2.2 Млрд. Ливр қоғамдық айналымға қатыспайтын фермерлердің тұқымдық қоры

11. Физиократтық ілімнің А.Тюрго еңбектерінде дамытылуы. Физиократтар мектебі Францияда 18-ғасырда Франсуа Кенэ және Анн Робер Жан Тюрго жетекшілігімен құрылды. Физиократизм бағытының негізгі ойы – айырбас байлық көзі бола алмайды, сауда қажеттілікті тек алмастырады, бірақ шығармайды. (Аударғанда физиократия – «власть природы», яғни «табиғат билігі» дегенді білдіреді). Таза пайда тек ауылшаруашылық негізінді ғана туады, ал өндіріс сол затты ештене қоспай тек өңдейді. Ф.Кенэ концепцияларына қарағанда, ол экономикалық өмірде үш класс қатысады деген: 1) өндіргіш топ (диқандар); 2) Жеке меншік тобы (жер иеленушілер) 3) қарапайым топ (жалданған жұмысшылар, ірі-ұсақ саудагерлер).Физиократтар экономиканы мемлекет бақылай алмайды деген ұран ұстанған. Физиократтар «адамдардың өз істерін өзде істеуіне және сол істердің өз қозғалысымен жүруіне мүмкіндік беріңдер» ,-деген. Олардың басты жетістігі – бірінші рет қоғамдық өндіріске анализдеу әдісін сәтті қолданған. Адамдар мемлекетке салық төлейді, ал мемлекет олардың қорғанысын, бостандығын, құқығын қорғайды. Мемлекет пен халық арасындағы қатынастар солай орнауы тиіс. Ф.Кенэ Кәсіпкерлік түсінігінің дамуы одан кейін физиократтар түсінігінде А.Тюргоның еңбегінде көрсетілді. Оның схемасында қоғамның өндірістік тобының міндеттілігі қарапайым жұмысшыларға еңбекақы төлейтін, аванс беретін капиталистерге немесе кәсіпкерлерге түсті. А.Тюрго ілімдерінің ерекшелігі.А.Тюрго физиократтардың ішінде маңызды орыгға ие.Ол тек Кенэнің идеяларын жалғастырушы ған емес,оны капиталисттік қатынастарда терең талдап зерттеуші жүйеге айналдырушы.Оның эко\қ теор\сы феодализм тұсындағы капиталисттік қндірістің тодан әрі дамуының тарихи қажеттілігін,сәйкесінше капиталисттік қатынастардың туындауын тереңірек ашты.Тюргоның маңызды еңбектерінің бірі «байлықтың қалыптасуы мен оны бөлу туралы ой толғаныстар».Тюргоның өнд\к қатынастардығы таптық құрылым түсінігінде Кенэге қарағанда ілгерілеушілік байқалады.Ең бастысы ол Кенэнің қоғамды үш топқа бөлген идеясын одан әрі дамытты.Мұндағы ерекшелік Тюрго өнеркәсіп өкілдерінің құрамын жұмысшылар мен капиталисттерге бөліп қарастырады.Мыс,өнеркәсіп тобының өкілі кәсіпкер-капиталисттің қолында бәрі бар,зор капитал иесі бола отырып,ол жоғары пайда табады,керісінше өнеркәсіп тобыныңкелесі деңгейдегі өкілі қарапайм жұмысшының қолында өзінің жұмыс күшінен басқа ештеңеде жоқ.Оның капиталисттен айырмашылығы өзінің күнделікті еңбегі үшін тек күн көріс деңгейіндегі жалақысымен ғана шектелетіндігі.Ал олардың жалақысының күн көріс деңгейімен шектелу себебін,ол еңб\ке деген сұраныстыңұсыныстан төмендігімен,осының салдарынан жұмысшылар арасындағы бәсекелестікпен түсінд\ді.Бес топтан тұратын Тюрго құрған бұл қоғамдық модел Кенэ құрған үш топтық моделге қарағанда шынайылылыққа жақын.Себ,бұл модел Тюргоның қоғамның байлық көзін тек қана ауылшару\нан іздеген физиократтар мен салыстырғанда осы байлықты жалпы материалдық өндіріспен байланыстырған ағылшынның классиктеріне жалғастыратын көпір сияқты б\ды.Бұл тұрғыда оның басты жетістігі «өнімсіз»топқа жататын жалдамалы еңбекке талдау жасауы бол.таб.яғни қарапайым еңбек иелерінің жалғыз табыс көзі тек алатын жалақысымен ғана шектелген,керісінше капиталисттер өнд\с құрал-жабдықтары менжерді өздерінде шоғыландыра отырып олар сонымен қатар шаруалардың да еңбегін қанап түскен таза өнімге де өздері қожалық етеді.Тюрго «таза өнімін»кейде «қосымша еңбек түрінде көрініс табады»деп атап көрсетті.Тюрго «капитал»ұғымын енгізуші,рентаны пайданың қайнар көзіне жатқызды.Өнерк\п ж\е са уда пайдаларын капиталдан түсетін табыс түрі деп есептелінеді.Капиталды «қорланған құндылықтар»дей келе,ол өнд\ке салынған капиталдың өздігінен өсу қабілетін мынадай тәсілдер арқылы анықтауға тырысты.Бірінш,капитал жер сатып алуда қолд\ды;екіншіден,өнерк\п кәсіпо\ры сатып алынады;үшінш,ірі ауылш\қ өнд\сін ұйымдастыруға жағдай жасайды;төртінші,сауда саласында пайд\ды.Келесі кезектегі тәсілдер Тюрго капиталды қарыз процентінің алудың көзі ретінде несиелік операциялар мен байл\ды.Сонымен қатар ол процент мөлшерінің нарықта капиталдың молшылығымен жетіспеушілігін анықтаушы құрал екендігін түс\ді.Тюрго ақшаны тауар әлемімен байланыстыра білді,әсіресе алтын мен күмістің басқа тауарлардың құнд\н анықтаудағы тауарлық табиғатын білгенмен,ол ақшаның мәнін толық аша алмады.Себ,ақшаның қажетт\нің тауардың ішкі қайшылықтарынан туынд\нын ажырыта алмады.Ол ақшаны айырбасты жеңілдететін техникалық құрал ретінде ғана қараст\ды.