1.Ақшаның шығу тегі және тауарлы жаратылысы.

Ақша-жалпыға бірдей балама, өзге тауарлардың құнын көрсететін және барлық тауарларға бірдей айырбасталатын тауар. Тауар-сату ж/е айырбастауға арналған еңбек өнімі.Айырбас – бір тауар өндірушіден 2ші біреуіне жүретін тауардың қозғалысы.Алғашқы қауымдық құрылыс кезiнде бiр тауардың басқа бiр тауарға айырбасталынуы барысында, айырбас құнның жай немесе кездейсоқ формалары қолданылады ( 1 балта = 5 құмыра,  1 қой = 1қап бидай).Тауар өндiрiсiнiң өсуiне байланысты кездейсоқ айырбас жиiленедi. Жалпы тауар массасының iшiнен барынша жиi айырбасталатын тауардың бөлiнiп шығуымен құнның жай формасы толық формаға өте бастады. Осыдан келiп , құнның толық немесе кең көлемдегi формасынан жалпы құндық формасына жасырын түрде өту басталды. Бiрақ оның ролi бiр тауарға нық бекiтiлмеген едi.  Бiртiндеп жалпы құндық эквивалент ролiн белгiлi бiр тауарлар көптен атқара бастады және осы тауарлар ақша деп аталынды. Құнның жалпы құндық формасы ақша формасына айналды. Тауарды үлкен кеңістік ортасынан барлық басқа тауарлар ығыстырған жағдайларда ғана, ол ақшаның жалпы баламасы ролінде бола алды.Мұндай ығыстыру аяқталған соң,арнайы тауар пайда болды,оның нақты формасымен жалпы балама формасы бірігеді де,бұл тауар «ақша» деген атауды алады.

2.Ақшаның қызметтері

Ақша-жалпыға бірдей балама, өзге тауарлардың құнын көрсететін және барлық тауарларға бірдей айырбасталатын тауар. Оның бес қызметі бар:

1.құн өлщемі ж/е баға масштабы-ақшаның алғашқы ж/е негізгі қызметі б.т.Барлық тауарлар қажетті еңбек өнімі б.т.Сондықтан да өзіндік құны бар шынайы ақшалар олардың құнының өлшемі бола алады.Тауар құнының ақшамен бейнеленуі бағасы деп аталады.Әрбір мем/т өз құн өлшемін белгілейді.Қаз/да құн өлшемі ретінде теңге.Әрбір елде ақшаның өлшемі ретінде қабылданған ж/е тауарлар бағасын өлшеуге қызмет ететін металдың(алтын)баға белгілеу процесіндегі ақша бірлігіне бекітілетін салмақты саны баға масштабы д.а.Құн өлшемі бұл мемлекетке тәуелсіз ақшаның экномикалық қызметін сипаттайды.Құн өлшемі қызметі құн заңына байланысты анықталады.Баға масштабы бұл мемлекетке тәуелді,бірақ тауардың құнын көрсету үшін емес,тек оның бағасын белгілеу үшін қызмет етеді.Баға масштабы сұраныс пен ұсынысқа байланысты белгіленеді.

2.айналыс ж/е айырбас құралы қызметінде ақша тауар айналысы процесінде делдалдық рөл атқарады. Бұл қызметтің айрықша белгілеріің бірі-бұл тауардың ж/е ақшаның қарама –қарсы қозғалысын белгілеу;оны қолма-қол ақша атқарады,өйткені бұл қызметте ақшалар тауарлар айырбасы кезіндегі ұшқыр делдал ретіде әрекет етеді,онда оны толыққұнды ақшалар емес,оның орынбасарлары қағаз ж/е несиелік ақшалар орындайды.Мынадай формула арқылы жүреді:Т тауар-А ақша-Т тауар

3.төлем құралы-ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметінің дамуы қолма-қолсыз есеп ай/ды ,несиелік ақшаларды дамытуға әсер етті.Сонымен қатартөлем құралы қызметін қолма-қол ақшалар да атқара алады.Фирмалар,кішігірім кәсіпорындар,ұйымдар мен мекемелер төлем құралы қызметіндегі қолма-қол ақшаларды қолд.:еңбекақы төлеу,сыйақы беру,жәрдемақы,стипендия төлеу,ипотекаға несие беру,коммуналдық қызметтер төлеу үшін.Төлем құралы қызметіндегі ақшалар көптеген иауар иелерін,сатушылар мен сатып алушыларды өзара байланыстырады.Мынадай формула арқылы жүреді: Т тауар-М міндеттеме,келісілген мерзімнен кейін: М міндеттеме-Т тауар.

4.қорлану ж/е қор жинау.Ақша жалпыға бірдей балама ретінде оның иесіне тауар алуды қамтамасыз етумен қатар,байлықты жинау құралы б.т.Адамдар алтынды жинақтауға,сақтауға ұмтылады.Өйткені бұл қор кез келген тауарды сатып алуға мүмкіндік береді.Бұл жағдайда ақша жинақ құралы қызметін атқарады.Алтынды айналымнан шығару нәтижесінде оның жинақ құралы ретіндегі рөлі төмндегенмен,алтын әлі де қазына құралы ретінде қолд.Ақшаның қор жинау қызметін толық бағалы емес ақшалар атқара алмайды,себебі олардың меншікті құны жоқ.Бұл қызметті атқару алтынға жүктелген.

5.дүниежүзілік ақша-қазіргі таңда айналымда алтын монетаның жоқ болуына б/ты несиелік ақщалар алтынға айырбасталмайды,әлемдік ақша ретінде алтын құймалар ,еркін айырбасталымды валюта түрінде қолд.20-ғ.бірінші жартысынан бастаптөлем құралы ретінде еркін ай/тын валюта тарапынан ығытырыла бастады,яғни шетелдік валюталарды барлық басқа мем/р тарапынан қабылданады.Мұндай валюталарға американдық доллар,евро және фунт стерлинг жатады.Доллар қазіргі кезде Қаз. /ң әлемдік нарығында кең қолданылатын төлем құралы б.т.Дүниежүзілік ақша 3функция орындайды:1)халықаралық сатып алу құралы-ақша д.ж.нарықта тауарды қолма-қол ақшаға сатыып алу-сату үшін қолд.2)х/а төлем құралы-ақшамен х/а борыш міндеттемесін өтеу.3)х/а резерв құралы-ақша х/а төлем құралының резерві ретінде әрекет етеді.