75.Экономикалық теория қызметтері.

Эк теория ресурстардың шектелген жағдайында қажеттіліктерді қамтамасыз етуді көздеген, адамдар мен топтардың материалдық игіліктер мен қызметтерді өндіру, бөлу, айырбастау ж/е тұтынудағы іс-әрекеттерін зерттеп, талдайтын қоғамдық ғылым. Эк теория бұл:

- ұдайы өндірістің фазалық динамикасы ж/е ұзын толқындар динамикасы арқылы жүріп отыратын, эк өсудің заңдылықтары мен факторлары туралы ғылым, ұлттық байлық туралы ғылым;

- қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін тауарлар өндірісінде, оны айырбастауға шектелген ресурстарды пайдалану туралы ғылым;

- өндіріс пен айырбас әрекетінің түрлері туралы, адамдардың күнделікті іскерлік өмірі туралы ж/е өмір сүруге қажет заттар туралы ғылым.

Қызметтері: алдымен, ол танып білу, өйткені ол қоғамдық эк-қ өмірдегі проценстер мен көріністерді зерттеп, түсіндіре білуі керек. Бірақ осы, н/е, басқа болмыстарда тек атап өту жетімсіз болады. Олардың мәніне бойлап, даму заңдылықтарын айқындап, соларды практикада қолдану бағыттарын белгілеу қажет. Екінші қызметі, практикалық д.а. – бұл рационалды шаруашылық жүргізудің принциптері мен әдістерін жасау, эк-қ өмірді реформалаудың эк-қ стратегиясын ғылыми тұрғыдан дәлелдеу, т.б. Үшінші қызметі, қоғамлдық дамудың ғылыми болжамын ж/е перспективасын жасауды қамтиды.

Эк-қ теорияның осы аталған қызметтері өркениетті қоғамның күнделікті өмірінде жүзеге асырылып отырады. Эк ортаның қалыптасуында, эк динамиканың көлемі мен бағыттарын анықтауда өндіріс пен айырбастың салааралық құрылымын жетілдіруде, адамдардың жалпы өмір дәрежесін ұлттық деңгейге жоғарылатуда, - оысның бәрәнде эк-қ теорияның маңызы өте зор.

76.Экономикалық заңдар мен категориялар.Экономикалық заңдар — адам қоғамы дамуының түрлі сатыларында өндіру, бөлу, айырбас және материалдық игіліктерді тұтыну салаларында қатынастарды анықтайды. Экономикалық заңдар ерекше және жалпы болып бөлінеді. Ерекше заңдар-шаруашылық жүргізудің нақты тарихи формаларының даму заңдары. Жалпы заңдар-барлық тарихи даму кезеңдеріне тән заңдар. Олар қоғамның экономикалық өмірінің аса маңызды, тұрақты құбылыстары мен процестерінің байланысын көрсетеді. Экономикалық заңдар объективті сипатта болады, яғни адамдардың еркі мен санасынан тәуелсіз туып, әрекет етеді. Бұл заңдар белгілі бір экономикалық жағдайлармен бірге өзгеріп, дамып отырады.

Экономикалық заңдар өздігінен, адамдардың шаруашылық қызметінен тыс және оған байланыссыз жүзеге аспайды. Керісінше, олар тек адамдардың іс-әрекеттері арқасында ғана қалыптасып, көрініс алады. Демек, экономикалық заңдар адамдардың санасынан тәуелсіз болғанымен олардың іс-қарекетінен тәуелсіз емес.

Экономикалық зандар мәңгі емес, олар тарихи сипатта белгілі бір кезенде туындап, өзгеріп немесе жойылып кетеді. Олардың көпшілігі белгілі бір тарихи кезеңде әрекет етеді де, кейін жаңа экономикалық зандарға орын береді. Әрдайым ескеретін жайт - ескі экономикалық заңдар адамдардың еркімен жойылмайды, тек қана жаңа экономикалық құбылыстардың туындауымен өз әрекетін тоқтатады.

Экономикалық категориялар тарихи сипатта болумен қатар, қоғамдық формацияның қалыптасу, даму процесін сипаттайды. Экономикалық категориялар-қогамның экономикалық өмірінің нақты жағдайларын теориялық тұрғыдан сипаттайтын логикалық түсініктер. Мысалы, тауар, құн, ақша, сұраныс, ұсыныс және т.б.

77.Экономикалық ресурстар. Экономикалық теориядағы ресурстардың сиректігі және шектеулігі мәселесі.Адамдардың қажеттіліктерін тұрақты өтеу үшін қоғамда экономикалық қорлар жеткілікті болуы керек. Экономикалық қорлар дегенміз –тауар өндіріп және қызмет көрсетуге пайдаланылатын барлық табиғи, еңбек және адам қолымен өндірілген материалдық ресурстар.

Табиғи ресурстар – бұл тауарлар мен игі қызметтердің өндіру кезіндегі пайдаланылатын табиғи игілік. Оған жер, су, орман, газ, мұнай кен орындары және т.б. жатады.

Еңбек ресурстары – еңбек етуге қабілетті халықтың бір бөлігі. Еңбек ресурстары өзінің жасы, жынысы, білімі, мамандық деңгейі және еңбек етуге ынтасы бойынша жіктеледі. Материалдық ресурстар - өндіріс нәтижесінде алынатын еңбек құралдары мен заттарының жиынтығы.Өнд\с  процесінде ресурс\р пайдал\ды. Ресурстар  –материалдық ж\е рухани игілік\р  мен қызметтерді жасау процесінде пайдаланылуы мүмкін түрлі өнд\с  элементтерінің жиынтығы. Ресурстардың бес түрін ажыратуға болады:1.Табиғи  ресурстар –бұл адам\ң тіршілік  етуінің табиғи жағдайларының  барлық жиынтығының бір бөлігі, өнд\с процесінде пайдал\н қоршаған  ортаның ең маңызды құрамдас  бөлік\рі (топырақ, су ресурс\ры, пайдалы  қазбалар);

2.Еңбек  рес\ры –еңбекке жарамды жастағы  халық, жұмыс күшіне ие адам\р;

3.Өнд\с  құралдары (машина\р, жабдық\р)  ж\е қоғам өндірістік процес  үшін бөлетін ақшалай қаражат  түріндегі капитал;

4.Ақпараттық  рес\р –автоматтандырылған өнд\тің  қызмет етуіне ж\е оны компьютерлік  техника көмегімен басқару үшін  қажетті мәліметтер;

5.Кәсіпкерлік  қабілет –басқа ресурстардың  барлығын игіліктер мен қызмет\р  жасау мақсатында үйлестіру мен  құрамдастыру бой\ша әрекет түрінде  көрінген адам\р капиталының айрықша  түрі.Ресурс\дың  абсолютті ж\е салыстырмалы шектеулігі ажыратылып жүр. Абс\ті шектеулік ретінде  өнд\к рес\дың қоғам мүшелерінің  барлық қажеттіліктерін бір мезгілде қанағаттандыруға жетіспеушілігін  айтады. Егер қажеттілік\р шеңберін тарылтса, онда қажеттіліктердің абсол\к  шектеулігі салыстырмалы болады, өйт\ні кажеттілік\дің шектеулі шеңбері  үшін рес\р салыс\лы түрде шексіз болмақ. Өнд\с процесінде рес\р адамдардың қажеттіліктеріне бейімделеді, игіліктер\ң жасалуы жүзеге асады. Рес\р өнд\с факторлары, өнім жасау фактор\ры ретінде көрінеді. Әрбір адамның өндірілуіне қажетті өзі\ң факторлар жиынтығы бар. Факторлар былай жіктеледі:

1. Өнд\с процесінде жүз\асатын еңбекке деген қабілеттіліг бар адам рес\ры;

2. Табиғи рес\р ж\е адамдардың бүкіл қызметінің нәтижесінде өзгеретін, олардан жасалатын материалдар еңбек заттары ретінде көрінеді;Адам\р олар арқылы еңбек процесінде заттарға әсер ететін еңбек қызметінің жинақталған рес\ры (еңб\құралдары, жабдықтар) еңб\құралдары ретінде көрінеді