12.Ақша массасы- Ақша базасы

Ақша айналысының негізгі сандық көрсетікіштерінің бірі.

Ақша массасы-жеке тұлғаларға, кәсіпорындарға және мемлекетке тиісті және шаруашылық айналымына қызмет ететін стып алу және төлем құралдарының жиынтық көлемін білдіреді.

Ақша массасын анықтауда ақша агрегаттары қолданылады- белгілі бір күндегі және белгілі бір кезеңдегі ақша айналымының сандық өзгерісін талдау үшін, сондайақ ақша массасының өсуімен көлемін реттеуге байланысты шаралар жасау үшін пайдаланатын көрсеткіштер.

М1 агрегаты, яғни ол айналыстағы нақты ақшаларды және банктегі ағымдық шоттардағы қаражаттарды қамтиды.

М2 агрегаты, ол М1+ агрегаты қосылған коммерциялық банктердегі мерзімді және жинақ салымдарынан тұрады.

М3 агрегаты, ло М2 +агрегаты қосылған арнайы несиелік мекемелердегі жинақ салымдарын құрайды.

М4 агрегаты, ол М3+ агрегаты қосылған ірі коммерциялық банктердегі депозиттік сертификаттардан тұрады

Ақша базасы- бұл міндеттемелерге жататын резервтік және бастапқы ақшаларды білдіреді.Ол мынадай формуламен есептеледі.

MB=CIC+RR+DCB

Мұнда, CIC- айналыстағы нақты ақшалар,

RR-міндетті резервтер,

DCB-екінші деңгейдегі банктердің Ұлттық банктегі корршоттағы қаражаттары. CIC=L (H+C)

Мұнда, H- айналысқа шығарылған банктік және қазыналық билеттер

C- айналысқа шығарылған монеталар

Ақша базасының ақша массасына ықпал етуші ақша мультипликаторы (Ам)= М3 (акша массасы ) / МВ (акша базасы)

13. Банктік несие.

Банктік несие- банктік мекемелерден қарыз алушыларға ақшалай түрде берілетін несиені білдіреді Банк кредитінің мақсаты: негізгі және айналым капиталын арттыру, маусымдық қорларды толықтыру, вексельдер есебі және оны қайта есептеу, халықты кредиттеу.

Банктік несиелер келесі белгілеріне қарай жіктеледі:

1 қарыз алушы категориясына қарай:

1.1 қаржылық институттарға берілетін нес.

–мақсатты қорларға –банктерге –қаржы–несиелік мекемелерге

1.2қаржылық емес агенттіктерге бер.нес.

–өнеркәсіп салаларына –ауыл шар/на –саудаға

–дайындау ұйымдарына –жабдықтау–сату ұй/на

–кооперативтерге –жеке кәсіпкерлерге

1.3тұтыну мақсатына берілетін несиелер

II. Мерзіміне қарай

–қысқа мер.( 1ж дейін) –орта мер.( 1жылдан 3-5ж дейін)

–ұзақ мер.( 5жылдан жоғ.)

3.Тағайындалу,пайдалану сипатына қарай

–негізгі қорларға жұмсалатын –айналым қаражатына жұмсалатын

4қамтамасыз етілу дәрежесіне қарай

қамтамасыз етілген:

–кепілхатпен

–кепілдемемен

–кепілдікпен

Сақтандырылған:

Қамтамасыз етілмеген:

–сенім несиесі

5Қайтарылу дәрежесіне қарай

–стандартты–қайтарылу уақыты жетпеген,бірақ қайтуында ешқандай күмән жоқ

–күмәнді–қайтарылу уақыты кешіктірілген,мерзіміұзартылған,банк үшін тәуекел туғызатын несие.

–үмітсіз–қайтару уақыты кешіктірілген,мерзімі өткен ссудалар шотына жазылған несиелер.

6Валютамен берілуіне қарай

–ұлттық валютамен –шетел валютасымен

7Берілу шартына қарай

–тұтыну нес.–жек тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу үшін,тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несие.

–Ипотекалық нес.–қозғалмайтын мүліктерді кепілге ала отырып,ұзақ мерзімге бер.нес.

–Овердрвт–клиенттің шотынан қаражатты шегеру,дебеттік қалдық б/ша берілетін қысқа мерзімді несие.

–Овернайт–өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін банкаралық несие

–Онкольдық–кредитордың алғашқы талабы б/ша өтелетін қысқа мерзімді несие

–Банкаралық–банктердің бір–біріне берілетін несиесі

–Ломбардтық–тез іске асатын бағалы қағаздарды ,заттарды кепілге ала отырып берілетін несие

–Лизингтік–құрал –жабдықтарды жалға алумен б/ты бер.несие

–Рамбурстық–шикізаттарды ішке алып кіру,жартылай фабрикат пен дайын өнімдерді сыртқа шығару тәжірбиесінде пайд.несие

–Сенім несиесі–банктің сеніміне кірген,төлем қабілеті жоғары клиенттерге бер.несие

–Маусымдық–жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді алу мерзімі ар/ғы уақыт б/ша алшақтықты жабуға арналған несие.