- •1. Экологияның даму кезеңдері.
- •2. В.И. Вернадскийдің негізгі биогеохимиялық заңдары.
- •3. Тұрақты даму мақсатында қоршаған ортаны басқару жүйесін жетілдіру жолдары.
- •1. Экологияның негізгі ұғымдары.
- •2. Планетадағы зат айналымдарына анықтама бер
- •3. Тұрақты даму үшін байланыстар орнату.
- •1. Экологияның негізгі заңдары
- •2. Тұрақты даму тұрғысынан Қазақстанның дамуын бағалау
- •3. Мұхиттар мен теңіздер мәселелері
- •1. Экология ғылымына анықтама беріңіз. Бұл терминнің авторы кім?
- •2. Таусылмайтын табиғи қорлар
- •3. Қазіргі заманның әлеуметтік-экологиялық мәселелері.(56)
- •1. Экология ғылымының қалыптасу кезеңдері және құрылымы.
- •2. Таусылатын табиғи қорлар
- •3. Таза су мәселесі
- •1. Аутоэкология (Тұқым экологиясы) дегеніміз не?
- •2. Табиғатты қолдану
- •3. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуының өзекті экологиялық мәселелері
- •1. Демэкология (Популяция экологиясы) дегеніміз не?
- •2. Табиғатты тиімсіз пайдалану
- •3. Ауылшаруашылығы мен ормандар мәселелері
- •1. «Биосфера (экосистема)» және «ноосфера» терминдеріне анықтама(ноосфераны қарау керек)
- •2. Табиғатты тиімді пайдалану
- •3. Энергетика мәселесі
- •1. Биосфераның жалпы сипаттамасы
- •2. Биотоптың әртүрлілік , жағдайлардың ауытқу, ортаның жайлап өзгеру принциптері
- •3. Табиғи қорларды пайдаланудың мәселелері
- •1. Биосфераның жалпы құрылымы
- •2. Тұрақты дамуға көшу кезеңдері
- •3. Топырақтың адамзат үшін маңызы
- •1. Биогеоценоз дегеніміз не? (толықтыру)
- •2. Популяция ішіндегі түрлердің бірге тіршілік ету шарттары
- •3. Антропогендік фактор
- •1. Атмосфераға анықтама бер
- •2. Гаузенің бәсекелестік негізінде жою заңы
- •3. Ішкі суларды ластаушы көздер
- •1. Гидросфераға анықтама бер
- •2. Ортаның қолайсыз жағдайынан қашу жолына анықтама бер.
- •3. Ластанған суды тазарту әдістері
- •1. Литосфераға анықтама бер
- •2. Белсенсіз (пассивті) жол дегеніміз не?
- •3. Атмосфераның өнеркәсіптен ластануы
- •1. Белсенді жол дегеніміз не?
- •2. Биоценоздың түрдік құрылымы
- •3. Атмосфераның ластануының салдары
- •1. Биоценоздың кеңістіктік құрылымы.
- •2. Акклиматизация дегеніміз не?
- •3. Қышқыл жаңбырлар
- •1. Биоценоз, биотоп дегеніміз не?
- •2. Ластанулардың нормалау негіздері
- •3. Қалдықтар мәселесі
- •1. Биогеоценоз және оның құрама бөліктері
- •2. Бейімделу (адаптация) дегеніміз не?
- •3. Шаңұстаушы жүйелер
- •1. Биоценоздағы ағзалардың қарым қатынасы
- •2. Шелфордтың толеранттылық заңы (1913 ж.) (немесе максимум заңы)
- •3. Құрғақ шаң ұстаушы жүйелер (23)
- •1. Қоршаған ортаның ластануы
- •2. Ю. Либихтің минимум заңы (1840 ж.)
- •3. Экожүйе дегеніміз не?
- •1. Қауымдастықтар экологиясы – синэкология (биогеоценология) дегеніміз не?(закончить)
- •2. Тіршіліктің құрылымы
- •3. Табиғатты қорғау және тұрақты даму
- •1. Тұрақты даму концепциясы
- •2. Экологиялық факторлар
- •3. Экологиялық пирамида
- •1. Табиғи ресурстардың классификациясы
- •2. Биосфераның пайда болуы
- •3. Тұрақты даму принциптері
- •1. Синэкология (Бірлестіктер) экологиясы және экология салалары
- •2. Атмосфералық ауада шығарымдардың таралуы
- •3. Тұрақты дамуға көшу өлшемдеріне талдау және болжам жасау
- •3. Атмосфералық ауаның қазіргі экологиялық жағдайы
2. Биотоптың әртүрлілік , жағдайлардың ауытқу, ортаның жайлап өзгеру принциптері
Жалпылай біртекті жағдайлармен сипатталатын биоценоз биотоп деп аталады. Биоценоз бен биотоп бір-бірімен ажырамас ұғымдар.
Принциптері:
Әртүрлілік принципі. Биотоптың жағжайы шарттары алуан түрлі болған сайын биоценоз да түрлер көп болады. Мысалы, тропикалық орман – онда бір жерде бірдей өсімдікті де табу қиын, олардың түрлері де өте көп.
Жағдайлардың ауытқу принципі. Биотоп жағдайы қалыптыдан ауытқуын артқан сайын түрлер алуандығы азая береді, бірақ кейбір түрлер көбеюі мүмкін. Мысалы, ластанған жерлерде ағзалардың алуандығы болмайды, бірақ бір түр көп болады және олар шектен тыс көбеюі мүмкін.
Ортаның жайлап өзгеру принципі. Орта жайлап өзгерсе және тұрақтылығы ұзақ уақыттық болса, соншалық биотоп бай және алуан түрлі.
3. Табиғи қорларды пайдаланудың мәселелері
А) су жалпы планерлық масштабта таусылмайтын қорға жатады, себебі оның жалпы көлемі мұхит, атмосфера мен құрлық арасында жүретін тұрақты айналыммен толықтырылып отырады. Қазіргі кезде негізгі мәселе таза судың әртүрлі зиянды заттармен ластануы, олар: пестицидтер мен улы химикаттар, мұнай мен оның өнімдері және т.б. бұл мәселе барлық өндірісі дамыған елдерге тән құбылыс.
Б) пайдалы қазбалар. Минералды шикізаттарды кешенді пайдаланудың қалып қалуы өндірістік қалдықтардан көптеген минералдар түрлерін технологиялардың жетілген түрлерінің жоқтығынан әлі күнге дейін алынбауынан болып отыр. Жерден қабба қорлар толығымен де алынбай отыр. Факелдерде миллиардтаған кубометр мұнай газы жағылуда.
В) жерді пайдалану. Жерді барлық түрде пайдалану оның деградациясына алып келеді.
Г) Өсімдіктер мен жануарлар әлемі. Өсімдіктер әлемін тиімді пайдалану орман қорларын тиімді пайдалану мен оның өсімділігін арттырудан тұрады. Осы мәселені жүзеге асыру үшін арнайы табиғат аймақтары мен қорлар құрылған, олар: заповедниктер, мемлекеттік табиғи парктер, ұлттық қорлар; ормандар мен азайып бара жатқн өсімдіктер аймағы.
Билет №10
1. Биосфераның жалпы құрылымы
Биосфера негізінен үш қабаттан құралады. Олар: атмосфера (газ күйіндегі), гидросфера (су түріндегі), литосфера (қатты) қабаттар.
Атмосфера жер шарын түгелдей орап тұрады. Ол гректің «atmos» - бу, «sphairi» (сфера) сөзінен шыққан. Оның қалыңдығы 100 км-ге дейін жетеді. Атмосфераның негізгі құрамында оттегі (20,95%), аргон (28%), азот (75,50%Ё) және басқадай газдар кездеседі. Атмосфера негізінен тропосфера, стротосфера және ионосфера қабаттары болып үшке бөлінеді. Тропосфера – өзгермелі қабат, жер бетіне тікелей жайласқан төменгі тығыз қабаты. Орташа биіктігі 10-12 км-ге жетеді. Стротосфера – төсем, тағы да сондай сияқты теңіз деңгейінен 9-11 км жоғары жататын атмосфера қабаты. Ионосфера – қозғалғыш қабат. Қалыңдығы 800 км-ге жетеді.
Гидросфера – табиғи су қоймаларынан құралады. Бұл құрлықтың 70% алып жатыр. Гидросфераның ауданы 400 млн. Шаршы км.
Литосфера – жердің қатты қабаты. Ол екі қабаттан құралған. Үстіңгі қабаты граниттен, оның қалыңдығы 10 км-ден
40 км-ге дейін жетеді. Ал астыңғысы базальттан тұрады. Қалыңдығы 30-80 км.