71.Сәулелену дозасының си жүиесіндегі және жүйеден тыс өлшем бірліктері

Сәулелену мөлшері (Доза облучения; грек, dosis — мөлшер) — радиоактивтік көзден сәуле шығу шамасы. Халықаралық өлшем бірліктері жүйесінде греймен (Гр) белгіленеді. (Жүйеден тыс бірлігі — рад — жұтылған сіңірілген сәулеленудін рентгендік дозасы).

Әдетте тиімді доза, яғни сәулеленудің алыс салдары туындауының тәуекел мөлшері сөз болады. Оның бірлігі – зиверт (Зв). 1 Зв – сәулеленудің айтарлықтай үлкен мөлшері, қалыпты жағдайда адам өзінің бүкіл өмірінде шамамен одан бес есе аз қабылдайды. Сондықтан оның бөлшектелген үлесі қолданылады: миллизиверт (мЗв – 0,001, немесе 10 -3 Зв), микрозиверт (мкЗв – 0,000001, немесе 10-6 Зв). Әрекет ету уақытына жатқызылған мөлшер дозаның қуаты деп аталады (мысалы, секундына пәлен микрозиверт). Мөлшер қуаты маңызды көрсеткіш саналады: қаншалықты доза көп және сәулелену уақыты аз болса, жаман зардаптардың туындауы да соншалықты жоғары болады.

72.Панаханалар,радиациядан қорғану орындары, олардың жіктелуі және негізгі сипаттамасы

Жан жақты қымталған, радиациялысәулелердің жолына ббөгет бола аатын арнайы салынғанбаспана. Олардың көмегіменадамдар тіпті қираған панахананың өзінде ұзақ уақыт бола алады, олардың қауіпсіздігі бірнеше тәулік бойы қамтамасыз етіледі.панаханаың кіретін және шығатынжерлері болуы керек.П-р су баспатын учаскелерде тереңдетілгентопыраққа берік материалдардан салынады. Жамылғының төменгі жағы, әдеттегідей жер бетінен биік орнатылмайды.П еденінің деңгейі жер асты суының деңгейінен барынша жоғары болғаны дұрыс кем дегенде 0,5м.Жарылыс кезінде немесе қырып жою құралдарымен шабуыл жасалғанда п-ға түсетін күш өте зор . сондықтан оны салғанда құрылымс материалдарының мықтылығына аса көңіл аудару қажет. Қоршаған ортаның үстіңгі беті радиоактивті уллағыш заттармен және бактериалдық құралдармен ластанған немесе жаппай өрт қаулаған жағдайда п-ң қауіпсіз тіршілігін қамтамасыз ететін санитарлық-гигиеналық жағдайларды жасау есебінен қол жеткізеді.П-ғң сыйымдылығы отыруға \бірінші деңгей\ж/е жатуға арналған \2 д\ орындарынғ санымен анықталады.шағын панахана дегеніміз 300 адамға дейін, орташасы300-600, үлкені 600ден астамы.Бейбіт уақытта панахана олардың қорғаныс ерекшеліктерін бұзбай, өндірістік және шар-қ-тұрмыстық мақсаттарға пайдалануы мүмкін. Панахана, онда жасырын,ан адам үшін қажетті санитарлық гигиеналық жағдаймен қамтамасыз етілугетиіс:ауадағы көмір қышқыл газдың көлемі 1пайыздан, ылғалдылығы 70,теп 29 аспауға тиіс. П мына негізгі талаптарды ескере отырытұрғызылуға тиіс: адамдарды үздіксіз қабылдап, шығарып салуды қамтамасыз ету мүмкіншілігі; п-ң су жайылып кету қауіпі баржерлерге салынбауы; су беру және қысымдық канализация желісінен алыс болуыҒ п арқылы транзиттік –инженерлік коммкникацияның өткізілмеуі, апаттық шыға берістер құлаған жағдайда нег ғимараттағыдай деңгейде қорғалған кірер және шығар болу т.с.с П-да нег және қосалқы бөлмелер жасау көзделеді.Нег бөлмелерге басқару және санитарлық бөлмелер жатады. Қосымша желдетілген бөлмелер, санитарлық тораптар қорғалатын дизель электростанциялары, тамбур шлюздеері.Бір жасырынушы үшін 1,5м³кем болмауға тиіс.