57. Дүниежүзілік валюта жүйесі

Дүн.вал.ж. –бұл халықар. несие–қаржы институт.мен валюталық құралдардың қызмет етуін қамтамасыз ететін халықар. келісімшарттар мен мемлекетаралық құқықтық нормалар кешені.Эволюциялары:

1Париж в.ж.(1867)

2Генуез в.ж.(1922)

3Бреттон–Вудс в.ж.(1944)

4Ямайск в.ж.(1976-1978)

5 Еуропалық в.ж.(1979)

1Париж в.ж 1867ж.Париж конференциясында бек/ді.П.в.ж.мынадай құрылымдық қағидаларға негізделеді:

–оның негізі алтын монета стандарты б.т.

–әр валютаның өзіндік алтына шаққандағы құрамы белгіленеді.

–нарықтық сұраныс пен ұсынысты ескере отырып,валюталардың еркін өзгермелі бағамдарының режимі қалыптасты.Бірінші соғыс нәтижесәндегі дағдарыстан кейін алтынға және жетекші валюталарға негізделген алтын девиз ст/ты бекітілді.Халықар.есеп ай/ға арналған шетел валютасындағы төлем құралдарын девиздер деп атады. 2Ек.дүн.вал/қ жүйеге заңды түрде мемлекетаралық келісімшартпен 1922ж Генуез халықар.эк/қ конф/да қол жеткізілді.Генуез в.ж. мынадай қағидаларда қызмет етті:

–оның негізі болып алтын,девиздер,яғни шетел вал/ры саналды.Бұл кезеңде отыз елдің аша жүйесі алтын девиздік станд/қа негізделді.

–алтын ваа/ң құрамы сақталды

–еркін вал/қ бағам режимі қайта қалпына келтірілді.

–вал/қ реттеу,вал/қ саясат халықар.конф/р ,мәжілістер формасында жүз.ас.

–алтын монеталық стандарт орнына,ақша ж/е валюта жүйесінде алтын монометаллтзмнің қысқарған формалары енгізілуі.

–валюталарды тұрақтандырудың бірнеше жылға созылуы.

–валюталардың тұрақтандыру әдісі

–вал/ң тұрақтылығы шетел вал/ң көмегімен жүзеге ас.

3БҰҰ–ң Бреттон–Вудстағы(АҚШ) 1944ж болған вал/қ қаржылық конф/да дүн.сауданы ұйымд/ң,вал/қ,несиелік,қаржылық қатынастарды ұйымд/ң ережелері бекітілді.

Бреттон–Вудс в.ж келесідей қағид.анықталады:

–алтынға,екі резервтік вал/ға АҚШ доллары ж/е фунт стерлинкге нег/ген алтын–девиз ст.енг.

– Бреттон–Вудс келісімі дүн.вал.жүй/ң негізі ретінді алтынды пайд/ң 4 формасын қар/ды.

1 вал/ң алтынның құрамы сақталып,олрды ХВҚ–на тіркеу енг.

2 алтын халықар.төлем ж/е резервтік құрал қызметінде қала берді.

3 АҚШ өзінің вал/қ эк/қ потенциалының ж/е алтын қорының өсуімен б/ты долларды алтынға теңестірді.

4 осы мақсатта,АҚШ қазынашылығы долларды шетелдің орт.банктерінің алтындарына ауыстыра бастады.

41976 ж қаңтар ХВҚ мүше елдердің Кингстондағы (Ямайка) келісімі ХВҚ/ң жарғысында өзгерістер енгізе отырып,келесі вал/қ жүйенің қағ/н бекітті:

–алтын–девиз ст/ты орнына СДР ст/ты енгізілді.

–алтында демонетазациялау заңды түрде аяқталды.

–елдерде кез келген вал/қ бағам режимін таңдауға құқық берілді

–ХВҚ Бреттон–Вудс жүйесінен сақталған мемлекетар.вал/қ реттеуді күшейтуге шақырады.

СДР/ң қызмет етуінің мынадай басты мәселесі б/ды:

–эмиссиялау,бөлу

–бағамды ан/у әдісі

–қамтамасыз ету

–СДР/ң пайдалану ауқымы

5 Еуропалық в.ж.,эк/қ интеграциялану процесін ынталандыру мақ/да құрылды.Еуропалық эк/қ қоғамдастық бұл Батыс Еуропа елд/ң біршама дамыған аумақтық интеграционалдық тобын білд.Ол 1957ж наурызда 6 елдің :ФРГ,Франция,Италия,Бельгия,Нидерланды,Люксембург,Рим елд/ң арасында жасалған келісім шартында қабылданып,1958ж бастап қызмет етеді.ЕҚ институтц/қ құрылымы мем/ң құрылымына жақын .Мынадай ұйымдардан тұрады:

Еуропалық кеңес.

Министірлер кеңесі–заң шағарушы орган.

ЕҚ комиссиясы–атқарушы орган

Еуропалық парламент–кеңес беруші орган

ЕҚ соты–құқ/қ нормалардың сақталуын қадағалау ұйымы.

1999ж ЕҚ елдерінде жаңа валюта“еуро”енг.Еуропалық вал/қ одақтың алғашқы қатысуында мына елдер б/ды:Германия,Франция, Нидерланды,Люксембург,Австрия,Бельгия,Италия,Испания,Финдляндия,Ирландия,Португалия.

58. ҚР банк жүйесі

Елімізде қабылданған банктік заңдылықтарға сәйкес ҚР-дағы банк жүйесі екі деңгейден тұрады.

ҚР Ұлттық банкі – мемлекеттік орталық банк ретінде бірінші деңгейді білдіреді.

Өзге банктердің барлығы (мемлекеттік даму банкісінен басқасы)- екінші деңгейді сипаттайды, сондықтан да оларды іс жүзінде екінші деңгейлі банктер деп атайды.

Бүгінгі таңдағы Қазақстанда қызмет ететін банк жүйесінің 20 жылдық тарихы бар. Бұл жүйенің қалыптасуына КСРО-ның ыдырауының нәтижесінде еліміздің өз тәуелсіздігін алуының себеп болғандығын айту керек. Содан бері банк жүйесінде түбегейлі реформалар жалғасуда. Ондағы мақсат – отандық банктеріміздің қызметін халықаралық стандартқа өткізу болып отырғадығы да жасырын емес. Бұл талаптарға жауап бермейтін банктерге басқа банктерге қосылу не банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар болып құрылу қажеттігі ұсынылады.

59. Төлем талабы және инкассалық үкім арқылы есеп айырысу

қолма-қолсыз ақшамен есеп айырысу – бұл ақшалай қаражаттарды төлеушілір мен алушылардың шоттарына байланысты жазбаша түрде жасалатын ақшалай есеп айырысуды білдіреді.түрлері:

1.төлем тапсырмасы

2. төлем талабы тапсырмасы

3. инкассалық үкім

4. пластикалық кпрточка

Төлем талабы тапсырмасы – бұл жабдықтаушының төлеушінің банкісіне жөнелтілген тауар немесе көрсетілген қызмет үшін төлеу туралы талабын төлеушінің өз банкісіне тапсырмасын білдіреді. Картотека 2 дегеніміз – мерзімінде төленбеген дегенді білдіреді.

Инкассалық үкім – заң актілерінде көзделген жағдайда ақшаны жөнелтушінің келісімінсіз, оның банктегі шотынан ақшаны алу үшін пайдаланылатын төлем құжаты. Төлем кезектілігі:

1. Салық Комитеті

2. Міндетті төлемдер

3. Коммуналды қызметке төлемдер

4. Банктік төлемдер

5. Жіберілген тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін төлемдер

6. Қолма-қол ақша

60. Ұлттық валюта.жүйе

Ұлттық в.ж. –халықар.төлем айналымын жүзеге асыратын,ұдайы өндіріс процесіне қажетті вал/қ ресурсты құрайтын,оны пайдалануға көмектесетін эк/қ қатынастар жи/н білд.Ол елдің ақша жүйесінің бір бөлігі.Оның ер/рі елдің құрамдас эк/ң,сыртқы эк/қ байланыстардың даму дәрежесі мен жағдайына б/ты ан/ды.Ұлттық вал.ж.ең бірінші қалыптасқан.Ұлттық вал.ж.элементтері:

–Ұлттық валюта

–Ұлттық вал/ң алмастырылу шарты

–ҰВ паритеті

–ҰВ бағамының режимі

–Вал/қ шектеудің,вал/қ бақылаудың болуы н/е болмауы.

–Елдің халықар.вал/қ өтімділігін ұлттық реттеу

–Халықар. несиелік айналыс құралдарын пайдалануды регламенттеу

–Елдің халықар.есеп айыр/н рег/у.

–Ұлттық вал/қ нарық пен алтын анрығының режимі

–Елдің вал/қ қат/н басқаратын,реттейтін ұлттық ұй/ры.

вал/қ паритет–вал/қ бағамның негізі болып табылатын заңды тәртіпте белгіленетін екі валюта ар/ғы шекті қатынасы. Валюталық бағам–бір елдің ақша бірлігінің екінші бір елдің ақша бірлігіне қатымты бейнеленетін бағасы.Халық.валюта қат/ры–ұлттық шар/ң қызметтерінің нәтижесінен өзара қызмет ететін,әлемдік шар/ғы вал/ң қызмет ету барысында қалыптасатын қоғамдық қат/р жиынтығы.ХВҚ әлемдік эк/қ қат/ды жалғастырады.