33.Рентабілділік коэффициенттерінің экономикалық мәні

Пайда мөлшерін түзететін әр түрлі

коэффициенттер қолданылуы мүмкін:

 Салынған капиталдың рентабельділік пайызын болжау;

 Пайдалылық коэффициенті;

 Рентабельділік коэффициенті.

Осы коэффициенттер ұйым қызметі пайдалылығының (залалдығы) сын

(критикалық) нүктелерімен байланысты.

Рентабілділік - бұл өндiрiстiң эффективтілігін, қорлардың қолдануының шығын және дәрежесiнiң серпуiн деңгейін сипаттайтын салыстырмалы көрсеткiш. Рентабілділік коэффициенттің құрастырулардың негiзінде пайда (рентабілділік коэффициентi есептеуiне жиiрек таза пайдалар) немесе кәсiпорын активтерiне,немесе пайданың қатынасы немесе жұмсаған құралдарға қатынасы жатады.Сайып келгенде, рентабілділік коэффициентi серiктестiктiң қызметiнiң тиiмдiлiгiнiң дәрежелерiнiң көрсетедi.

/Қосқын келсе озин аудар))) Показатель рентабельности взаимосвязан со всеми показателя­ми эффективности производства, в частности с себестоимостью продукции, фондоемкостью продукции и скоростью оборачиваемости оборотных средств.

Показатели рентабельности можно объединить в несколько групп:

показатели, характеризующие окупаемость издержек производ­ства и инвестиционных проектов;

показатели, характеризующие рентабельность продаж;

показатели, характеризующие доходность капитала и его частей./

өнiмнiң рентабілділiгi (пайда нормасы ) - өндiрiс шығындарына және өнiмдердi сатуының ортақ пайда сомасының қатынасы, яғни салыстырмалы шама ағымдағы шығындар 1 тенгеге келетiн пайдаға:

Р_п = (Ц – С) *100% / С                                                       

 

где Р_п – рентабельность продукции, %; 

      Ц – цена единицы продукции, руб.;

      С – себестоимость единицы продукции, руб.;

      (Ц–С) – прибыль в расчете на товарный выпуск, руб.

өндiрiстiң рентабілділiгi (ро ) негiзгi және мөлшерлелетiн айналымдағы ақшалардың жылдық орта мөлшердегi құнға ортақ пайда сомасының қатынасының көрсетедi, яғни өндiрiстiк қорлар 1теңгеге есептеудегi пайданың шамасын:

 Р_о = П *100% / (ОС_ср + ОбС_ср)

 

где П – сумма прибыли (балансовая, чистая), руб.;

      ОС_ср – среднегодовая стоимость основных средств, руб.;

      ОбС_ср – средние за год остатки оборотных средств, руб.; 

      (ОС_ср+ ОбС_ср) – авансированный капитал, руб.

Рентабілділік коэффициентiнiң экономикалық мағынасы олар кәсiпорынға салынған капиталды (меншiктi немесе қарыз) әрбiр теңеден алынатын пайдаларды мiнездейді.

34. Корпороцияның жоспарлы табысын есептеу мен жоспарлау әдістері

Есептеудің тікелей әдісі. Бұл әдістің көмегімен барлық ассортимент бойынша пайданы есептеу өндірілген және өткізілген өнімнің (жұмыстар, қызметтер) әр түрі бойынша жеке есептелінеді.

Есептеудің қағидасына мынадай көрсеткіштер кіреді: Сату көлемі (өткізу көлемі) – өткізу барасында өндірілген және өткізілген өнім (жұмыстар, қызметтер)көлемін сату санына көбейту; Ұсталымдар (шығындар) – өндірілген және өткізілген өнімінің бір данасының толық өзіндік құнын олардың санына көбейту. Осы екі көрсеткіштің айырмасы өндіріліп өткізілген өнімнен түскен пайда (залал) болып табылады. Мұндай әдіс, кәсіпорының өнімі аз мөлшерде шығарылып өткізілген болса қолданылады және шаруашылықтың сыртқы ортасының өзгеруімен байланысты түзетулерді талап етеді. Прп=Пнп+Пп-Пкп. Талдау әдісі. Осы әдіс бойынша пайданы есептеудің негізгі қағидасы бұл болашақтағы кезеңдердегі шығындар немесе рентабельділік деңгейін талдау негізінде жүргізіледі. Есептеулерде жоспарлы, есеп беру, анықталған мәліметтер қолданылады. а)базалық рентабельділік деңгейі б-ша: Есептік кезеңдегі белгілі бір өзгерістерге түзетілген нақты есеп берулерге сүйене отырып, базалық пайданы есептеу; Ағымдағы жылда өндіріліп өткізілген өнімнің базалық рентабельділік пайызы анықталады. Ол түзетулерді ескере отырып, пайданың өзіндік құнға немесе пайданың өткізу (сату) көлеміне қатынасы ретінде анықталады; Жоспарлы жылға өндіріліп өткізілген өнімнің жоспарлы көлемі ақшалай түрде есептеледі; Көлемді рентабельділіктің базалық пайызына көбейту арқылы өткізуден түскен пайда есептеледі; Алынған пайда мөлшерін есептеудің тікелей әдісін қолдану арқылы өндірілген және өткізілген өнімнің есептелінген пайда сомасына түзетеді. Мұндай әдіс тек қана өнім (жұмыстар, қызметтер) салыстырмалы болса ғана қолданылады, яғни егер өнім алдыңғы жылы шығарылған болса. б)өнім өндіруде жұмсалған шығын деңгейі б-ша.

Табыстың жоспарлы сомасы болашақта төменде көрсетілген факторлардың әсер ету өзгерісімен байланысты түзетіледі: Ассортименттегі өзгерістер; Сапаның өзгеруі; Бағалардың өзгеруі.

Біріктірілген (кешенді) әдіс. Егер кәсіпорында салыстырмалы өнім (жұмыстар, қызметтер) шығарылатын болса, онда пайданы есептеудің талдау

әдісі қолданылады, егер де салыстырмалы өнім шығарылатын болса, онда есептеудің тікелей әдісі қолданылады. Талдау әдісі тексеру немесе салыстыру үшін пайдаланылады.Нормативті әдіс (бюджеттеу әдісі). Бұл әдіс ұйым жауапкершілігінің орталығы бойынша белгілі бір өнім түріне (тікелей және жанама шығындар), отын, материалдар, жалақы шығындарына норма және нормативті бекітуге мүмкін болғанда қолданылады. Жауапкершілік орталығының кәсіпорын ресурстарын қолдану бойынша нақты тапсырыстар бекітілген кезде ғана, пайда есептеудің тікелей әдісі арқылы анықталады. Бұл әдіс есептеудің тікелей әдісі мен норма және нормативтердің бекітілуімен бірігуін көрсетеді. Факторлы әдіс табыс мөлшерін жоспарлаудың төмендегідей кезеңдерін өзіне қосады: Есепті кезеңдегі базалық көрсеткіштерді анықтау – жиынтық пайда, өнімді өткізуден түскен пайда, т.б. кірістер мен шығыстар, өнімнің өзіндік құны, өзіндік құн элементерінің құрылымдық мөлшері және т.б.; Ұйымның шаруашылық қызметінің жоспарлы көрсеткіштерін анықтау – өнімді өндіру және өткізу көлемінің өсуі, өзіндік құнның түсуі, т.б. табыстар мен шығыстардың өзгеруі және т.б.; Инфляция индексін анықтау – өнімді өндіру және өткізу бағалары, қолданылатын материалды ресурстарға бағалары, қолданылатын еңбек ресурстарына бағалары; Басқа өзгерістер бойынша индекстерді анықтау, соның ішінде: амортизациялық аударымдар, басқа да шығындар. Есептеулердің негізгі қағидасының мағынасы мынада болып табылады: табыстың негізгі сомасы пайданы жоспарлаудың әр түрлі әдісімен анықталады, содан кейін инфляциялық күтілім және т.б. өзгерістеріне байланысты түзетулер жасалады. Экономико-математикалық әдіс. Бұл әдіс тек қана есептік ақпараттық базаны, есептеуіш техниканы және компьютерлік бағдарламаларды қолдану мүмкіндігі бар ірі және одан да ірі кәсіпорындарда қолданылады. Жоспарлы пайданың көрсеткіштері мынадай есептеулерде қолданылады: қызметтің критикалық нүктелерінде, залалсыздық нүктелерінде, қаржылық беріктігі мен дербестігінде, кәсіпорынның дербестігінің дамуында және т.б.