10. 1. «Табыс – тұтыну» қисық сызығы және Энгельдің қисық сызығы. «Баға – тұтыну» қисық сызығы

”Табыс-тұтыну” қисығы ж/е Энгель қисығы. “Табыс-тұтыну” қисығы (income-consumotion) табыс артқанда,ал тауарлар бағасы қалыпты жағдайда тұтынушының тепе-теңдік жағдайының жиынтығын көрсетеді.Ақшалай табыстың артуы бюджеттік сызықты оңға қарай жылжытып,тұтынушының сатып алу қабілетін арттырады.Осыған сәйкес талғамсыздық қисығының оңға қарай жылжуы пайдалылықтың артуын білдіреді.Әрбір бюджеттік сызыққа талғамсыздық қисығы сәйкес келетін тепе-теңдігін анықтаса,белгілі бір нүктелер тізбегін аламыз.Осы нүктелерді қосу арқылы тұтынушы табысының ж/е таңдауының өзгерісін сипаттайтын “табыс-тұтыну” қисығын аламыз.(график табыс тутыну) “Табыс-тұтыну“ қисығының орналасуына байланысты негізгі үш жағдайды қарастыруға болады.1.Табыс өсуіне байланысты екі тауарды да тұтыну артты делік,онда олар қалыпты тауарлар ж/е табыс бойынша икемділігі оң болады.2.Х тауарының тұтыну көлемі артып,У тауарыныкы кемісе,онда Х қалыпты,ал У сапасы төмен тауар болады.3.Х тауарының сұраныс көлемі кеміп,У тауарына артса,У қалыпты,ал Х сапасы төмен тауар болады. “Табыс-тұтыну” қисығы тұтынатын тауар саны мен жеке табыс арасындағы сәйкестікті көрсететін Энгель қисығын салуға қолданылады.(график Энгель кисыгы)Ол үшін табыстың әрбір мәніне тұтыну мен баға көбейтіндісіне тең болатын шығындарды сәйкес қойса жеткілікті.Табыс өсуіне байланысты тауарларды тұтыну көлемі артса,ондай тауарлар қалыпты тауарлар д. а/ды.Табыс өсуімен тұтыну кемісе,ондай тауарлар сапасы төмен тауарлар д. а/ды. Табыс өссе тұтынудың артуы,сонымен қатар бағаның жоғары болуы сән-салтанат бұйымына тән.

”Баға-тұтыну” қисығы. “Баға-тұтыну” қисығы (price-concumotion)баға өзгерісінің бір игілікті екіншісімен салыстырмалы ауыстыруына әсері.Бір тауар бағасы кеміп,басқа тауар бағасы мен табыс өзгеріссіз қалған жағдайда тұтынушы тауар/ң тепе-теңдік құрамының жиынтығын көрсетеді.Х тауарының бағасы төмендеген кезде бюжеттік сызық вертикаль осьпен қиылысу нүктесіне қарағанда сағат тңлңне қарсы бұрылады.Тепе-теңдік тауарлар құрамы баға өзгерісіне дейін Е₁ ж/е баға өзгерісінен кейін Е₂ арқылы белгілеп,оларды қоссақ, ”баға-тұтыну” қисығын аламыз. (график мамыров 121 бет)“Баға-тұтыну” қисығының орналасуына байланысты үш негізгі жағдайды қарастыруға болады:1.Тауардың тұтыну көлемң артты,онда олар бірін-бірі толықтырушы тауарлар,яғни тауарлардың біреуінің бағасы төмендесе,екіншісінің сұранысы артады ж/е сұраныстың қиылысу икемділігі теріс болады.2.Х тауарын тұтыну көлемі көбейеді,У тауарыныкы азайады,мұнда бұл тауарлар бірін-бірі алмастырушы тауарларболады. 3.Хтауарын тұтыну көлемі азайып,У тауарын тұтыну көбейеді,онда Х тауары үшін сұраныс заңы бұзылады,яғни олар Гиффен н/е Веблен тауарлары болады.Тауарлар бірін-бірі толықтырушы. Баға-тұтыну қисығы көмегімен жеке сұраныс қисығын алуға болады,ол үшін Х тауарының әрбір бағасын оның тұтыну көлеміне сәйкес қойсақжеткілікті.Осылайша тұтынушы қалауымен мүмкіндігінің өзара әсерлесуі нәтижесінде Х тауарына сұраныстың пайда болғанын көреміз.

Y

I₄

I₃

I₂

I₁

X

31 сурет. «Табыс –тұтыну» қисық сызығын салу.

Y

I₃

I₂

I₁U₃

U₂

U₁

X

H

I₃

I₂

I₁

X₁ X₂ X₃X

32 сурет. «Табыс – тұтыну» қисық сызығы және Энгельдің қисық сызығы

Ж оғары сапалы тауарлар мен қызметтер

Стандартты тұтыну сапасы бар өндіріс тауарлары

Азық-түлік тауарлары

33 сурет. Энгельдің қисық сызықтары

Y

P_X1

P_X1 P_X2 P_X3 X

P_X1

P_X2

P_X3

D

б) X₁ X₂ X₃

X

34 сурет «Баға – тұтыну» қисық сызығы мен сұраныс қисық сызығы