6.Үйлер мен ғимараттардың жер сілкінісіне беріктіктиптеріне қарай сипаттама беріңіз.

Зілзала тұрақтылығы жағынан межелі даңгейдегі үш түрлі ғимараттар мен құрылыстар болады: А, Б, В. А түріне – шағылған тастан, қолдан сазбалшықтан құйылған кірпіштен, сазбалшықтан соғылған, ауылдық құрылыс орындары жатады; Б түріне –жәй кірпіштен салынған үйлер, ірі блоктардан және панельдер түрінен құрастырылған ғимараттар, табиғи тастан қаланған құрылымдар жатады. В түріне – темір бетонды тіректен орнатылған ғимараттар, ыждағаттылықпен ағаштан құрастырылған үйлер жатады. /Ғимараттар мен құрылымдардың зақымдану ретін бес дәрежелі түрге бөледі: 1.Женіл зақымдану – жұқа жарқышақтардың пайда болуы, сылақтың ұсақ бөлшектерінің түсуі тек жеңір жөндеуді қажет етеді. 2.Орташа зақымдану –қабырғалардағы кішігірім жарқышақтардың орын алуы, көлемді сылақ қабаттарының түсіп , үй шатырының жабқыштарының қирауы, түтін мұржаларында жәркішектің пайда болуы және жартылай құлауы орташа жөндеуді қажет етеді.3.Ауыр зақымдану – қабырғалардағы аумақты және терең жәркішектердің пайда болуы, түтін мұржаларының бұзылуы күрделі жөндеуді қажет етеді. 4.Қирау (бүліну)– ғимарат қабырғасының мүлде жарқышақтанып жарылып барып құлауы, үйдің шатырының толық қирап опырылып барып ортаға түсуі.Мұндай жағдайда ғимарат жөндеуге келмейді. 5.Опырылып құлау – ғимараттың толық қирағаны, жөндеуге келмейді. Зілзала кезіндегі пайда болатын құбылыстарды болжауға мыналар жатады:

7.Қазақстан территориясында болған күшті жер сілкіністеріне сипаттама беріңіз.

Қазақстан жерінде болған жерсілкіністері туралы алғашқы деректер өте ерте кезден басталады. Алайда ғылыми тұрғыда жерсілкінуін зерттеу (тек қана Қазақстанда емес, бүкіл Орта Азия бойынша) ХІХ ғасырдың соңғы жылдары мен ХХ ғасырдың бастапқы жылдары арасында ғана басталды. Бұл деректер сол кездегі ірі қалалар мен елді мекендерде болған күшті сілкіністердің жер бетіндегі әсері туралы мәліметтерден тұратын еді (мәселен, Верный, Жаркент, Лепсі және т.б. қалалар). Мұндай деректер мен тарихи мәліметтер орыстың белгілі ғалым-геологы және саяхатшысы И.В. Мушкетовтың атымен тығыз байланысты. Оның 1887 жылы 9 маусымда Верный қаласы маңында болған 9-10 баллдық жерсілкінісі туралы жинаған және сол кездері басып шығарған еңбектері тек қана Орта Азия емес, бүкіл Ресей жерінде сейсмология ғылымының дамуына көрнекті үлес қосып, осы уақытқа дейін өзінің маңызын жойған жоқ. Қазақстан жерінде ең бірінші жерсілкінісін тіркейтін сейсмикалық қондырғы Верный қаласында 1905 жылы орнатылса, 1914 жылы арнайы сейсмикалық станция ашылған. Дегенмен бұл аталған қондырғылардың жұмысынан үзілісі көп болып, онан алынған мағлұматтардың сапасы нашар болды (олардан алынған деректер бүгінде сақталмаған). Тек қана 1927 жылдан бастап Түрксибстрой басқармасының қолдауымен Алматы қаласында сейсмикалық станцияның жұмысы жандандырылып, бақылау жұмыстары жүргізіле бастады. Сонымен, сейсмология саласындағы арнайы зерттеу жұмыстары Қазақстанда 1927 жылы Алматы қаласындағы сейсмикалық станцияның жаңадан жұмыс істеуінен басталды деп айтуға болады. 1951-1961 жылдар аралығында жерсілкіну құпиясын толық зертеу саласында Солтүстік Тянь-Шань мен Жонғар таулы аймақтарында сейсмикалық байқау жүйесін жетілдіру үшін жаңадан Іле (1951ж.), Күрметті (1951ж.), Шелек (1951ж.), Фабричная (1953ж.), Талғар (1960ж.), Қызылағаш (1961ж.) сейсмикалық станциялары ашылды. 1969 жылы Қазақ ССР Ғылым Академиясы жанынан Сейсмология бөлімі ал, 1976 жылдан бастап Сейсмология институты ашылып көптеген жаңа сейсмикалық станциялар іске қосылды. Осы кезден бастап Қазақстанның оңтүстік бөлігі түгел бақылауға алынды. Дегенмен, әлі де болса республикамыздың бірқатар сейсмикалық аймақтары, атап айтқанда, Қазақстанның батыс, орталық, солтүстік және шығыс аймақтары сейсмикалық бақылаудан тыс қалып отыр. Әсіресе кейінгі жылдары елімізде орын алып отырған экономикалық дағдарыс сейсмология саласына да өз зиянын тигізіп отыр. Мысалы, кезінде іргелі ғылымды зертеуге арналып ашылған Сейсмология институты қазір ЖШС деңгейінде қалып отыр.