6. Қазақстанда шағын бизнес дамуының негізгі кезеңдері:

Бірінші кезең (1873-1929) шаруашылы өмір сфераларының

монополизациясымен байланысты. Монополиялы меншік қалыптасуының аяқталуымен шағын жəне орта аутсайдерлер жойылды. Дегенмен, бұл мезгілде шағын бизнестің "аралдары" əлі де сəтті қызмет атқарып жатты.Осы кезеңде АҚШ-та бизнесті жүргізудің ерекше əдісі "франчайз" пайда болды. Бұл кейінгі кезеңдерде сауда жəне қызмет көрсету сфераларында шағын кəсіпорындардың қызмет етуіне ұйымдастырушылы негіз салды.АҚШ-та Шағын бизнес əкімшілігі мəліметтері бойынша фрайчайзингілік кəсіпорындардың 14 пайызы ғана зиян шексе,ал тəуелсіз шағын фирмалардың 65 пайызышығындарын ақтайалмаған.

Екінші кезең (1929-1974) ғылыми-техникалы төңкерістің басталуымен

байланысты. Техника мен технологиядағы бірқатар өзгерістер шағын

кəсіпорындардыңтиімді қызмет етуінекөмектесті. Қоғамның өндіргіш күштеріндегі алға басушылықтар түбегейлі жаңа техника мен жаңа технологияның пайда болуына алғышарт болды. Бу машинасы өндірістің шоғырлануының, ірі кəсіпорындар құрылуының негізі болса, ал микроэлектроника мен есептеуіш техника шағын жəне орта кəсіпорындардың құрылуына негіз болды. Шағын бизнестің дамуы жаңа өндіріс сферасында ірі корпорациялар ықпалының күшеюімен тығыз байланысты. Ірі кəсіпорындар жаңа тауар өндірісіне қомақты қаржы салуға мүмкіндіктері болса, ал шағын кəсіпорындар жинақтаушы бөлшектерді жедел ұсына отырып, жинақтаушы өндіріскегиганттарды итермелейді. Лизингтің таралуымен шағын кəсіпорындар күрделі машиналар мен аспаптарды пайдалануға мүмкіндік алды.

Үшінші кезең 1974-1985 жылдардағы экономикалы дағдарыс кезінде

басталды. 80-жылдары монополияның шағын бизнеспен қарым-қатынасының қайта құрылуы жеделдеді. Шағын бизнес екі бағытта дами бастады. Біріншісі монополияларға шағын кəсіпкерліктің қызмет көрсетуі болса, екіншісі шағын бизнестің жеке категорияларының салыстырмалы тəуелсіздігінің артуымен байланысты.

4-кезең. 1986-1990ж.ж. жылдардың аяғында болған қайта құру кезеңімен байланысты. Бұл кезде жеке еңбек қызметі, кооперация туралы заңдар қабылданды. Қайта құру жылдары шағын бизнес кооперативтік қозғалыстың кеңінен дамуымен ерекшеленді. 80-жылдардың аяғы мен 90-жылдардың басында Қазақстанда кооперативтер саны 20 мыңға жетті жəне онда 300 мыңнан аса адам жұмыс жасады. Кооперативтер республикадағытауарлар менқызметтеркөлемінің ¼-інөндірді.

Шағын кəсіпкерлік дамуының осы жылдарында жеке меншік

қатынасындағыүлестік пен орта меншіктерді анықтайтын əріменшік құқығын

белгілейтін 1990 жылдың 15 желтоқсанында Қаза КСР-нің «Меншік туралы»

жəне жеке кəсіпкерлікті жалдамалы жұмысшылар арқылы жұмысқа асыруға

мүмкіндік беретін осы жылдың 11 желтоқсанындағы Қаза КСР-нің

«Шаруашылы қызметінің еркіндігі жəне кəсіпкерлікті дамыту туралы»

заңдары қабылданды.

5-кезең- (1991-1996) Нарықты өзгерістердің алғашқы жылдары жағдай жалпы күрделі болып саналды. Шағын бизнес жаппай құрылтайлау процесінің құрамдас элементіне айналды. Қазақстан бойынша биржалар, банктер, ірі жеке меншік жəне жартылай мемлекеттік акционерліккəсіпорындар өтекөбейіпкетті.

1992 жылдан 1994 жылға дейін фермерлік шаруашылықтар "Крестьянды

шаруашылы туралы" Заңы салықтың барлы түрінен босатқан мезгілде 16,3

мыңнан 22,3 мыңға дейін өсіп кетті. 1994-1996 жылдары шағын кəсіпорындар саны күрт төмендеп кетті. 1993 жылы жұмыс жасап тұрған шағын кəсіпорындар саны 35 100 болса, 1995 жылы 20 900 бірлікті құрады. 1996 жылы 1993 жылмен салыстырғанда шағын кəсіпорындардың саны 14200 бірлікке (40 пайызға) азайды.

Алтыншы кезеңде (1997 жылдан бүгінгі таңға дейін) Қазақстанда

өркениетті нарықты экономиканың заңдылықтары анығыра орындала

бастады.1997 жылдан бері қарай шағын кəсіпорындар санының өсу тенденциясы орын алды. 1997 жылы шағын кəсіпорындар саны 55 800 бірлікті құраса, 2007 жылы 117 657 бірліккежетті. Бұл он жылды ішінде шағын кəсіпорындар саны 2,1 есеартты, шағын кəсіпкерліктежұмыспен қамтылғандар саны 4,8 есеартып, 1602 мың адамғажетті. Егер барлы жұмыспен қамтылғандардыңішіндешағын кəсіпкерлікте жұмыспен қамтылғандардыңүлесі 1997 жылы 5,2 %-ды көрсетсе, 2007 жылы 22 %-ғажетті. Осы кезең ішінде шағын кəсіпкерлікті мемлекет тарапынан реттеу, қолдау жəне қорғау мақсатында «Шағын кəсіпкерлікті дамытуды қолдау мен

белсендендіруді күшейту шаралары туралы», «Жеке кəсіпкерлікті қорғау жəне қолдау туралы», «Шағын кəсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы», «Шаруа (фермер) қожалығы туралы», «Дара кəсіпкерлік туралы», «Шағын кəсіпкерлікті дамыту Қорын құру туралы», Қазақстан Республикасында шағын кəсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың 1999-2001, 2001-2002, 2003-2005,2004-2006 жылдарға арналған мемлекеттік жəне аймақты бағдарламалары, «Қазақстан Республикасында шағынжəне ортакəсіпкерлікті дамытужөніндегі жеделтілген шаралардың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы» сияқты нормативті- құқықты актілержары көрді.