі тұтынушыларға жеткізуге бағытталған.Тұтынушыларды үйіру стратегиясы түпкі тұтынушыларды акпаратпен камтамасыз етуді,ынталандыру және уйіруді максат етеді. Тұтынушылардың тауар туралы мағлуматы мен білімін арттыруда жарнама мен паблик рилейшнз ең басты роль аткарады. Тауарды нарыкка шығару кезеңінде жылжытудың ең тиімді құралдары-жарнама мен PR. Тауарды нарыкка жылжыту жүйесіндегі маркетингтің классикалык тұжырымдамасында жарнаманы ең бірінші орынға кояды.Ол болашак сатып алушылардың санасы мен назарына тауарлар мен кызметтер туралы маңызды фактілер мен мәлімет жеткізу үшін уыска жіне нуска түрінде ұсынылады.

32. Тауарды жылжыту мәні мен арналары. тауарды жылжыту деген сөз экономикалык әдебиеттерде маркетингтік коммуникаци сөзімен синоним болып келеді.маркетингтік коммуникациялардың мынадай түрлері бар:жарнама,өткізуді ынталндыру,жеке сату.коғаммен байланс. Жылжытудың түрлі нысандарын таңдауға тауардың түрі,жылжыту стратегиясы,сатып алушының сатып алуға дайындык деігейі,тауардың өмірлік циклінің кезеңдері әсер етеді.коммуникацияның жеке және жеке емес арналары бар. Жеке коммуникация арнасы –бұл адамдардың жүзбе-жүз,телефон немесе хат алысу аркылы өзара катынасуы.мұндай арнадағы катынастар кеңес берушілер,достар,әріптестер,көршілер аркылы жүреді. Жеке емес тауарды жылжыту арнасы- БАК аркылы таратылатын хабарлар және арнайы шаралар жатады.осы екі кезеңдік коммуникация процесінде лидердіғ пікірі маңызды роль аткарады.

Тұтыну тауарларын жылжытудың ең тиімді түрі-жарнама болып табылады,содан кейін калғандары. Ал өндірс тауарлары үшін ең маңыздысы-дербес сату.жылжыту бағдарламасының сртатегиясы компанияның алға козғау және тұтынушыларды тарту стратегияларын таңдауымен байланысты.алға козғау стратегиясы-тауарларды өткізу арналары мен түпкі тұтынушыларға жеткізуге бағытталған. . Тұтынушылардың тауар туралы мағлуматы мен білімін арттыруда жарнама мен паблик рилейшнз ең басты роль аткарады. Тауарды нарыкка шығару кезеңінде жылжытудың ең тиімді құралдары-жарнама мен PR. Тауарды нарыкка жылжыту жүйесіндегі маркетингтің классикалык тұжырымдамасында жарнаманы ең бірінші орынға кояды.Ол болашак сатып алушылардың санасы мен назарына тауарлар мен кызметтер туралы маңызды фактілер мен мәлімет жеткізу үшін уыска жіне нуска түрінде ұсынылады.

33.Жарнама, мәні, атқаратын қызметі. Жарнама түрлері ж\е оларды тарату құралдары. Жарнама д\з – қаржыландыру көзі алдын ала анықталған, БАҚ арқылы жүзеге асырылатын тауарлар мен қызметтерді жылжыту қызметі. ”Жарнама” латын тілінен аударғанда айқайлау ұғымын сипаттайды. Жарнаманың мақсаты – мақсатты аудиторияға бағытталған ақпараттың нәтижесінде шешілуі тиіс нақты міндет болып табылады. Жарнама аудиторияға екі тәсілмен беріледі: 1. жарнама беруші жарнаманы өзі дайындап, содан кейін оны БАҚ на ұсынады. 2. жарнама беруші жарнама мақсатын нақты көрсетіп, жарнама агенттіктеріне тапсырыс береді. Жарнаманың атқаратын қызметтері:1.Эк\қ бернесі-сұранысты қалыптастыру,өтімді ынталандыру,тұтынушыларға тауарларды алғызуды тездету арқ сату-алу үдерісін тездетеді.2.Ақпараттық бернесі-тұтынушыларды өндірушілер т\лы ж\е олардың тауарлары т\лы ақпарат ағымдарымен қамт\з етеді.3.Коммуникациялық бернесі-сауалдама,тұтынушылар пікірлерін жинау, тауар өтімін талдау арқ жарнама рынокпен ж\е тұтынушымен қайтара байланысын қам\з етеді.4.Бақылау бернесі-рыноктағы өнімдердің жылжуын бақылауға мүмкіндік береді. 5.Түзетім бернесі - өткізу саясатын ж\е жарнама қызметін ұтымды жағына өзгертуге мүмкіндік жасайды.6.Сұранысты басқару бернесі-нақты тұтынушылар топтарына көзделген әсер тигізу жолдарын табуға мүмкіндік ашады Түрлері:

1. мақсатты белгіленуіне қарай:

• Тауарлар мен қызметтер жарнамасы

• Идея ойлар жарнамасы

• Пайда алу үшін бағытталған коммерциялық жарнама

• Пайда алуды көздемейтін комм емес жарнама

2. мақсаттық бағытына сәйкес

• Марка жарнамасы

• Тауар жарнамасы

• Корпорация не компания жарнамасы

• Бірлескен жарнама

• Имидж жарнама

- Ынталандырушы жарнама

3. практикалық мақсаттар үшін:

1. Баспа жарнамасы(каталог, проспект, буклет, плакат).2. Баспасөздегі жарнама(мақалалар, репортаж)

3. Радиожарнама. Негізгі түрлері: радиохабарландырулар, радиожурналдар, радиорепотаждар, радиороликтер)

4. Тележарнама. Телеролик, телехабарландыру, жарнамалық бағдарламалар, бағадарлама арасындағы телезаставкалар.

5. Аудиовизуалды жарнама. Бұл – жарнамалық роликтер, жарнамалық-техникалық фильмдер, жарнамалық беделді фильмдер.6. Сыртқы жарнама. Оның түрлері: жарнамалық тақталар, афишалар, транспоранттар, түрлі түсті жазбалар, дүкендер сөресі, фирмалық жазбалар. 7. Көліктегі жарнама. Бұл – автобус, троллейбус және т.б. көлік түріне орналастырылатын жарнамалық мәліметтер, хабарландырулар. 8. Жарнама сувенирлері 9. Интернет арқылы жарнама

Жарнама түрлері	Жарнаманы тарату құралдары
Тікелей жарнама	Пошта хаттары, баспа материалдары Пошта арқылы видеокассеталар, видеодисктер
Баспа жарнамасы	Анықтамалар,каталогтар Пресс релиз, баспасөз хабарламасы Буклет Анықтама
Баспасөз жарнамасы	Газеталар Журналдар
Хабар жарнамасы	Радиожарнама Тележарнама
Сыртқы жарнама	үлкен габариттік плакат газжарығы құрылымдар мультивизио плакаты электронды панносы
Экран жарнамасы	кино және видеофильмдер слайд фильмдер
Транспорт жарнамасы	транспорт сыртындағы жарнама транспорт салонындағы плакаттар және хабарландырулар

34. Жеке сату ж\е оның мәні - ол дег\з, тауарды сату мақсатында тұтынушы сен сатушы арасында жеке дара байланыстың орнығуы. Бұл тұтын\р мен кездесіп әңгімелесу барысында тауарды қолдану туралы кеңес беріп, оны ауызша ұсыну. Жеке сату әдісінің ерекеліктеріне мыналар жатады:сатушы мен сатып алушы тауарға байланысты өзара карым-катынасы туралы арнайы кездесу өткізеді;карым катынас содан кейін тұракты калыптасуы мүмкін;кездесу нәтижесі өз әсерін беріп тауар сатылуы мүмкін.

Ол коммуникация түрлерінің ең тиімдісі, бірақ ұйымдастыру шығындары жоғары. Бұның басты артықшылығы, сауда қызметкері әрбір сатып алушы мен жеке жұмыс істейді. Клиент тауар бағасы, берілетін кепілдемесі, қызмет көрсету ж\е жеткізу шарттары туралы мәлімет алады. Сон\н, жеке сату тұтынушы талаптарына бейім\н маркетинг\к коммун\ң ең икемді түрі,сондыктан бұл ідіс өндірісте және сауда да тәуекелділігі аскан кымбат тауарларды сатканда тиімді колданылады.арнайы сату күрделі болады және оңай емес сондыктан оны колдану үшін арнайы сауда агенттері мен арнайы сату жоспары жасалады.Жеке сатудың ең маңызды кезеңі-ол тауарды ресми танстыру болып табылады.

35.Қоғаммен байланыс(PR) түсінігі,даму тарихы,түрлері мен әдістері ол, ұйым мен қоғам арасындағы өзара бай\с, оң қарым қатынас құру сонымен қатар ол, фирманың жағымды бейнесін құру мақсатында жасалатын байланыс жүйесі. Қоғаммен байланыстары фирманың табысты әрекеті тәуелді болатын ізгі карым катынастарды орнатуға бағытталады және фирманың беделін камтамасыз ету максатымен жүргізілетін кез келген коммуникациялык іс әрекеттерін камтамасыздандырады. Қоғаммен байланыстың негізгі максаты:1.ішкі саясатты жүзене асыру 2.сырткы саясатты жүзеге асыру (түтынушыларды фирма өндіретін өнімдермен таныстыру...)

3.фирма беделін көтеру.Қоғаммен байланыстың негізгі нысандары:бұкаралык акпарат құралдарындағы редакция материалдары;көрмелердің беделді бөлімдері,кино және видеофильмдер;басылым туындылары...т.б.Коммуникация жүйесіндегі баска құрамына карағанда қоғаммен байланыстардың мынадай ерекшеліктері бар:түсінігі жоғары,тұтынушылар кеңінен камтылады,көзге тартымды да жағымды келеді.Түрлері;: паблисити (үгіт насихат жүр\у), демеу\к, фирмалық силь. Қызмет түрі:: кқпшіл\е өзі тур\ы жағ\ы ақпарат тарату ж\е сендіру: ой пікіріне ықпал ету: фирманың жақсы бейнесін құру. Фирма жұмыскер\ң жауапкер\н қалып\у

36.Өткізуді ынталандырудың мәні мен құралдарының түрлері. тауарды сатуда өтімді ынталандыру үшін кыска мерзімде түрткі шаралар пайдаланады.Өтімді ынталандыру шаралары келесі жағдайларда колданылады:1.рынокта ұксас тұтыну касиеттерімен бәсекелес тауарлар сатылған кезде;2.рынокка жана тауарды ұсынғанда немесе фирма жаңа рынокка шыккан кезде;3.туар кулдырау өмір кезеңіне келген кезде.Өтімді ынталандырудың мынандай ерекшеліктері орын алу керек:

-тауарға деген тартымдылыкты күшейту

-сатып алуға шакыруларды көбейту

-сатып алуға шакырулар әдісі колданылады

-сатып алуға тұтынушыларды талаптандыру-ол үшін тұтынушыларға жеңілдіктер,баға төмендету т.б.әдістер колданылады.

Өтімді ынталандырудың 3жолы бар:

-сауда саласында(делдалдарды) ынталандыру.Бұл жол жанама өткізу арналарын пайдаланады.Делдалдарды ынталандыру үшін мына әдістер колданылады:бағада жеңілдіктер,сауда жарыстаын жүргізут.б.

-өткізумен айналысатын фирма жұмысшыларын ынталандыру. Жұмыс сапасын жаксарту максатымен уәждеме колданылады.

-тікелей тұтынушыларды ынталандыру.мұнда тұтынушыларға баға жеңілдіктері,купондар,кепілдеме беріледі.

37.Маркетингтік жоспар және оның түрлері. Маркетинг\к жоспар, ол табысқа жеткен көптеген компаниялар пайдаланатын әдіс. Жоспарлаудың ұтымды жактары:келешекке арналған жоспарлау фирма басшыларын іс келешегін алыстан ойластыруға,оны күні бұрын бәлуіне итермелейді;алдағы бакылауға алынған іс әрекет көрсеткіштерін аныктауға;фирма әрекеттерін ұтымды үйлестіру;фирманың күтпеген кездейсок өзгерістреге күгі бұрын дайын болуына мүмкіндік береді сонымен ктар фирма өзінің міндетін және саяси максатын анык белгілей алады.

Маркетинтік жоспар, стратегия жасауға, ресур\ы ұтымды пайд\а, комп\ң келешегі үшін қажет болжау ақпар\н алуға мүм\к береді.Маркетингтік жоспар\н келесі түрлерге бөлуге болады:: мерзім ұзақтығы бойынша (қысқа 1жыл, орта 2-5жыл,ұзақ 5жыл); ауқымы б\ша (әр негізгі өнімге арнайы марктинг жоспары, барлық өнімдерді қамтитын жалпы маркетинг жоспары, арнайы маркетинг тауарына бөлінген шаруашылық жоспары);; зерттеу әдістері б\ша (төменгі өндіріс буынынан жоғары буынға қарай, н\е жоғарыдан төменге қарай жасалған маркернгтік зерттеу)

38. БКГ,Портер және Ансофф матрицаларының мәні мен ерекшелігі.БКГ матрицасын АКШ-та Бостон калачындағы кеңес беруші топ ұсынған.Бұл калыптама тауар көлемін рынок үлесі мен саланың өсу каркынына сәйкес белгілеуді ұсынады.матрица негізінде кандай тауардың бәсекелестердікіне карағанда артыкшылығы бар екенін және рынок рынок серпінін аныктауға болады.(БКГ матрицасын сал).мұнда фирма тауарлары саланың өсу каркыны мен олардың рыноктағы үлесіне сәйкес төрт түрлі топка бөлінген.топтрда тауарлардың беделіне карай топтардың аттары койылған.(жұлдыз,сауынды сиыр,тентек бала,куылған иттер).Жұлдыздар тобындағы тауарлары дамып келе жаткан салада жетекші орын алады.мұндағы максат бәсеке жағдайында фирманың ұтымды жактарын күшейтуге арналған.сауынды сиыр-тауарлар тобы рынокта жоғары үлес алады,тұтынушылар арасында ол тауарлардың жактаушылары көбейіп,бәсекелстерге өз тауарларын кызыктыру аса киынға соғады.сауынды сиыр тобы маркетинг және тауарды жетілдіруге кететін шығындарын аса көп кажет етпейді де,одан түске табыс айтарлыктай асады.Тентек балалар тауар тобы рынокка айтарлыктай әсер етпейді.сондыктан рынокта манызды орынға бәсекелестердің тауарлары ие болады.куылатын иттер-тауар тобы әдетте кемелінен аскан,тарылған салада шектеулі өтім көлемі алған.рынокта айтарлыктай тараса да,бұл тауар тобы өзіне кажетті тұтынушыларды тарта алмайды және де тауарды өткізу көлемі,шығын құрылымы мен түрі жағынан өз бәсекелестерінен едәуір артта калған.

Портер стратегиясы-бұл үлгіні американдык портер жасады.портердің жалпы стратегиялык үлгісінде маркетингті жоспарлаудың және баламалаудың екі негізгі тұжырымдамасы ұсынылған:максатты рынокты тандау тұжырымдамасы;стратегиялык артыкшылык тұжырымдамасы;портер үлгісі келесі стратегияларды карастырды:шығын артыкшылығы стратегиясына сәйкес фирма кеңірек рынокка карай бағыт алып тауарларды рынокка молынан шығарады.

Саралау стратегиясында ерекше көрінетін тауарларды ұсына отырып,фирма көлемді рынокка бара алады.фирма адамдарды көптен кызыктыратын таура шығарады.

Шоғырландыру стратегиясында төмен бағалар беріліп,ерекше ұсыныстар жасалып рыноктағы өзіне тән сегменті игеріледі.фирма арнаулы тұтынушыларға сату үшін бірнеше накты тауарлар шығаратын бар күшін шоғырландырады және бәсекелестері канағаттандырмаған нһрынокты игеру үшін тауардың ерекше беделін жасау аркылы шығындарды бакылауға алады.стратегия кемшіліктері:оларды колдану айтарлыктай киындыкка соғады;кейде істің бетіндегі маңызды факторлар ескерілмей калып кояды;стратегиялык шаруашылык бөлімшелерінің белгілерін және оларды бағалау белгілерін аныктау жағдайы өзгерістерге өте сезімтал;коршаған ортаның жағдайын толык ескеру ісі ойдағыдай болмайды.Бұл үлгіні американдык ғалым Ансофф үсынған.Оған тауар-рынок калыптамасы деген ат койылды,бұл үлгіде рынок пен тауарды жаңартуға байланысты стратегиядлары жасалады.(тауар-рынок матрица сызбасын сыыыз).калыптма екі факторға байланысыт фирманың жағдайын сипаттайтын 4кеңістіктен тұрады.Олар:1.фирма бұрынғы рынокка ескі тауармен шығады-бұл рынокка терең ену стратегиясы;2.фирма бұрынғы рынокка жаға тауар ұсынады-бұ тауарды жетілдіру;3.фирма жаңа рынокка ескі тауармен шығу-бұл рынокты дамыту стр;4.фирма жаңа рынокка жаңа тауар ұсынады-бұл әртараптандыру стр.

39. Халыкаралык маркетингтің кызмет аясы.халыкаралык маркетинг-шетелдердегі тұтынушылардың тауарлар мен кызметтерге сұранысын канағаттандыруға арналған жергілікті компаниялардың меркетингтік іс-әрекеті.Халыкаралык маркетинг саяси және экономикалык саясат жағдайы,ұлттык валюта жүйесі,заң жүйесі,тіл,мәдени,діни сиякты және баска да ерекшеліктерге байланысты маңызды өзгешеліктер бар.халыкаралык маркетингтің түрлері:экспорттык маркетинг-тауарларды шетел нарығына экспортка шығаратын компаниялардың маркетинтік кызметі;мультиұлттык маркетинг-мультиүлттык компаниялар көптеген елдерде тауарларды экспортка шығарады және сол жерлерде жұмыс жасайды.Ғаламдык маркетинг-мұнда бір өнім бүкіл әлемег арналып өндіріледі.Ғаламдык маркетинг кезінде бірыңғай маркетинг стратегиялары және бәсекелестік артыкшылыкка кол жеткізу үшін ең көп шамада стандартталған өнімдер жасалынады. Шетел нарығының тартымдылығы-шығаратын өнімнің түріне,географиялык факторларға,саяси жағдайға,халыктың саны және олардың табыстарына байланысты болады.фирманың халыкаралык маркетингпен айналысуына түрткі болатын екі фактор бар:1.ішкі рыноктың даму деңгейі;фирма тауарлары баска елдерде сатылу мүмкіндіктерінің өсуі.шетелдердің баска елдердеен тауар мен кызметтерді кабылдауға дайындығы және олардың шетелдік фирмалар үшін тартымдылығы экономикалык,саяси-құқықтық,мәдени т.б.с.с. ортаға тәуелді болады.