49. Компрессионды менеджерлер

Мультимедиялық ақпараттарды ( кескін, анимация, дыбыс) сақтау үшін үлкен талап етіледі. Көптеген жағдайларда ақпараттар компрессирленген түрде сақталады. Егер құрылғы аппараттық түрде компрессия мен декомпрессияны ұстамаса , бұл мәселені арнайы компрессиондыменеджерлер орындайды.

Кодек

Windows 9x аудио және видео ақпараттарды декомпрессия және компрессиялау үшін колектормен қатар қойылады. Сонымен қатар қосымша кодектерді орнату мүмкін.

DCI – Display Control Interface

DCI ( Display Control Interface – дисплеймен басқару интерфейсі) – бұл дисплей драйверімен жұмыс атқаратын интерфейс. Бұл Microsoft және Intel фирмаларымен бірлесіп құрастырылған . DCI – сәйкес келетін драверлік компьютерлік ойындармен және толық экранды видео ақпаратарды жоғалтуға мүмкіндік береді. Бұл интерфейс сонымен қатар қазіргі видеокарталарда таралған аппараттар қатарын қамтиды, оған қоса :

• Ақпараттық масштабтау.

• Видеоақпаратты жақсы қабылдауды қамтамасыз ету үшін YUV-RGB түстерін қайта құру.

• Екі есе буферлеу. Ол беттерді өшіру кезінде экрандық буферлерді аппараттық ауыстыру үшін қолданылады

• Асинхронд бейне. Екі есе буферлеумен бірге экрандық буферге ақпараттар шешімінің аса жылдамдығын қамтамасыз етеді.

50. Ақпаратық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері

Криптография – мәліметтердің өзгеру әдістерінің жиынтығы, яғни осы мәліметтерді айқынсыз бейнеге әкелуге бағытталған мәліметтерді қорғаудың екі басты мәселесін шешу:

Ақпараттық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері ЭЕМ-де өңделген немесе есте сақтау құрылғысының әртүрлі типінде сақталған ақпаратты қорғау үшін қалай қолданылса, байланыс жолдары бойынша әртүрлі элементтер арасында берілген ақпаратты жабу үшін де солай қолданылады.

Мәліметтердің криптографиялық өзгеру әдістері:

1. Шифрлеу.

2. Кодтау.

3. Басқа түрлері.

Шифрлеу – қорғалатын хабардың әрбір символы өзгеруге жатады

Кодтау – қорғалңан элементтердің кейбір элементтері (жеке символдар міндетті емес) алдын ала таңдалған кодтармен ауыстырылады. Кодтау тәсілдері: мағыналық кодтау, символдық кодтау. Басқаларға (жеке түрлеріне) – кесу, тарату және мәліметтерді қысу әдістері кіреді.

Кесу – мәләметтерді тарату, қорғалатын мәліметтермассиві әр қайсысы қорғалатын ақпараттар мазмұнын ашуға мүмкіндік бермейтін элементтерге бөлінеді және осындай тәсілмен ерекшелінген элементтер есте сақтау құрылғысының әр түрлі аумағында орналасады.

Шифрлеу процесін басқару кілттің көмегімен жүзеге асады.

51. Криптожүйелер класы. Криптожүйелер екі класқа бөлінеді:

1. Симетриялы (бір кілтті) криптосистемалар.

2. Асиметриялы (ашық кілті бар екі кілтті криптосистемалар).

Симетриялы криптожүйеде құпия кілтті беруші мен алушыға кілттерді таратуды қорғаушы каналы бойынша беру керек. Ашық кілтті асиметриялық криптожүйенің жқшамдалған сұлбасы. Асимметриялық криптожүйеде қорғалмаған канал арқылы тек ашық кілтті ғана беруге болады, ал құпия кілтті оның генерациялы қорында сақтайды.

Ақпаратты жабу құралдарын қолдану тәсілі бойынша ағындық және блоктық шифрлеу деп бөлінеді.

Ағындақ шифрлеуде бастапқы мәтіннің әр символы басқалардан тәуелсіз өзгереді. Сондықтан мұндай өзгеру байланыс арнасы бойынша мәліметтерді беру мен бір уақытта жүзеге асуы мүмкін.

Блоктық шифрлеуде жабық бастапқы мәтіннің кейбір символдар блогы бір уақытта өзгереді, сонымен қатар блоктар шегіндегі символдардың өзгеруі өзара тәуелді болады. Кейбір аралас блоктардағы символдардың өзгеруі арасында да тәуелділік болуы мүмкін.

Криптоталдау – қатынаусыз шифрленген хабардың бастапқы мәтінін ашу жайлы ғылым.

Криптоталдаудың орнықты ережесі (1-ші рет ХІХ ғасырда голланд А.Керкхофпен құрылған) шифрдің тұрақтылығы кілттің құпиялылығы мен анықталуы керек деп қорытындыланады.

52. Криптожүйелерге қойылатын талаптар. Криптожүйелерге қойылатын талаптар:

Шифрленген хабар тек кілт болған жағдайда ғана оқылуы тиіс.

Шифрленген хабар фрагменті бойынша шифрлеудің қолданылған кілтін анықтау үшін қажетті операциялар саны қатал төмен бағамен болуы тиісжәне қазіргі компьютерледің мүмкіндіктерінің шегінен шығуы керек.

Шифрлеу алгоритмін білуқорға сенімділігіне әсер етпеуі тиіс.

Кілттің аздап өзгеруі бір кілтті ғана қолданғанның өзінде шифрленген хабар түрінің елеулі өзгеруіне әкелуі тиіс.

Шифрлеу алгоритмінің құрылымдық элементтері өзгеріссізболуы керек.

Шифрлеу процесінде хабарға енгізілетін қосымша биттер шифрленген мәтінде толық және сенімді жасырылуы тиіс.

Шифрленген мәтіннің ұзындығы бастапқы мәтіннің ұзындығына тең болуы тиіс.

Шифрлеу процесінде тізбектей қолданылатын кілттер арасында жай және жеңіл орнатылатын тәуелділіктер болмауы керек.

53. Ақпаратты жүйелерді қорғау әдістері. Ақпаратты жүйелерді қорғау әдістері:

• Басқару;

• Кедергілер;

• Бүркемелеу;

• Регламенттеу;

• Талаптану;

• Мәжбүрлеу.

Ақпаратты жүйелерді қорғаудың мақсаты (ақпаратты өңдеу жүйесі) қауіп қатерге қарсы әрекеттер:

1. Өңделген ақпараттың жасырын бұзылу қатері;

2. Өңделген ақпараттың бүтіндігінің бұзылу қатері;

3. Жүйенің жұмыс істелуінің бұзылу қатері.

Ақпаратты жүйелерді қорғау құралдары:

1. Формалды:

• Техникалық;

• Программалық;

• Криптографиялық.

2. Формальды емес:

• Ұйымдастырушылық;

• Заң шығарушылар;

• Моральды этикалық.

Мәліметтердің қауіпсіздігі

Жекеше идентификация дербес ен үшін қолданылады. Жүйеге ену идентификаторының рөлін ережеге сәйкес, жеке пароль атқарады.

Желілік негіздегі идентификация пайдаланушы рұқсат етілген желіге мүше болған жағдайда енуді қамтамасыз етеді.

Биометриялық идентификация әрбір адамға жеке дара тән сипаттамаларды пайдаланады: мысалы, көздің нұрлы қабығын анықтауға арналған жүйелер, дауыс ырғағы мен саусақ бедерінің үлгісіне есептеуге арналған жүйелер.