Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
кукык шпор дайын.doc
Скачиваний:
1
Добавлен:
01.03.2025
Размер:
852.48 Кб
Скачать

90.Азаматтық іс жүргізу құқығының ұғымы.

Азаматтық істер жүргізу құқығының түсінігі, пәні, әдістері және жүйесі. Азаматтық іс жүргізу құқығы дегеніміз сот пен процесске қатысушы тұлғалардың арасында азаматтық істер бойынша сот тµрелігін жүзеге асыру барысында қалыптасатын азаматтық-процессуалдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жүйесі.

Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымында қарастырылып отырған ұғымғы қатысты сұрақ даулы болып табылады. Бұған қатысты үш түрлі кµзқара бар, азаматтық іс жүргізу құқығы дегеніміз:

1) заңмен қорғалатын құқықтар мен мүдделерді қорғауға байланысты сот пен процесске басқа да қатысушылардың қызметін реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы

2) сот тµрелігін жүзеге асыру барысында сот пен µзге процесске қатысушылардың қызметін, сонымен бірге осындай қызметтерден туындайтын қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жүйесі

3) азаматтық істер бойынша сот тµрелігін жүзеге асыру тәртібін, сондый-ақ сот қаулыларын мәжбүрлі орындау тәртібін реттейтін құқық нормаларының жиынтығы

Азаматтық іс жүргізу құқығының пәнін азаматтық істерді қµарастыру мен шешу барысында сот пен процесске қатысушылардың арасында, сонымен қатар процессуалдық заңдардың нормаларымен реттелген сотпен шығарылған актілерді орындау барысында туындайтын қоғамдық қатынастар құрайды. ҚР АІЖК-нің 1-бабына сәйкес: «ҚР азаматтық іс жүргізу заңдары талап істері мен басқа да істерді қарастыру кезінде соттардың  сот тµрелігін жүзеге асыру барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді» - делінген. Азаматтық іс жүргізу құқығының әдістері. Азаматтық іс жүргізу құқығы азаматтық істер бойынша сот µндірісінің саласында қоғамдық қатынастарды императивтік (бағындыру) және диспозитивтік әдістер арқылы реттейді. Императивтілік азаматтық процессуалдық құқық қатынастарының субъектілерінің құқықтық жағдайына байланысты болады. Сот мемлекеттік билік ету органы болып табылады. соттың талаптары, тапсырмалары, сұрау салуы, шақырулары, µкімдері  процесске қатысушылар үшін міндетті болады. Сот тµрелігін жүзеге асыру мақсатында сот процесске µатысушыларға мәжбүрлеу шараларын қолдана алады, сот айыппұлын сала алады.

Диспозитивтілік азаматтық сот µндірісі арқылы қорғауға жататын құқықтың сипатымен анықталады. Азаматтық құқықтың субъектілері тең құқықтар мен міндеттерге ие. Сол сияқты азаматтық іс жүргізу құқығының субъектілері де бірдей процессуалдық құқықтар мен міндеттерге ие болады