Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
шпоры по ОБЖ.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.03.2025
Размер:
432.13 Кб
Скачать

1.Төтенше жағдай түсінігі . Апат және төтенше жағдай маштабы түсініктері

Төтенше жағдай - мемлекетке төнген түрлі қауіпке байланысты елбасы немесе парламент жариялайтын уақытша режим. Ол табиғат апаты, соғыс қаупі, техногендік апат, халық ішіндегі толқу, т.б. жағдайларда жарияланады. Мұндай уақытта азаматтардың құқықтары мен бостандықтары саналы түрде шектеледі, бейбіт кездегі заңдар күшін тоқтатып, төтенше заңдар шығарылады. Төтенше жағдай жариялай отырып мемлекет басшысы өзіне көптеген абсолютті өкілдіктер алады. Түрлі мемлекеттік органдар өз қызметтерін өзгертеді. Олар жаңа заңдық кеңістікте қатаң тәртіпке бағына отырып қызмет жасауға мәжбүр болады. Төтенше жағдай жариялау уақыты, мерзімі, сол кездегі билікке берілетін өкілеттіктер дәрежесі ел Конституциясында анықталады. [1] Төтенше жағдай - адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізуші объектілерге нұқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзған немесе бұзуы мүмкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақта туындаған жағдай. Төтенше жағдай пайда болу себептеріне қарай табиғи сипаттағы және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға бөлінеді.Апат – күтпеген жағдайда болатын қоршаған орта мен адамдарға зардабын тигізетін оқиға.ТЖ масштабы – оқиғаның ауданы, келтірілген залал және салдарын жоюға кететін қаражат мөлшерімен сипатталатын шама.

2.Халықты инженерлік қорғау дегеніміз не ?Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық іс-шаралары - бұл халықты қорғау, соғыс уақытында экономика объектілері жұмысының тұрақтылығын арттыру, болуы мүмкін қираулардың алдын алу және қарсыластың қазіргі заманғы зақымдау құралдарына қарсы қолдану нәтижесінде халықтың шығынын азайту, зақымдау ошақтарында, авариялар, апаттар және дүлей зілзалалар аудандарында авариялық-құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізу үшін жағдай жасау.

3. Өрт орын алған кезде адамдардың іс әрекеті .Пәтердегі өрт 101 тел. бойынша өртке қарсы қызметіне хабарлаңыз. Далаға балалар мен қарттарды шығарыңыз. Сумен (су құбырынан, ішкі өрт сөндіру крандарынан ), кір жуу ұнтағымен, қалың матамен немесе т.б. өртті сөндірге тырысып көріңіз. Электр автоматты ажыратыңыз (баспалдақ алаңындағы қалқаншадан}.Қою түтін кезінде есікті жабып дереу пәтерден кетіңіз. Пәтерден шыққан кезде көз бен тыныс алу органдарын түтіннен қорғау үшін респиратор, мақта-дәке орамасы мен суға малынған дымқыл шүберек немесе сулық пайдаланыңыз. Еңкейіп немесе еңбектеп жүріңіз (төменде түтін аз).Басты және денені дымқыл матамен жабыңыз. Егер де баспалдақ арқылы шығу мүмкін болмаса балкон сатысын пайдаланыңыз;eгер ол болмаған жағдайда, есікті мықтап жауып балконға шығыңызда «Өрт!» деп айқалаңыз.Мүмкіндігінше өрт орны туралы айтыңыз.ӨРТ СӨНДІРУ АРНАЙЫ ҚҰРАЛДАРКөмірқышқылы өрт сөндіргіштер (ОУ)Ауа кірмей жанып жатқан заттарды сөндіруге арналған. Электр қозғалтқыштарды, электр қондырғыларды, химиялық зертханаларды, мұрағаттарды, мұражайларды сөндіруде теңдесі жоқ. Төмен температураға төзімді. ОУ іске қосу: пломбаны жұлып тетігін шығару;түтігін отқа қарату; иінтірегін басу. Ұнтақты өрт сөндіргіштер (ОП)Қатты, сұйық және газды заттарды, сондай-ақ кернеуі 1 кВ дейінгі электр қондырғыларын сөндіруге арналған.oлар автомобильдерде, гараждарда, қоймаларда, офистерде, банктерде, өнеркәсіптікп объектілерде, емханаларда, мектептерде, жеке меншік үйлерде және т.б. жерлерде қойылады.

Билет №17

1. Өрт. Жою және өрттi оқшаулау деген не ?Өрт - бұл жану салдарынан материалдық байлықтың жойылуы және адамның өмірі мен денсаулығына қауіп төнетін жағдай. Жану дегеніміз жанушы зат пен ауадағы оттегінің арасындағы тез жүретін сонымен бірге газ, жылу және жарық бөлетін процесс. Жану толық және толық емес болып бөлінеді. Толық жану оттегі жеткілікті жағдайда, ал толық емес жану оттегі жеткіліксіз жағдайда жүреді. Өзі тұтану (самовоспламенения) химиялық процесстің әсерінен болатын жағдай. Өзі тұтанудың температурасы әр түрлі факторлардан тұрады. Атап айтқанда жанушы қоспаның құрамы мен көлемі ортаның қысымы т. б. байланысты. Көптеген газдар мен сұйықтар 400-700 °С аралығында, ал қатты денелер (ағаш, көмір) -250-450 °С аралығында тұтанады. Өрт және жарылыс қауіпі бар обьектілерге жарылу және тұтану қауіпі бар заттарды өндіру, сақтау және тасмалдаушы өндірістер жатады. Өртті оқшаулау - қолда бар күштерменжәнеқұралдарменадамдарға(жануарларға) қауіп-қатерболмайтыннемесежойылған, өрттіңтарауытоқтатылғанжәне оны жоюғажағдайжасалғанөртсөндірусатысы; Өртті жою жануы тоқтатылған және оның өздігінен туындауы үшін жағдай жойылған өрт сөндіру сатысы;

2. Жер сілкіні кезіндегі халықтың іс – әрекетіЖерсілкінісіалдындын ала тұрғындар осы ісәрекеттіістеукерек.  Газ, су, тоқкөздерінөшіру, пештеоттысөндіруқажет;  қажеттізаттар мен құжаттардыалып, ғимараттаншығукерек;қауіпсізжергекөшуқажет;Жерсілкінісіуқытындатұрғындардыңіс- әрекеті Егерде,сіздерғимараттыңтөменгіқабатындаболсаңыздар, шапшаңсыртқашығыңыздар – сізде 15-20 секунд уақытыңыз бар. шеткібеткейгежақындамай,дуалжағалайотырыпбаспалдақтантөменгетүсіңіз. сіздерді, құлапжатқансылақтардан, шынысынықтарынан, шырақтардан, нықорналасқанүстел, кереуетж.т.б.заттарқұтқарумүмкін. терезеалдынан, шынывитраждардан, панельдерденаулақтурыңыздар, есікалдындакептелісжәнеқысылыстудырмаңыздар.3. Қар көшкiнi : ол туралы түсінік және пайда болу себебі .Қар көшкіні – бұлқармассасының тау беткейібойыншатөменқарайжылдамлықсуы. Қазақстанда 95 мыңшаршы км тау аумағықаркөшкініқауіпінеұшырайды. Қазақстандақаркөшкініқалыңқаркөпжауатынжәнеқолайлыгеоморфологиялықжәнетопырақтық — ботаникалықжағдайлары бар БатысТянь-шань, Алтай, ІлеАлатауы мен ЖоңғарАлатауыныңжоталарындаболыпжатады. Көшкіндерқұлама тау беткейіненкөбінесе 20-60 градуспен, көшкінқаржаңажауғанжәнекүнкүртжылығанкездеболады.Көшкінтаудажауын –шашынныңжиіболуынан, циклондыққұбылыскүшейетіннаурыз-сәуірайындакөбірекболады. Сирекқайталанатынкөшкінніңкөлемі 1 млн. текшеметрге, қозғалысыныңеңүлкенжылдамдығы 100 метр секундкедейінжетеді. Барлықкөшкіндердің 50% жуығыжазыққадейінжетіп, халық пен шаруашылықобъектілерінетікелейқауіптөндіреді. Көшкінніңкедергігекөрсететінқысымы 1 шаршы метр үшінбірнешежүзтоннағажетуімүмкін. Қазақстанныңбүкілтаулыаудандарындақаркөшкініболыптұрады. Олнегізіненқардыңтүсуі мен күнніңжылуынабайланысты, қаркөшкініболатынеңқауіптікезеңқараша-сәуір, ал биіктауда – қазан-мамыр. Таудаболғанкез-келгенадамқысқыкезеңдегітаудағықауіптерді, сақтандырушараларынбілугеміндетті. Жайадамдаркөшкіндергеқыстыңсуықмезгіліндетаудаболса тап болуымүмкін. Ал альпенистер мен тауғашығудыәдетқылғантуристербұғанжылбойыәзірболуғатиіс. Тау әуезқойларыменболатынбарлықбақытсызоқиғалардың 25% -на жуығыкөшкінніңеншісінде. Оләдеттебағыт пен қозғалысуақытындұрыстаңдайалмаудан, көшкінқауіпі бар беткейлерденебдейсізөтуден, көшкінніңпайда болу табиғатытуралыбілмеуден, тәртіпбұзуданболады. Таудаболғанкездеқоршағанортағамұқиятқарап, кездескенжабайыхайуанаттардыңмінезінзерделегенжөн (тау ешкілеріқаркөшкінініңықтималлықсуыналдын ала сезіпқауіптіаймақтанкетеді), сондай-ақбеткейдегіқардыңтөзімділігінқолда бар қауіпсізәдістерментексеруқажет. 15 градустантікбеткейлер аса қауіптіболмағанмен, қаркөшкінініңодан да жазығырақбеткейлерделықсуоқиғаларыбелгілі.Беткейтікболғансайынкөшкінніңлықсуықтималдылығы арта түседі, алайда 50 градустантігірекбеткейлерқауіптіемес, oйткеніқаржамылғысыжинақталмайды, қаржауғансайыншағынбөліктерменсырғыптүсіпотырады. Жағдайсәттіаяқталса, зардапшегушігеалғашқымедициналықкөмеккөрсетіледіжәнеолқауіпсізжергеапарылды.Көшкін қаупінің белгілері: қар қалыңдығы 20-30 см, қысқы қардың көп көлемде түсуі;қыс мезгілінде ұзақ уақыт күннің суықтығы немесе ауа-райының жылынуы;қар үстіне жауын-шашынның түсуі; - қар қаңқасын жасаушы  қатты жел және тау беткейлеріне қарды үрлеп тастауы; тау беткейлеріндегі қар қалыңдығының биіктігі 30-60см мөлшерден артық болуы;қар жамылғысының ұйтқуы және жатуы, тау жоталарында жарықшақтың пайда болуы.Жел көшкіннің қалыптасуы кезіндегі негізгі әрекет етуші күш болып табылады. Көшкін қаупі бар аудандарда болған кездегі қауіпсіздік шаралары.1. Көшкін апаттарының статистикасы адамдардың қаза болуын сипаттайтын барлық үйінділер тікелей адамдардың өздерінен болғандығын көрсетеді. Қар қалың түскен жоталарға шықпай, тек тапталған жолдармен ғана жүрмеңіз.2. Таулы жерлердегі жағдайларды ұдайы бұқаралық ақпарат құралдарының хабарламасынан тыңдаңыз.3. 2-3 күн қатарынан қар жауғанда тауға шықпаңыз.4. Ірі беткейлердің қиылысынан алыстап, аяқ астынан қардың шуы естілсе тез арада қозғалысты тоқтатыңыз.5. Көктем мезгілінде, әсіресе күннің екінші жартысында қар еріп беткейлерден тез сырғыған кезде аса сақ болыңыз.

ЕМТИХАН БИЛЕТІ № 18

1. Төтенше жағдай кезіндегі халықты қорғаудың негізгі ұстанымдары мен әдістері. Бейбіт уақытында барлық баспаналар шаруашылық мақсатқа пайдаланылады. Қала мен селолық жерлердің халқы радияцияға қарсы баспаналарда, туннелдерде, кен орындарында, жер асты гараждарында және басқа да паналау ғимараттарында жасырынады, сол үшін жоспарлы жиналу және есеп сондайақ халықты жасырыну ғимараттарына бөлу жүргізіледі. Халықты қорғау әдістерінің ең негізгісі уақытша көшіру (эвакуация) шаралары болып табылады, оған: адамдардың өмірін сақтау мақсатында төтенше жағдайлар аймағынан және қазіргі заманғы қырып жою құралдары қолданылуы мүмкін аудандардан халықты көшіру; соғыс уақытында санатталған қалаларда жұмыс істеп жатқан, ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлерін қауіпсіз аймаққа жайғастырып бөлу және орналастыру жатады. Халық аймақтық және көлемді төтеше жағдайлар аймағынан қауіпсіз орынға авиациялық авиациялық және су көліктері арқылы, төтенше жағдайлар аймағынан көліктің әр түрін тарта отырып және жаяу жүру тәртібімен қауіпсіз аймақтың сыртына шығарылады; соғыс уақытында қарулы күштерін тасымалдауға жатпайтын авиациялық, темір жол, автомобиль және көліктердің басқа да түрлерімен тасымалданады, көлік құралдары жетіспеген жағдайда көшіру бекеттерінің аралығына дейін жаяу жүру тәртібімен ұйымдасқан түрде көшіріледі. Соғыс уақытында кенеттен болған қатерлі жағдайларда және төтенше жағдайларда көшірілу жедел жүргізілуі тиіс. Тұрғындардың толық немесе бөлігін қатерлі аймақтардан алдын ала көшіру бейбіт уақытта да, соғыс уақытында да жүргізілуі мүмкін.Уақытша көшіру шаралары:ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлерін және олардың отбасы мүшелерін – өндіістік прингцип бойынша;халықты көшіру – аумақтық принципі бойынша жүзеге асырылады;көшіруді ұйымдастыру және мүмкіндіндігінше жеке меншік көлік иелерінің көлігін тарту жеке меншік пәтерлер кооперативтеріне жүктеледі.Эвакуация- адамдардың өмірін сақтау және өндірістің жұмыс істеуіне жағдай жасау мақсатында халық пен материалдық құндылықтарды төтенше жағдайлар аймақтарынан және осы заманғы зақымдау құралдары қолданылуы мүмкін аудандардан ұйымдасқан түрде әкету шығару. Эвакуацияланған барлық халық қауіпсіз аймаққа орналыстырылған пункттерде тіршілік қызметіне қажеттілермен аз шамада қамтамасыз етілуге тиіс. Төтенше жағдай тәртібін енгізе отырып, соғыс кезінде, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларда эвакуациялауды Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар жүргізеді. Халықты эвакуациялау сабақтас тәсілмен-халықты жаяу немесе көліктің барлық түрімен көп мөлшерде әкетуді үлестіру жолымен жүзеге асырылады. Төтенше жағдайлар қауіпі туындағанда халықты қауіпті аймақтардан қауіпсіз жерлерге уақытша көшіру жүзеге асырылады. Эвакуация мүмкіндігінше қысқа мерзімде жүргізіледі. Халықты қауіпті аймақтардан тыс жерлерге жеткізу ( шығару) мерзімі оның аяқталуы болып саналады. Қауіпті аймақта эвакуацияланатын халық өз облысының аумағында орналастырылады. Әрбір ұйымға орналастыру ауданы ( пункті) белгіленеді.

2. Жер сілкінісінің болу себебі мен олардың жиілігі Жер сілкінісі (грек сөзінен шыққан «сейсмос»: жер сілкінісі) жер қабатындағы толқулар мен ауытқулар, жер асты дүмпулері мен соққылары, жер қабаты жылжуынан туындаған немесе адамдардың әрекеті салдарынан пайда болған үлкен қашықтықта болатын құбылыс. Күшті және қиратушы жер сілкіністері ең ауыр болып табылады, онда аймақта тұтастай ел және өңір қалуы мүмкін. Адамзат тарихында осы дүлей зілзалалардан миллиондаған құрбандар, қалалар мен кенттерде жүздеген қаза табулар, құрылыстардың зақымдануы мен жойылулары орын алуда.        Жер сілкінісінің себебі соңына дейін анықталмаған. 18 ғасырда ғалымдар мынадай қорытынды жасады, жер қабатында жас учаскелер сілкінеді, осының салдарынан  тау жыныстарының бөліну бойынша ығысулар болады. Бөліну үлкен болса, соғұрлым  жерасты дүмпуінің  күші қаттырақ болады. Кейбір аудандарда жер сілкінісі жиі болып тұрады. Бұл аудандар сейсмикалық белсенді деп аталады.Жер қойнауында энергияның жиналуынан үнемі күрделі үдерістер болып тұрады, соның шығу салдарынан сейсмикалық думпулерді болады. Сол энергияның шығуы уақытында, бұл энергия тектоникалық үдеріс деп аталады, плиталардың қозғалысы салдарынан жер қойнауында жарық пайда болады. Осы плиталардың арасында үш түрлі құбылыс болуы мүмкін: плитаның бірі қозғалса, енді бірі жылжиды немесе бір-біріне сырғанайды.      Екі плитаның соғылғаннан жер үстінде өзгеріс болады, жиналған энергия жер бетіне шығады. Мұндай жер сілкінісінің ұқсас түрін тектоникалық деп аталады. Кейбір кездерде жер сілкінісі плитаның ішкі жақтарында болады – олар плитаның ішкі аралық жер сілкінісі деп аталады. Олар плиталар шетінде қысымның дамуының салдарынан болатын деформациядан (энергияның жинақталуы) туындайды.Олардың туындау себептері бойынша жер сілкінісінің  жіктелім; Табиғи жер сілкінісінің шығуы, Адамдардың әрекеті нәтижесінде пайда болған жер сілкінісі,Тектоникалық,Вулкандық,Опырылу,Шеткі (тектоникалық плита шектері),ПлитааралықЖер сілкінісі қатты болғандықтан, шығатын энергияның санына және ошақтың алшақтығына, жер сілкінісі күшін өлшеу үшін негізгі көрсеткіштер көлемін, олардың кинетикалық энергиясын сипаттайтын, қарқындылық және ошақ тереңділігіне байланысты. Әрбір жер сілкінісінің өзінің ошағы мен эпиорталығы бар.Жер сілкінісінің ошағы терең жердегі орын, онда жер сілкінісі пайда болады, ол жерде серпінді сейсмикалық толқындар (гипо орталық) таралады.  Жерсілкіну ұзақтығы бірнеше секундтан бірнеше айға (кейде жылға) дейін созылады. Механикалық кернеу күшінің біртіндеп шығуына байланысты, жер асты дүмпулері қайталанып отырады.

3. Радиациялар: негізгі түсінік және радиоактивті шағылулардың түрлері Адамзат баласы жер бетінде пайда болған кезден бастап, табиғи радиоактивті заттардан қажетті дозасын алып отырған, әсіресе, радиоактивті сәулені жерден алады. Қалған бөлігі космос сәулесімен келеді. Жылына адам 200 мР радиация қабылдайды. Жер шарының әрбір аймақтарында тұратын халықтар әр түрлі мөлшерде радиация алады. Жылына жалпы алғанда 50-ден 1000 мР радияция қабылдайды. Радиациялық сәулелену — иондаушы сәулелердің түрлі объектілерге әсері. Радиациялық сәулеленудің көздері: ядролық жарылысжарылыс кезінде немесе басқа жағдайларда пайда болатын және жергілікті жер (акватория) мен атмосфераны зақымдайтын радиоактивті заттар болыл келеді. Радиоактивтілік құбылысы ашылғаннан кейін бұл құбылыс ғылымда, техникада, медицинада, өнеркәсіпте кеңіне қолданыла бастады. Табиғи жолмен пайда болған радиоактивті элементтерді қоршаған ортаның барлық жерінде кездестіруге болады. Жасанды радинуклидтер қару-жарақ өнеркәсібі мен атом энергетикасында қосымша өнім ретінде көп мөлшерде пайда болады. Радинуклидтер табиғаттада кездеседі. ( Кейбір табиғи радинуклидтердің гидросферадағы, биосферадағы, ауадағы және топырақтағы мөлшері қосымшаның 4-кестесінде көрсетілген). Қоршаған ортаға түсе отырып, радинуклидтер тірі ағзаларға әсерін тигізеді. Олардың негізгі қауіптілігі де осында. Бұл қауіпті дұрыс бағалау үшін табиғи ортаның ластану масштабы радинуклидтер қосымша өнімі болып табылатын өнеркәсіп орындарының пайдасы, бұл кәсіпорындардардан бас тартқандағы келетін шығындар, радиацияның әсер ету механизмі және радиациядан қоғану шаралары туралы айқын түсінік болуы шарт.Радиация немесе иондаушы сәуле шығару – бұл бөлшектер мен гамма-кванттар.Олардың энергиясы затқа әсер ету кезінде әртүрлі таңбалы иондарды туғызу үшін жеткілікті. Радиация құбылысын химиялық реакциялар көмегімен алу мүмкін емес.Радиацияның бірнеше түрі бар:Альфа бөлшектер – салыстырмалы түрде ауыр, оң зарятталған бөлшектер, гелий атомының ядролары.Бетта бөлшектер – жай электрондар.Гамма – сәулелер – табиғаты жарықтың электромагниттік табиғатына жақын электромагниттік толқындар. Алайда, олардың өтімділік қбілеті өте жоғары. Негізінен жұмыс істеп тұрған атом реакторының маңында пайда болады. Радиоактивтілік пен радиацияны ажырата білу қажет. Радиация көздері - радиоактивті заттар немесе ядролық – техникалық құрылғылар.(реакторлар, рентген сәулелері, құрылғылар т.б.) біршама ұзақ уақыт өмір сүруі мүмкін, ал радиация тек өзі бір затқа жұтылғанға дейін өмір сүреді. Радиация Беккерельмен өлшенеді, ал 1 секунт ішіндегі бір ыдырауға сәйкес келеді. Радиоактивтіліктің өлшем бірліктері қосымшаның 2-кестесінде көрсетілген. Активтіліктің заттағы құрамын көбінесе заттың салмақ Бк/кг бірлігіне немесе көлем бірлігіне Бк/куб.м сәйкес өлшейді. Сондай-ақ активтіліктің Кюри деген бірлігі де қолданылады. Активтілігі 1Кюри болатын радиоактивтілік кезінде 37 млрд. ыдырау болып жатады. Радиоактивтілік көздің активтілігі оның қуат мөлшерін сипаттайды. Жоғарыда айтылғандай, бұл ыдырау прцесінде радиоактивті зат иондаушы әсер экспозициялық доза болып табылады. Ол көбнесе Рентгенмен өлшенеді. 19 билет

1)Техногенді апаттармен катастрофа түсінігі . Төтенше жағдай бұл аймағы жағынан үлкен маштабты және көптеген адамдарға төндіретін қауіпі бар оқиға. Көптеген жағдайда бұл оқиғаны авария және катастрофа деп те атайды. Бір қарағанда бұл екеуінің айырмашылығы жоқ. Ал олардың әкелген зияндығын, адам өлімін ескерген жағдайда ғана айырмашылығын білуге болады. Авария - бұл машиналар, технологиялық процестердің және т.б. өндірістік орындарда болатын апат. Олар жарылыстарға, өртке, улы заттарды ауаға немесе суға тастауға әкеліп соқтыруы мүмкін. Бірақ бұл оқиғалардың әсері өте үлкен және адам шығыны көп емес. Катастрофа - бұл адам шығыны ауқымды болған жағдайдағы қайғылы оқиға. Ол бірнеше түрге бөлінеді:экологиялық катастрофа;өндірістік немесе көліктік катастрофа;техногендік катастрофа.Экологиялық катастрофа дегеніміз өмір сүру ортасына төтенше жағымсыз өзгеріс тудыратын үлкен өндірістік, транспорттық және стихиялық апаттар. Ол флора мен фаунаға, жерге,атмосфераға сонымен жалпы табиғатқа зиянын тигізетін құбылыс. Техногендік катастрофа - кенеттен механикалық, химиялық, радиациялық тағы с.с. энергиялардың тасталуы, адам және материялдық шығындарға алып келіп соғатын үлкен апаттардың әсерінен болатын аpат түрі.Техногендік төтенше жағдайға - техникалық обьектілерден туындайтын төтенше жағдайлар жатады. Мысалы, өрттер, жарылыс, химиялық қауіпті обьектілердегі апаттар, радиоактивті және химиялық заттардың тасталуы, ғимараттың қирауы және адам тіршілігіне қажетті жүйелердің апаттары.

2)Демалу мүшелерін индивидуалдық қорғау тәсілдері Тыныс органдарын қорғау құралдарына противогаздар, респираторлар және қарапайым қорғау құралдары жатады.Противогаздар изоляциялық және фильтрлік болып бөлініп, азаматтық, жалпы әскерлік және балаларға арналған түрлерден тұрады. Изоляциялық противогаздар адамдарды ауа құрамындағы зиянды заттардан қорғаса, ал филтрлік противогаздар ауадағы әр түрлі зиянды қоспалардан фильтр арқылы тазалап қорғайды. Фильтрлік противогаздардың ГП-5, ГП-7(азаматтық), РШ-4, ПМГ-2 (жалпвәскерлік), ДП-6, ДП-6М, ПДФ-Ш (балаларға арналған) және т.б. маркалары пайдалануда. Изоляциялық противогаздардың ИП-4, ИП-5, КИП-5, КИП-7 және т.б. маркалары бар. Респераторлар тыныс алу логагын радиоактивті шаңдардан қорғайды. Мата және маталы-дәке таңбалар да тыныс алу жүйесін радиоактивті шаңдардан, бактериялық заттардан қорғайды. 3)Үрей (гр. рапіһоп — қорқыныш сезімін туғызатын) — жалған немесе шындық қауіптерден жаппай үрейлену. Үрей моральдық — психикалық көңіл-күйдің, рух күшінің төмендеуі, қабылдаудың бәсеңдеуі, еліктеу, ретсіз қозғалыс, илану механизмдерінің белсенді әрекеттерінің күшеюі. Үрейленушілік — арнайы әлеуметтік жағдайларда мазасыздану және үрейленуден, адамның қатты әсерленгіштігінің нәтижесінде болатын толғаныстар.

Билет 20

ЕМТИХАН БИЛЕТІ № 21

1. Төтенше жағдайдың төтенше ахуалдан айырмашылығы неде?Төтенше жағдайдың болуына негізінен ішкі және сыртқы әсерлер ықпал етеді. Ішкі әсерге технологияның күрделілігі арнайы мамандардың аздығы, жобалау кезіндегі кемшіліктер еңбек және технологиялық тәртіптің төмендігі жатса, сыртқы әсерге кенеттен элекрэнергиясының газдың, технологиялық өнімнің немесе шикізаттың токтауы, сондай-ақ соғыс пен терроризим жатады. Төтенше жағдай келесі жағдайларда болуы мүмкін:қаупі бар көздің барлығы (жарылысқа арналған және радиоактивті заттар);апат ошағында адам мен жануардың қалып қоюы. Төтенше жағдай деп табиғи стихиялық пен техногенді апаттарда пайда болатын әскери, әлеуметтік және саяси сипаттағы, адам өмірінің, экономиканың, әлеуметтік және табиғи нормаларының кенеттен өзгеруіне алып келіп соғатын жағдайды айтады. Төтенше жағдай бұл аймағы жағынан үлкен маштабты және көптеген адамдарға төндіретін қауіпі бар оқиға. Көптеген жағдайда бұл оқиғаны авария және катастрофа деп те атайды. Бір қарағанда бұл екеуінің айырмашылығы жоқ.Төтенше ахуал - субъектінің әдеттегі қаржы-шаруашылық қызметінен өзгеше операциялар немесе оқиғалар. Мұндай оқиғалар (ұрлық, өрт, апат, т.б.) немесе операциялар тұрақты түрде, жиі қайталанбайды деген болжам жасалады. Төтенше жағдайлардан келтірілетін табыс немесе залал бөлек есептеледі және есеп саясатында немесе түсіндірме жазбада ашып көрсетіледі.[

2. ҚӘУЗ – бен улану белгілері және жеке қауіпсіздік шаралары Кейбір жиі кездесетін қатты әсер ететін улы заттарды (ҚӘУЗ) атап өтсек, бұлар: хлор, аммиак (МН3), күкіртті сутегі (H28), фосген (COCL2), күкіртті ангридриды (8O2), бензол (C6H6), акрилонитрил (CH2=CH-CM), метиламиндер (CH3KH2), (CH3)2KH т.б.), көгерткіш қышқылы (HCM), тұз қышқылы (HCL), бром сутегі, фтор, фтор сутегі, азот қышқылы (HMO3), күкірт қышқылы (H28O4). Көбінесе бұлар газ немесе сұйық түрінде болады, әдетте сақтау немесе тасымалдау үшін қысым әрекетімен сұйықтық түрге айналдырылады.ҚӘУЗ ─ шаруашылық мақсатта қолданылатын зат, оларды қалай болса солай, сақтау немесе төгілуі адамдардың жаппай улануына алып келуі мүмкін. ҚӘУЗ ─ жабық ыдыста қысыммен сақталады, ыдыс қирағаннан кейін қысым атмосфера қысымына дейін төмендейді.ҚӘУЗ ─ қайнайды (қайнау температурасы +20˚С) және птмосфераға газ немесе бу түрінде бөлінеді. Олар үлкен қашықтыққа таралады. Сондықтан химиялық қауіпті объектіге жақын тұратын халық онда қандай ҚӘУЗ-дың пайдаланылатындығын білуге тиіс. Химиялық зақымдау ошағының көлемі, оның адам терісіне тамшы сұйық түсуі және демалу нәтижесінде болуы мүмкін.ӘКУЗ төгілген кезде көрсетілген немесе істелінетін іс-әрекеттер:хлор – төгілген кезде (ол ауадан ауыр) ең биік орындарға көтерілу керек;aммиак төгілген кезде (ол ауадан жеңіл) тез буланып жоғары көтеріледі, яғни төмен жерлерді таңдау қажет.Аммиактан, метилхлоридтен, винилхлоридтен және басқа улы заттардан тыныс органдарын қорғау үшін 30-100 минут бойы қорғайтын противогаз кию керек. Аммиак суға жақсы жайылады. Осыған орай суланған мақта-дәке таңғышы көмектеседі.Тыныс органдарын хлордан қорғау үшін өзінің немес балаңыздың дәретімен шайылған мата таңғышпен пайдаланамыз. Бұл уланғыш заттардың бәрінен тиімді жеке және ұжымдық қорғау құралдары қорғайды.Халықты қорғаудың ұжымдық құралдарытұрғындарды апат, зілзала салдарынан, сондай-ақ кәзіргі замандағы қырып-жою құралдарының зақымданғыш факторларының қорғаудың ең негізгі тәсілдерінің бірі. Солардың бірі- адамдарды ұжымдық қорғау құралына жататын қорғаныс ғимараттарына жасыру. АҚ және ТЖ жүйесінде пайдаланылатын мұндай ғимараттарға панаханалар, радиациядан қорғау орындары (РҚО) және қарапайым жасырыну орындары жатады. Панаханалар толқын соққысынан, жарық сәулесінен, өткір радиациядан және радиоактивті зақымданудан, ядролық жарылыстың зақымданғыш факторларынан, сондай-ақ уланғыш заттардан (УЗ), бактериалдық құралдар мен қатты әсер ететін улы заттардан (ҚУЗ) сенімді қорғауды қамтамасыз етеді. Өндіріс күштерін қазіргі заманғы қырып-жою құралдарынан, зілзаладан, радиациялық және химиялық қауіпті объектілердегі апаттардан қорғау – маңызды мемлекеттік міндеттердің бірі. Қорғаныс ғимараттары адамдар жасырынуға тиіс жерлерге мүмкіндігінше жақын орналасуы тиіс.

3. Электр тоғымен соққы алғанда көрсетілетін алғашқы медициналық көмекЭлектр тогымен зақымданған жағдайда зардап шегушіні токтың әсерінен тезірек босатылады, өйткені оның ұзақтығынан электрлік жарақаттың ауырлығы байқалады.Қысыммен жұмыс істейтін ток бөлу бөліктеріне жанасу көп жағдайда бұлшық еттердің еріксіз тартылуына және жалпы қозуына әкеледі, бұл тыныс алу органдары мен қан айналу қызметінің бұзылуына және тіпті толығымен тоқтауына әкелуі мүмкін. Егер зардап шегуші қолында сымды саусақтарымен қатты ұстап тұрған болса, оның қолынан сымды босату мүмкін болмайды. Сондықтан ең алдымен зардап шегушіге алғашқы көмек ретінде электр қондырғының зардап шегуші ұстаған бөлігін дереу сөндір. Сөндіру ажыратқыш немесе басқа да жабдық арқылы, сондай-ақ сақтандырғыштарды (тығындарды) алу немесе айналдыру, штепсельдік қосқыштарды алу-салу арқылы жүргізіледі.Егер зардап шегуші жоғарыда болатын болса, қондырғыны ажырату және оны токтан босату оның құлауына әкеледі. Бұл жағдайда зардап шегушінің құлауынан алдын алу немесе оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті шаралар қолданылады. Электр қондырғысын ажыратқан жағдайда электр жарығын да бірге өшіреді. Осыған байланысы күндізгі жарық болмаған жағдайда электр қондырғысын өшіруді және зардап шегушіге көмек көрсетуді кешіктірмей бөлменің жарылыс, өрт шығу қауіптілігін ескере отырып, басқа көзден жарық беруді қарастырады (авариялық жарық беруді, аккумуляторлық шамды қосу). Егер қондырғыны дереу өшіру мүмкін болмаған жағдайда зардап шегушіні тоқтан босатудың басқа да шараларын қолданады. Барлық жағдайларда көмек көрсетуші өмірге қауіпті болғандықтан, сақтандыру шараларын қолданбай, зардап шегушіге жанаспайды. Ол тоқ бөлу бөлігімен байланыста болмау және кернеуде қалмау қадағаланады.

ЕМТИХАН БИЛЕТІ № 22

1. Дабыл деген не “Бәріңіздің назарына” ? Сiздiң әрекетiңiз дабыл кезінде Дабыл хабарламасын қабылдауға әркез дайын болыңыз. «Назар аударыңыздар!» белгісі болып жатқан жәйт туралы ақпарат алу үшін радио немесе теледидарды қосып, жергілікті толқынды қосыңыз. Егер қандай да бір радио немесе телеарна бір апаттың болатыны жайлы хабарласа (дауыл, тасқын және басқалары), бұл хабарламаға айрықша назар аударыңыз. Іле-шала дабыл белгісін де естіп қалуыңыз ықтимал. Дабыл ақпаратын ала отырып, байланыс желісін бос ұстаңыз. ТЖ кезінде телефон арқылы тек төтенше жағдайлар қызметіне ғана хабарласыңыз – оларға жаралылар туралы, қандайда бір жаңа орын алған ТЖ немесе қауіп туралы хабарлаңыз. Жәй қоңырау жасап желіні ұстамаңыз. Мына азық-түліктерді тұтыныңыз: Коммуникация бұзылған кезде, арнайы дайындауды және салқындықты талап етпейтін; Консерві банкісінде немесе пакетінде қатталған, бірден жеуге мүмкін болатын тағам; Су құбыры бұзылған жағдайда суды немесе оны дайындауға су қажет етілмейтін тағам;Шөлдетпейтін; Диета ұстайтын отбасы мүлешеріне жарамды. Сіздің әрекетіңіз:Күдікті адамдарға, заттарға, кез келген ұсақ-түйекке назар аударыңыз. Барлық күдіктілер туралы құқыққорғау орган қызметкерлеріне хабарлаңыз. Бөтен адамнан ешқашан пакет немесе сөмке қабылдамаңыз, жүгіңізді қараусыз қалдырмаңыз. Әр отбасында төтенше жағдайларда іс-қимыл жоспары болуы тиіс, әр мүшесінде телефон нөмірлері, электрондық пошта мекен-жайы болуы тиіс. Төтенше жағдай кезінде туыстарыңызбен кездесетін орынды белгілеу қажет. Қауіпсіз орынға ауысар кезде алғашқы қажеттілік заттары мен құжаттарыңызды алып алыңыз. Әрдайым ғимараттың қосымша шығу есігі қайда екенін біліп жүріңіз. Үйдегі кіру есігін, жерасты қоймаларына баратын жолды бекітіп, домофон орнату, баспалдақ торларын бөгейтін заттардан арылту керек.Әрдайым үйдің айналасын бақылап, бөгде тұлғалар мен автокөліктердің пайда болуына, жүк тиеу әрекеттеріне айрықша назар аударып қадағалау үшін Сіздің үйдегі тұрғындардың кезекшілігін ұйымдастыру қажет.Егер жарылыс, өрт, жер сілкінісі болса, ешқашан лифт пайдаланбаңыз. Шошымаңыз, қатты үрей әрқашан лаңкестерге кері әсер ететінін ұмытпаңыз және лаңкестік әрекет жылдам орын алмас үшін, қылмыстың алдын алып, оның салдарын жоюға билік өкілдеріне кедергі келтірмес үшін сабыр сақтаған жөн.

2. Жер сілкіну ошағы нүкте емес, оның өзіндік көлем болады. Мысалы, өте күшті жер сілкіну ошағыньщ ұзындығы ондаған, кейде жүздеген километрге дейін жетеді Егер оның проекциясын жер бетіне түсірсек, онда нүктенің орнында эпицентрлік сызық пайда болады. Ал изосейста сызықтарыньщ пішіні, осы эпицентрлік сы- зықты айнала қоршап, оның көлеміне және бағытына сәйкес орналасады.Макросейсмикалық шкала (кесте) жер сілкінуінің бастапқы энергиясын көрсете алмайды. Ол тек дүмпудің жер бетіне жеткендегі әсерін ғана байқатады. Осыған байланысты (соңғы жылдары) жер сілкіну әрекеттерін_ зерттеу барысында, оның қарқындылығын (балл есебімен) анықтаумен қатар, бастапқы энергия мөлшеріа, анықтау жұмыстары да жүргізіледі. Ол үшін жер сілкіну ошағынан әр түрлі қашықтықта тіркелген сейсмограммаларды өңдеп, жан-жақты зерттеу қажет.Әдетте, қандай тербеліс болмасын оның энергиясы тербеліс жылдамдығының квадратына тура пропорционал болатыны белгілі. Жер сілкіну энергиясын анықтау үшін жер асты дүмпу күшінің амплитудасын, периодтылығын, тербеліс уақытын дәл білу керек. Бұл параметрлердің шамасы сейсмограммалар арқылы анықталады.Жер сілкіну энергиясы Эрг немесе Дж бірліктерімен өлшенеді.Жер сілкінудің қарқындылығын білумен қатар оның, магнитудасын анықтаудың ғылымда алатын орны өте зор.

3. Басылып қалу синдромы жаппай апаттан – шахталардың опырыла құлауы, жер сілкінісі т.б. нәтижесінде байқалуы мүмкін. Аяқ-қолдың ауыр зат астында ұзақ басылып қалу салдарынан жиі пайда болады.Қол немесе аяқ ұстағанда суық, бозғылт, көк реңді, функция болмайды, аяқ-қол бастарында тамыр сирек соғады немесе соқпайды. Егер де аяқ-қол басылудан босатылмаса, онда зардап шегушінің жалпы жағдайы қанағаттанарлықтай болуы мүмкін. Басылып қалған кезде өте қатты ауырған жер бірнеше сағаттан кейін әлсірейді. Аяқ-қолды босатқанда (жгут көмегінсіз) жағдай шұғыл нашарлайды, есінен тандырады, еріксіз дефекация болады және несеп жібереді.Алғашқы жәрдем. Аяқ-қолды босату алдында бастырылған жерден жоғары жгутпен таңу. Бастырылудан босатылғаннан кейін, жгутты шешпей, аяқ-қолды бармақтар негізінен жгутқа дейін таңады және содан кейін ғана ақырындап шешеді.Ауыртпайтын құралдар енгізеді. Сүйек зақымданғанда таңғыш қалақпен таңу керек, жарақатта – стерильденген таңғыш қолданады.

ЕМТИХАН БИЛЕТІ 23

1.Апат , катастрофа , табиғи апат .авария - технологиялықпроцестiңбұзылуы, механизмдердiң, жабдықтарменғимараттардыңзақымдануы;апат-аймақтықжәнеiрiауқымдыТЖдыңпайдаболуынаәкелiпсоққанжойқынқұбылыс;дүлейзiлзала-ТЖдыңпайдаболуынаәкелiпсоққанзiлзала;зiлзала - ТЖдыңпайдаболуынаәкелiпсоққанжойқынқұбылыс;

2) Өрт . Өрт сөңдіру құралдары . Өртдегеніміз – бұладамныңөміріменденсаулығына, қоғамменмемлекеткезиянынтигізетін, қоршағанортағаүлкенматериалдықзақымкелтіретін, қоршағанортадағызаттардыңбақылаусызжануы.Еңкүрделі, зиянтигізетінөрттерөрткеқауіптіобъектілердежәнебасқа да зақымдауфакторлары (жарылыс, улызаттардыңжиналуыт.б.) бар объектілердеболады. Соныменбірге, адамдардыңкөпшоғырланғанжерлерде де өртшығуқаупібар.Өртсалдарларызақымдауфакторларыныңәрекеттерінебайланыстыболады. Оларғажататындар:жанғанзатқаоттыңтікелейәсері;сәулелересебіненжоғарытемпературалызаттар мен объектілергеқашықтықтықәсері;жанузонасындаиістігазбенулану;жанукезіндегітоксиндіөнімдерденулану;құрылыстардыңконструктивтібөліктерініңбұзылыпқұлауынанадамдардыңжарақаталуынемесеқазаболуы.Өрттенқорғанудыңмақсаты — өрттердіңалдыналуүшінеңтиімді, экономикалықжағынанпайдалы, техникалықжағынандәлелденгентәсілдерменқұралдардыіздестіружәнеөртсөндірудіңтехникалыққұралдарыменкүштердітиімдіпайдаланаотырып, өрттіазшығынментоқтату.Өртқауіпсіздігі – бұлөрт болу мүмкіндігінболдырмаужәнеоныңпайдаболғанкезіндеадамдарға, құрылысжәнематериалдыққұндылықтарғаөрттіңқауіптіфакторларыныңжағымсызәсерлерінжоюүшінқажеттішаралардықолдануболыпсаналады.Өртқауіпсіздігіөрттіңалдыналушаралары мен жәнебелсендіөртқорғанысыменқамтамасызетіледі. Өртпрофилактикасыболыпөрттіболдырмаунемесеоныңсалдарларыназайтуғабағытталғаніс-шаралардыңкешенісаналады. Белсендіөртқорғанысы – бұлөртнемесежарылысқақауіптіжағдайларыменбелсендікүресудіқамтамасызетушаралары.Өрттіңалдыналушараларынмыналаркіреді: құрылыстық-жобалау; техникалық; ұйымдастырушылық;өртсөндірутәсілдері мен құралдары.Өртсөндіруқұралдары 2-ге бөлінеді: қолкөмегіменжұмысістейтінқұралдар (құмсалынғанжәшіктер, асбест жабындары, өрткеқарсықұрал-саймандары бар тақталар; химиялықкөпіршікті от сөндіргіштер; ұнтақтыотсөндіргіштер; көміроттектіотсөндіргіштер; хладондыотсөндіргіштер; құрамаотсөндіргіштер); өрткеқарсыжүйелер (суменжабдықтаужүйелері; көпіршіктігенераторлар; автоматты сигнал беру құралдарынқолдануарқылыавтоматтыөртсөндіружүйелері).

3) Клиникалық өлім - көрінетін өмір белгілері (жүрек қызметі, тыныс алу) білінбейтін, орталық нерв жүйесінің қызметтері өшетін, бірақ ұлпадағы зат алмасу үдерістері сақталатын, өмір мен өлім арасында шектесетін терминальдық жағдай. Бірнеше минутка созылып, тіршілік қызметін қалпына келтіру мүмкін болмайтын биологиялық өліммен алмасадыКлиникалықажалдыңбелгілеріне: кома, апноэ, асистолия жатады. Кома естіңболмағандығыменсипатталынады.Апноэ тыныстыңқозғалысының болмағандығы.Асистолия 2 ұйқылыартериялердетамырдыңболмағандығы. анномкезеңдежүректіңжәнедемніңқызметітоқтайды, толықтайбойдыңтіршілікәрекетініңбарлықсыртқыбелгілерібітеді.

ЕМTihan bilety 24

1) Азаматтық қорғаныс пен ТЖ негізгі себептері Азаматтық қорғанысты (АҚ) ұйымдастыру және жүргізу - мемлекеттің ең маңызды міндеттерінің бірі, қорғаныс шараларының құрамдас бөлігі. АҚ-ты ұйымдастыру және жүргізу тәртібі "Азаматтық қорғаныс туралы" 1997 жылғы 7 мамырдағы ҚР-ның Заңымен белгілінген.Азаматтық қорғаныс (АҚ) - басқару органдарының мемлекеттік жүйесі мен бейбіт және соғыс уақытында халықты, шаруашылық нысандары мен аумағын осы заманғы зақымдау құралдарының зақымдағыш (қиратқыш) факторларының әсерінен, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан қорғау мақсатында жүргізілетін жалпы мемлекеттік шаралардың жиынтығы.АҚ-тың ең басты міндеті халықты (адамдардың денсаулығы мен өмірін сақтау), аумақтарды және шаруашылық жүргізетін нысандарды қорғау болып табылады.АҚ міндеттері маңыздылық сипатына қарай шартты түрде 3 топқа бөлінеді:І) Осы заманғы зақымдау құралдары мен бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлардан халыктың қауіпсіздігін қамтамасыз ету: (дер кезінде хабарлау, байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта ұстау; АҚ күштерін құру және тұрақты дайындықта ұстау; радиациялық, химиялық және биологиялық ахуалды қадағалау; қорғаныс ғимараттар мен жеке қорғаныс құралдарының қорын әзірлікте ұстау);ІІ) Ұйымдардың тұрақты жұмыс істеуін арттыру үшін кешенді шаралар жүргізу (ұйымдастырушылық және инженерлік-техникалық шараларды талдап жасау);ІІІ) Құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарын (ҚжБШЖ) жүргізу.Азаматтық қорғаныстың негiзгi мiндеттерi:басқару, құлақтандыру және байланыс жүйелерiн ұйымдастыру, дамыту және оларды ұдайы әзiрлiкте ұстау;Азаматтық қорғаныс күштерiн құру, оларды дайындау және төтенше жағдайлар кезiнде iс-қимыл жасауға ұдайы әзiрлiкте ұстау.орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың қызметшiлерiн даярлау және халықты оқыту; радиациялық, химиялық, бактериологиялық (биологиялық) жағдайды қадағалау және оған лабораториялық бақылау жасау; Азаматтық қорғаныстың әскери құрамаларын жұмылдыруға әзiрлiктi қамтамасыз ету; шаруашылық жүргiзу салалары мен объектiлерiнiң жұмыс iстеу тұрақтылығын арттыру жөнiндегi шаралар кешенiн жүргiзу; қорғану құрылыстарының қажеттi қорын, жеке қорғану құралдарының және Азаматтық қорғаныстың басқа да мүлкiнiң қорларын жинау және әзiрлiкте ұстау;халыққа, орталық және жергiлiктi атқарушы органдарға адамдардың өмiрi мен денсаулығына төнген қатер және орын алып отырған жағдайда iс-қимыл жасау тәртiбi туралы хабарлау; iздеу-құтқару жұмыстары мен басқа да шұғыл жұмыстарды жүргiзу, зардап шеккен халықтың тiршiлiгiн және оларды қауiптi аймақтардан эвакуациялауды ұйымдастыру;азық-түлiктi, су көздерiн, тамақ шикiзаттарын, жемшөптi, мал және өсiмдiктердi радиоактивтiк, химиялық, бактериологиялық (биологиялық) уланудан, мал және өсiмдiк iндеттерiнен қорғау.

2) Аммиак . Қандай қосылысты мәрліні сулағанда аммиак апатына қарсы орамал жасалады.Аммиак — түссіз, өткір иісті, ауадан екі еседей жеңіл, тұншықтырғыш газ. Аммиак булары көзден қатты жас ағызады, көзді ауыртады, тұншықтырады және ауыр уландырып соңынан әсерін қалдырады. Аммиак ерітіндісі теріге тисе күйдіріп бұдырлардың пайда болуына әкеліп соғады. Басқа реагенттермен қосылыс әрекеті иіс сезу қабілетін жойып, созылмалы мұрын ауруына ұшыратады.  Амииакты апаттар кезінде: лимон қышқылының 5 пайыздық ерітіндісі: 1 литр суға — 50 г (10 МДБ); 5 литр суға — 250 г (50 МДБ); 10 литр суға — 500 г (100 МДБ). Себебі қышқыл аммиакты залалсыздандырады.

3) Азаматтық қорғаныстың құрылуы . Азаматтық қорғаудың шаруашылық объектісінің құрылуына кім бұйрық беру мүмкін Азаматтық Қорғаныс (АҚ) — мемлекеттік қорғаныс шаралары жүйесінің құрамдас бөлігі.[1] Міндеттері: жергілікті халық пен халықшаруашылығын жау шабуылынан, жаппай қыру қаруынан, табиғат апаттарынан т.б. төтенше жағдайлардан қорғау және қорғану шараларын үйрету; су тасқыны, сел, жер сілкінісі, өрт болған аймақтарда құтқару жұмыстарын жүргізу; халыққа жау шабуылының немесе табиғат апатының қаупі туралы алдын-ала хабарлау,т.б. азаматтық қорғаныс бейбіт кезеңде және соғыс уақытында мынадай шараларды жүзеге асырады: жаппай қыру қаруынан сақтану үшін арнайы қорғаныс жайлары салынып, жеке бас қорғаныс жабдықтары дайындалады, ірі қалалар тұрғындары қауіпсіз жерге көшіріліп, оларға қорғану тәсілдері үйретіледі, ықтимал қауіп туралы халыққа егжей-тегжейлі түсіндіріледі, соғыс кезінде өндіріс орындары мен мекемелерде жұмыс тоқтамау үшін әртүрлі ұйымдастыру және инженер-техникалық шаралар жүргізіледі, нақты өндіріс орындары қорғалады, математика-техника құралдар, электр энергиясын шығару көздері, газбенсумен қамтамасыз ету қорлары жасалады; қираған шаруашылықтарды қалпына келтіруге қажетті қосалқы жабдықтар жинастырылады, арнайы азаматтық қорғаныс топтары құрылады т.б.Қазақстан Республикасында азаматтық қорғаныс барлық жерде аймақтық-өндірістік принциппен ұйымдастырылған. Оны ҚазақстанРеспубликасы Төтенше жағдайлар жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы тікелей басқарады. Комитеттің облыстық, қалалық және аудандық бөлімдері бар. Жергілікті жерлерде мекеме, ұйым, оқу орындары, өнеркәсіп басшылары және азаматтық қорғаныс шараларын өткізуге жауапты болып табылады

EТИХАН БИЛЕТІ № 25

1.Қандай негізгі халықты қорғау амалдары бар ?Төтенше жағдайлардың алдын алу және олардан қорғану шаралары.ҚР «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» Заңының 14 бабына сәйкес алдын алу шараларына:ғылыми зерттеулер, жағдайды қадағалау, бақылау, ТЖ пайда болуына әкеп соғуы мүмкін аварияны, зілзала мен апатты болжау және олардың қаупі туралы хабарлау;ТЖ саласындағы білімді насихаттау, халықты және мамандарды оқытып-үйрету, қорғану шаралары жатады.ТЖ саласындағы ғылыми зерттеулердің негізгі міндеттеріне мониторинг әдістерін әзірлеу мен ТЖ-дың деректер банкін жасау, ТЖ болжау, алдын алу әдістерін, бақылау шаралары мен қорғану құралдарын, оларды болжау, зардаптарына баға беру, олардың алдын алу мен оларды жою жөніндегі нысаналы және ғылыми-техникалық бағдарламаларды әзірлеу кіреді. Жағдайды қадағалау, бақылау мен табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ болжау қызметі (сейсмикалық қызмет, сел жүретінін хабарлау,радиациялық қауіпсіздікті бақылау жүйелері және басқалар) арнайы уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың жанынан құрылады және ТЖ алдын алу мен оларды жоюдың мемлекеттік жүйесін енгізіледі.Табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ саласындағы қорғану шараларыТабиғи және техногендік сипаттағы ТЖ пайда болған кезде қатер қауіпін, шығындар мен залалды мүмкін болғанынша барынша азайту үшін мынадай қорғану шаралары жүзеге асырылуға тиіс: сейсмикалық жағынан берік құрылыстар салу және үйлер мен ғимараттардың сейсмикалық беріктігін күшейту; гидротехникалық және инженерлік геологиялық қорғану шаралары;көлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және көлікте ТЖ болғызбау үшін коммуникациялар жүйелерін жетілдіру;қауіпті өндірістік объектілердегі қорғану шаралары; өрттерге (жарылыстарға), індеттер мен малдың жұқпалы ауруларына, ауыл шаруашылық өсімдіктері мен ормандардың кеселдермен және зиянкестермен зақымдануына жол бермеу шаралары;арнайы уәкілдік берілген органдардың міндетті күші бар нұсқамаларында көздеген басқа да шаралар.Эвакуация- адамдардың өмірін сақтау және өндірістің жұмыс істеуіне жағдай жасау мақсатында халық пен материалдық құндылықтарды төтенше жағдайлар аймақтарынан және осы заманғы зақымдау құралдары қолданылуы мүмкін аудандардан ұйымдасқан түрде әкету шығару. Эвакуацияланған барлық халық қауіпсіз аймаққа орналыстырылған пункттерде тіршілік қызметіне қажеттілермен аз шамада қамтамасыз етілуге тиіс. Төтенше жағдай тәртібін енгізе отырып, соғыс кезінде, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларда эвакуациялауды Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар жүргізеді.Халықты эвакуациялау сабақтас тәсілмен-халықты жаяу немесе көліктің барлық түрімен көп мөлшерде әкетуді үлестіру жолымен жүзеге асырылады.Төтенше жағдайлар қауіпі туындағанда халықты қауіпті аймақтардан қауіпсіз жерлерге уақытша көшіру жүзеге асырылады.Эвакуация мүмкіндігінше қысқа мерзімде жүргізіледі. Халықты қауіпті аймақтардан тыс жерлерге жеткізу ( шығару) мерзімі оның аяқталуы болып саналады.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]