12.Тауар-ауыстырғыштар (товары-заменители) дегеніміз не? Анықтау әдiсі. Есептеулерi бар мысалдарды келтiру.

Ауыстырғыш тауарлар – егер тауарлар бірін-бірі алмастыратын болса, біреуінің бағасының қымбаттауы екіншісіне деген сұранысты көбейтеді, Тауар - ауыстырғыштар немесе субституттар (substitutio латынша - алмастыру)- тауар немесе қызметтi тұтыну процессінде алмастыруға болатын өзара алмасатын тауарлар немесе қызметтер. Егер тауарлар субституттар болып табылса, бiр тауардың бағасының өсуi басқа тауарды тұтыну қажеттілігі өседі. Егер икемдiлiктiң мәнi нөлден көбiрек болса, онда тауар субституттар болып есептеледi. Субститут-тауарлар неғұрлым көп болса, сол тауарға сұраныс икемдiлiрек болады. Рыноктық ұсыныс белгілі уақыт аралығында, белгілі өнім санын, анықталған бағамен өндірушінің рынокқа шығаруы.

Бірін - бірі алмастыратын және толықтыратын тауарлардың болғандығынан, бір  тауардың бағасының өзгеруі екінші тауардың сұраныс көлемінің өзгеруіне әсер етеді. Бұл байланысты анықтау үшін сұраныстың қиылысқан икемділігі деген көрсеткіш қолданылады. Бұл көрсеткіш У тауарының бағасы 1% -ке өзгерген кезде Х тауарынан сұраныс көлемі қанша процентке өзгеретінін көрсетеді  

Яғни, қиылысқан икемділікті келесі формуласы арқылы тауардың ауыстырғыш не толықтырғыш екендігін анықтаймыз.

Мұндағы: Q₀ – тауардың бастапқы құны , Q₁ – тауардың соңғы құны

P₀ – тауардың бастапқы саны , P₁ – тауардың соңғы саны

Егер E_xy > 0 ол ауыстырғыш тауарлар

Тауар-ауыстырғыштарға мысал:

Х: Р₀ =3 Q₀ =200

P₁ =6 Q₁ =150

У : Р₀ =1000 Q₀ =20

P₁ =700 Q₁ =38

, яғни ауыстырғыш тауарлар.

13.Тауар-толықтырғыштар (товары-дополнители) дегеніміз не? Анықтау әдiсі. Есептеулерi бар мысалдарды келтiру.

Толықтырғыш тауарлар – егер тауарлар бірін-бірі толықтыратын болса, біреуінің бағасының қымбаттауы қалғандарына деген сұранысты азайтады; тұтынушының кірісі жоғарлаған сайын сапалы, қымбат товарға сұраныс көбейеді; Мысалы:АҚШ-тың зерттеулері мынаны көрсетеді – бензин бағасының өсуі, дөңгелектерге сұранысты азайтады.

Бірін - бірі алмастыратын және толықтыратын тауарлардың болғандығынан, бір  тауардың бағасының өзгеруі екінші тауардың сұраныс көлемінің өзгеруіне әсер етеді. Бұл байланысты анықтау үшін сұраныстың қиылысқан икемділігі деген көрсеткіш қолданылады. Бұл көрсеткіш У тауарының бағасы 1% -ке өзгерген кезде Х тауарынан сұраныс көлемі қанша процентке өзгеретінін көрсетеді  

Яғни, қиылысқан икемділікті келесі формуласы арқылы тауардың ауыстырғыш не толықтырғыш екендігін анықтаймыз.

Мұндағы: Q₀ – тауардың бастапқы құны , Q₁ – тауардың соңғы құны

P₀ – тауардың бастапқы саны , P₁ – тауардың соңғы саны

Егер < 0 толықтырғыш тауарлар

Тауар-толықтырғыштарға мысал: X және У деген тауарлар берілсін,

Х: Р₀ =1000 Q₀ =20

P₁ =700 Q₁ =38

У : Р₀ =6 Q₀ =200

P₁ =3 Q₁ =150

, яғни толықтырғыш тауар.