15. Ақшаның уақытша құндылығы. Жай және күрделі пайыздар

Қаржылық басқарудың негізгі қағ/ң біріне ақшаның нақты құнының уақыт аралығына тәуелділігін жатқызуға болады. Ақша құнын қайта бағалау концепциясы уақыт ағымында ақша құнының өзгерісімен негізделеді. Уақыттағы ақша қаражаттар трансформация үрдісін бейнелеген кезде 2 негізгі түсінік негізгі рольді ойнайды: ақша/ң болашақтағы құны және олардың қазіргі құны. Ақшаның болашақтағы құны (S) салым шарты есебімен белгілі 1 уақыт аралығынан кейін өтетін ағым/қ ақша қараж/рына инвестицияланатын соманы біл/ді. Ақшаның нақты құны (Р) – қазіргі кезеңге белгілі бір коэффициент көлемімен (дисконттық немесе дисконттық ставканың) келтірілген болашақ ақша түсімд/ң сомасын сипаттайды. Ақша/ң нақты құнын анықтау осы құнның дисконттау процесім б/сты. Бұл операция ақша қараж/ң белгіленг мөлшері кезіндегі операцияны өсіру қатынасы бойынша кері б.т. Осы жағдайда ақша қаражат/ң нақты сомасын анықтау кезінде (болашақ құнын) дисконт сомасын шегеру керек. Қаржылық есепті жүргізу кезінде өсіру процесі және құнды дисконттау қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді инвестициялауға сәйкес жай және күрделі пайыздармен жүзеге асырылады. Жай пайыздар бойынша ақша қаражаттары құнын өсірумен қолдануда есеп алгоритмі, төлем кезеңі соңында бір ж/е сол бастапқы ақша сомасына бір рет аударуда жүргізуді қарастырады. Күрделі пайыздардың алгоритмы бойынша есеп айырысуды орындау кезінде жай пайыздардың саналған сомасы негізгі сомасы негізгі салым сомасына қосылады және келесі төлем кезеңіне өзі пайда әкеледі. Дисконттау бұл келешектегі бағаның бүгінгі бағаға келтірілуі орынд,кері өсіру,бірақ қаржылық есептеулер үшін нақтылаулар маңызды.Есеп ставкасы б/ша алынған табыс д.а.Яғни,капитал мөлшері мен тікелей берілетін сома арасындағы айырм.білд.Дисконт:вексель есебін,есеп пайыздарын-вексель есебі кезіндегі банкпен алынатын пайыз.биржа ж/е валюта мәмілесінде –валюта,тауар құнынан жеңілдік,бағ.қағ.номиналы ж\е биржалық бағ.арасындағы айырм.,егер соңғылары төмен болса.Компаудинг бұл бүгінгі өту процесі,яғни,капиталдағы ағымдағы құнының болашақ құныны өту.Ұқсаса есеп айырысуларды берілген сәттегі уақытқа құн көрсеткішін келтіру.Екі қаржылық операциялардисконттау ж/е компаудинг қаржы эк/қ есеп айырысу/ды уақыт факторын ескеруді қажет етеді.

S=P(1+i*n)-жай несие ставкасы б/ша компаудингтеу.P=S/(1+i*n)-жай несие ставкасы б/ша дисконттау.

К/о қаржы шар қызм-ң жүру барысында инвесторлармен, банктермен ж/е т.б. қаржылық институттармен қаржылық қатынастарға кіреді. Осы кезде жобаның бүгінгі н/е болашақтағы құнын анықтауда қажеттілік туындайды. Ол үшін жай ж/е күрделі пайыздар формуласы қолданылады.

Жай пайыздар: S=P*(1+i*t); J=P*i*t; S=P+J; P=S/(1+i*t) ; (1+i*t) жай пайыздардың дисконттық көбейтіндісі. i ж/е t өзара тығыз байланысты. Егер % мөлшерлеме i жылдық болса, t мерзімі жылмен қарастырылады. Егер i тоқсандық болса, онда t мерзім есептеуде тоқсанмен қарастырылады. Егер i айлық болса, онда t айлармен қарастырылады.

Күрделі пайыздар. S=P*(1+i)^n ; S=P*(1+i/m)^m*n; (1+i)^n күрделі пайыздар дисконттық көбейтіндісі. Кейбір жағдайларда % б-ша төлемдер бір жылдың ішінде бірнеше рет есептелінеді. Жылдың ішінде бірнеше рет төлем жасалғанда

P=S/(1+i)^n.