Контрольные вопросы:

1. Что такое стиль?

2. Каковы основные признаки официального, разговорного, научного и публицистического стилей?

3. Назовите экстралингвистические факторы, которые учитываются при класификаөии функөионалҗных стилей?

4. Раскройте функциональные особенности служебных слов.

5. Раскройте основные правила расстановки знаков препинания при передаче чужой речи .

Тема 5. Особенности научного стиля.

1. Употребление терминов.

2. Морфологические нормы: степени сравнения прилагательных и наречий.

3. Основные принципы постановки знаков препинания.

4. Знаки препинания в сложных предложениях.

Упражнения - Күнегүләр

1. Выберите предложенш относящиеся к теме «Международные отношения Республики Татарстан».

1. Сынлы сәнгать музееның беренче залында борынгы иконалар урын алган.

2. Рус-татар бәйләнешләре славян-төрки бәйләнешләреннән башлана.

3. Бүгенге көндә Татарстан Россиянең күп кенә өлкәләре белән ике яклы килешүләр өзеде. ,

4. Минем танышлар һәм туганнар арасында нинди генә һөнәр кешеләре юк.

5. Вәли кайчандыр биеклеккә сикерү белән шөгыльләнгән иде.

6. Респубикадан чит илләргә йөк автомобилләре, сәгатьләр, суыткычлар чыгарыла.

7. Татарстан өчен көнбатыш белән дә, көнчыгыш белән дә багланышлар бер дәрәҗәдә мөһим.

8. Шәһәрнең үзәгендә Габдулла Тукайга һәйкәл бар.

9. Вәкиллек Россия өлкәләре белән бәйләнешләрне ныгыта.

10. Милли мәдәни үзәк музеенда «Татар дөньясы» исемле күргәзмә эшләде.

2. Употребляя следующие словосочетания, составыпе и напишите предлджения. .

Беренче адым, ерак тарих, фәнни ачышлар, дөньякүләм танылган, нигез салучы, икътисади белем, төп белгеч, дәүләт символикасы, Татарстанның бәйсезлеге.

3. Преобразуйте отрицательные предложения в утвердищельные и утвердительные в отрицательные.

1. Татарларның күпчелеге Татарстанда яши.

2. Кеше үзенең туган телен кагыйдәсез дә белер һәм һич тә ялгыш сөйләмәс.

3. Ул телевизор да сирәк карый, ял көннәрен дә үзенең кибетендә уздыра.

4) Барлык һөнәрләр авыр, үз һөнәреңдә оста булыр өчен, бик күп эшләргә кирәк.

5. Минем дустым бер дә эшләргә яратмый.

6. Алексей мәктәптә укыганда татарча өйрәнмәде.

7. Мин әйткәнне дустыңа да әйт әле.

8. Матурлык туйда кирәк, ә мәхәббәт көн дә кирәк.

9) Хәзер телевизордан кызык тапшыруларны күрсәтмиләр.

10) Күрше егете җилбәзәк кызларга карамый.

4 Объедините 2 предложения.

1. Дәрес бетте. Укучылар өйләренә кайтып киттеләр.

2. Бүген көн болытлы. Яңгыр яумады!

3. Иртәгә вакытыбыз булыр. Без тимераякта шуырга барырбыз.

4. Бүген 1 май. Урамда йөрүчеләр күп.

5. Сезгә генә бу эшне кушам. Сез булдыклы кеше.

6. Бу китаплар миндә бар. Мин татар телен күбрәк беләм.

7. Мин мәктәпне тәмамлыйм. Безнең гаилә ял итәргә бара.

5. Вставыпе пропущенные буквы и зиаки препинания.

САБАН ТУЙЛАРЫНДА УЕННАР

Сабан туе татар халкы.....яраткан бәйрәм,.. Сабан туе уеннарын һәм ярышлар... ике төрк..мгә бүләргә мөмкин. Татарча к..рәш ат чабышы йөгерү сикерү кебек төрләр бик борынгы... кило. XIX гасырның икенче,яртысы».,Сабан ту...нда капчык киеп йөгерү аяк бәйләп йөгерү чүлмәк вату капчык, сугыш., бау белән тартышу йомырка салын... кашыкны авыз:., кабып йөгерү, бауга тезеп бәйләнгән әйберләр... күз йомып кисү шома баганага үрмәләп, менү көянтә чиләк белән йөгерү һәм башка шундый .күңелле һәм. көлкеле уеннар ярыш...үткәрү гадәткә кергән.

Хәзерге вакытта төрле спорт ярышлары музыка җыр бию белән чиратлашып бара. Сабан туйлары... балалар өчен махсус уеннар оештырыла ярышлар уздырыл... Моның өчен аларга аерым мәйдан ясала.

Соңгы елларда кайбер районнар... кышкы Сабан туйлары да үткәрелә башла.... Бу бәйрәм программасына чаңгычылар ярышы татарча көрәш гер штанга күтәрү волейбол шашка шахмат кар өстен... футбол уйнау хоккей һәм башка спорт төрләре кертелә.

Сабан туйлары сәнгать белән спорт төрләрен халык... җиткерергә ярдәм итә.

6.. Переведите письменно 2,3 абзацы текста.

7.. Составьте и натшите диалог на тему “Сабантуй”

8. Объедините 2 предложения

,-,

1. Иртә белән кояш чыга. Якты көн башлана.

2. Җирдә яктылык та, җылылык та булмый. Тормыш та булмый.

3. Көз җитте. Без урманга экскурсиягә барабыз.

4. Эшемне эшләп бетерәм. Бергәләп кинога барырбыз.

5. Әби күренә. Балалар аның янына йөгереп баралар.

6. Син әйттең. Минем ул турыда ишеткәнем юк.

7. Галим керде. Җыелыш башланган иде инде.

9.Вставьте пропущенные буквы и знаки преттания

КАЗАН ГУБЕРНАСЫ

1708 елда Казан шәһәре Казан губерна... үзәгенә әверел...

Казан губернасы... җирләре бик зур бул.... Аның чикләре төньяк... Костромага көнчыгышта Урал тауларына көнбатышта Муром... һәм Пенза... ә көньякта Кавказ таулары... диярлек барып җиткән. Казан губернасы... төрле милләт вәкилләре яшә.... Казан Зөя Лаеш Спас Чистай һәм кайбер башка өязләр,., ягъни борынгы Болгар дәүләтенең төп җирләре... һәр 100 кешенең кырыгы болгар татарлары булган.

Казан губерна... хуҗалык үсеше буенча Россия... алдынгы урын... торган. Икътисади тормыш... нигезен авыл хуҗалыгы тәшкил ит...

Шәһәрләрдә һәм авыллар... тире эшкәртү төрле тукымалар сабын шәм бизәнү әйбер... эшләү нык үскән, һөнәрчеләр ясаган әйберләр... базарлар...

чыгарып сат... Минзәлә Зәй Әлмәт Бөгелмә һәм башка төбәкләр... бакыр чыгару рудниклары барлыкка кил....

XVIII гасыр урталарында Казанда һәм кайбер башка шәһәрләр... зур һөнәр остаханәләре чын завод фабрикалар үсеп чык.... Казанда беренче сукно фабрикасы 1714 елда төзелгән.

Казан XVIII йөздә Россиянең иң эре сәүдә үзәкләренең берсе булып киткән. Бай сәүдәгәрләр Россиянең төрле өлкәләренә генә түгел чит илләр... дә бигрәк тә Урта Азия һиндстан К...тай кебек илләргә чыкканнар.

Казан тирәсе... бик яхшы имән һәм нарат урман... үскән. Петр патша әмере буенча Казан янында адмиралтейство корыла һәм Россия... хәрби флоты өчен зур зур кораб... баржалар төзелә.

.10.Переведите письменно 2,4 абзацы текста.

11.Составьте и напишите диалог на тему «Казанская губерния».

12. Укыгыз. Чагыштыру һәм артыклык дәрәҗәләрендә килгән сыйфатларның мәгънә үзенчәлекләрен күрсәтегез.

1. Урманында кып-кызыл кура җиләк тә җир җиләк; Күз ачып йомганчы, һичшиксез, җыярсың бер чиләк. (Г. Т.) 2. Ләкин мондый неп-нечкә сүз Саттаров иптәшнең яртышар кадаклы ирене белән чолганып алынган туп-тупас авызыннан әллә ничек килешсез чыга торган иде. (Г. Г.) 3. Ул кичәгегә караганда чибәррәк һәм нәфисрәк. (С. т.) 4. Килде ил батыры Мылтыктан, кылычтан. Йөрәге һәм анты Катырак корычтан. (М. Җ.) 5. Бите аның, бүтәннәрнеке кебек, ипи каравае сыман түп-түгәрәк түгел, озынчарак та җыйнаграк. (Ә. Е.) 6. Әтисенең кирәкмәс, үзенә бер дә катнашы булмаган нәрсәләрне күреп, оп-олы улын баласытып акыл сатуына Фәритнең ачуы килде. (А. Р.) 7. Матур ул бүгенге авыл. Ә киләчәге аның тагын да матуррак һәм гүзәлрәк. («С. Т.») 8. Мин аэропорт алдындагы мәйданга чыгам. Ул бүген гадәттәгедән яктырак, иркенрәк кебек... Казанда ниләр генә җитештерелми. (А. С.)

13 нче күнегү. Укыгыз. Саннарның кулланылышына игътибар итегез. Сөйләмдә саналмышыннан башка килгән саннарга төрле стильләрдән мисаллар табыгыз.

1. Әгәр үземнеке булса, уйлап та тормас идем, берне дә, икене дә бирер идем. (С. т.) 2. Елларга ит тә игътибар: Кырык бер, кырык өч, кырык биш! (С. X.)3. Ике ярда яна ике ут,

Ярдан ярга ләкин кичү юк. (3. Н.)

4. Ишектән кергәч тә кара сакаллы, кырык бишләр чамасында, бөтен гәүдәле бер кеше гаҗәпләнгән сымак күзләре белән безне каршы алды. (Ш. К.) 5. Ә мин менә үзем ул вакытларда унөчәр-ундүртәр сәгать эшли идем. (Ш. У.) 6. Байраклы имәнгә биш-ун адым ара калгач, Гәрәй су борылышындагы чытырманлыктан аның тавышын ишетте. (К. Н.) 7. Кырык дүртнең көзе иде бит. Фронтка икмәк кирәк иде... Кырык бишнең иртә язында җиңү сулышын тоеп канатланганда, үз бакчабыздагы алмагачларны ялгагач, хәтердә нык калырлык хикмәтле сүз әйткән идең. (Б. К.) 8. Кич сәгать җиделәр. Автобус тукталышка җиткәч, озак вакыт кузгалмады. («С. Т.»)