64. Мемлекеттік бюджет: құрылымы, қызметтері

Мемлекеттік қаржылар жүйесінде мемлекеттік  бюджет басты орын алады.

Ел бюджетінің қүрылымы, алдымен осы елдің мемлекеттік қүрылымынан тәуелді болады. Унитарлық мемлекеттерде бюджет жуйесі екі қабаттан түратын қүрылым түрін алады — мемлекеттік және жергілікті бюджет. Федераддық мемлекеттік қүрылымы бар елдерде (АҚШ, ФРГ) арабуын болады ~ штаттардың, жерлердің жоне осыларға сәйкес келетін әкімшіл қүрылымдардың бюджеті.Мемлекеттік бюджет - бүл мемлекеттік аппаратты, қарулы күштерді қаржыландыруға, қажетті олеуметтік-экономикалық қыз-меттер атқаруға бағытталған ел үкіметінің қарамағында болатын ақша ресурстарының орталықтанған қоры болып табылады.Бюджет, осымен қатар, экономиканы мемлекеттік реттеудің, шаруашьшык конъюнктураға ықпал етудің, дағдарысқа қарсы ша-раларды жүзеге асырудың куатты қүралы болып табылады.Бүгінгі мемлекеттердің бюджеттері олардың копсалалы қызметтерін бейнелейтін күрделі қүжат деуге болады. Ол -мемлекеттік шығындардың және оларды өтейтін қаржы коздерінің жылдық жоспары. Бюджеттін жобасы жыл сайын заң шығаратын органда талқыланады және елдің, штаттың парламентінде, немесе, муниципалдық жиналыста қабыдданады. Қаржылык жыл біткеннен соң атқару үкіметінің окілетті екілдері, алдыңғы жылғы бюджет туралы қабылданған заң бойынша оздерінің табыстарын жинақтау туралы жоне жасалған шығындар туралы есеп береді. Орталық үкіметтің бюджеті мен жергілікті бюджеттердін ара-сында бюджет табыстарының козін болу туралы, ел масштабында қаражаттарды кдйта болу арқылы, орталық үкімет жағынан жергілікті бюджеттерді кдржыландыру туралы жеңіл емес қатынастар пайда болады. Сондықтан мемлекеттік бюджет тек орталық үкіметтің бюджеті емес, ол мемлекетгік экімшілдік-территориялык үкім Бюджет шығындарының бірінші орнына ие болушы әлеуметтік баптар: олеуметтік жәрдемдер, білім, денсаулык сақтау және бас-қалар. Бұл мемлекеттік экономикалык саясатыныц басты макса-тын долелдейді — элеуметтік-экономикалык күрылысты түрақтан-дыру, нығайту және оны озгермелі жағдайлармен үйлестіруді. Осы шығывдар нарық шаруашылығына тон болатын олеуметтік топтар-дың жіктелу зардаптарын жеңілдетуді, ол-аукаты томен топтардың лайыкты білім алуын және медициналық қызметімен қамтамасыз етілуін коздейді. Олар түрғындарға белгілі бір тіршілік дорежесін камтамасыз етуге тиісті.еттердің барлык дорежедегі бюджеттерінің жиынтығы болып табылады.Бюджеттік шығындар арқылы жүргізілетін мемлекеттік реттеудін әсерлілігі мынадай жағдайларға тәуелді болады: біріншіден, жүмса-латын соманың салыстырмалы колеміне (ЖІӨ-дегі олардың үлес салмағьша); екіншіден, осы шығъшдардың қүрылымьша; үшіншіден, қаражаттардың әр бірлігінің пайдалануының тиімділігіне. Экономичны мемлекеттік реттеу дөрежесінің, оның нақты мақсаттары-ның әр елдерде бірдей болмағандығынан, мемлекеттік меншіктің үлесін бағдарлаудың үлттық төжірибесі бірдей болмағандықтан, халық шаруашылығындағы бюджеттік шығындардың рөлі де бірдей болмайды.