ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Халықаралық қатынастар факультеті

Халықаралық қатынастар және әлемдік экономика кафедрасы

АХМЕТОВА АРАЙЛЫМ

БІЛІМЖАНҚЫЗЫ АЙГЕРІМ

Тақырыбы: АФРИКА АЙМАҚТАРЫНЫҢ ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫ

(Баяндама)

Т.ғ.д., доцент: Бюжеева Б.З.

Алматы, 2012

Африка

Африканың геосаяси және әкімшілік бөлінуі

Африка — аумағы жағынан Еуразиядан кейінгі екінші орынды алатын құрлық, дүние бөлігі. Жерінің аумағы 29,2 млн. км², аралдарымен бірге есептегенде 30,3 млн. км². Жағалауының жалпы ұзындығы 30500 км. Африканы экватор сызығы ортасынан кесіп өтеді. Құрлықты солтүстігінде Жерорта теңізі, батысында Атлант мұхиты, шығысында Үнді мұхиты мен Қызыл теңізі сулары шайып жатыр. Солтүстік-шығысында жіңішке Суэц мойнағы (112 км) арқылы Азиямен жалғасады. Гибралтар бұғазы арқылы Еуропаның Пиреней түбегінен бөлінген. Ірі шығанақтары Гвинея, Сидра. Ең үлкен түбегі – Сомали, құрлықтың шығысында – Мадагаскар, Занзибар, Сокотра, Мафия, Пемба, Комор, Маскарен, Амирант және Сейшель аралдары, батысында – Мадейра, Канар, Жасыл мүйіс, Гвинея шығанағында Аннабон, Сан-Томе, Принсипи, Фернандо-По аралдары орналасқан. Шеткі нүктелері солтүстігінде - Бланко мүйісі, оңтүстігінде – Игольный мүйісі, батысында – Альмади мүйісі, шығысында Рас-Хафун мүйісі.

Ойпаттары мен аласа жазықтары көбіне жағалауда орналасқан (Сенегал, Гвинея жағалауы, Сомали, Мозамбик, Жерорта теңізі жағалауы). Экватордан солтүстікке қарай Африканың көп жерін Сахара және Судан жазықтары мен үстірттері алып жатыр. Сахараның солтүстік-батысында Атлас таулары (Тубкаль, 4165 м), шығысында Қызыл теңізді бойлай Этбай жотасы (Асотериба 2216 м) созылып жатыр. Ол оңтүстігінде Эфиопия таулы қыратына (Рас-Дашан, 4623 м) ұласады. Бұл таулы қыраттың аралығында Африканың ең терең ойысы – Афар жатыр. Оның солтүстік-батысында Камерун жанартауы (4070 м), солтүстігінде Азанде, батысында Оңтүстік Гвинея қыраты, оңтүстігінде Лунда-Катанга үстірті, шығысында Шығыс Африка таулы қыраты қоршай орналасқан. Олар сөнген және әлі сөнбеген жанартау конустарына, яғни батысында Рувензори (5109 м), Карисомба (4507 м), Рунгве (3175 м), шығысында Элгон (4322 м), Кения (5199 м), Меру (4567 м), Килиманджаро (5895 м) тауларына жалғасады. Оңтүстікке қарай жүрген сайын жер бедері біртіндеп аласарып, Калахари ойысы арқылы Кап және Айдаhар (Дракон) тауларына ұласады.

Африкада 55 тәуелсіз және 5 мойындалмаған мемлекет бар. Олардың көбісі еуропалықтардың отары болып келді.

Табиғи жағдайына қарай Африка бірнеше аймаққа бөлінеді:

Тропикалық аймаққа орталық экватордың батысы, Гвиней бұғазының солт жағалауы және Конго атырабы. Бұл жерлерде мәңгі көгеріп тұратын ағаштар өседі.

Гилейдің солт-гі мен оңт-нде “муссон”ағаштары өседі. Бұл ағаштар Африканың жер көлемінің 30 %-ына тараған.

Жартылай шөлейт солтүстігінде Сахара, оңтүстігінде Колахари және Намиб аймағы бар.

Қазіргі Африка аймағының геосаяси және әкімшілік бөлінуіне келетін болсақ, Африка 5 ірі әкімшілік аймаққа бөлінеді. Олар: Солтүстік Африка, Оңтүстік Африка, Орталық Афоика, Шығыс Африка және Батыс Африка. Әрбір аумақ өзінің әлеуметтік, өндірістік, ғылыми инфрақұрылымдарымен басқа аймақтардан ерекшеленеді. Себебі, Африканың барлық аумағының экономикасы бірдей дамымаған.

Солтүстік Африка 10 млн км² аумақты алып жатыр, оның территориясының көп бөлігінде Сахара шөлі орналасқан. Бұл аймақта Африкадағы территориясы бойынша үлкен мемлекеттер орналасқан. Атап айтсақ, Солтүстік Африка аймағында: Алжир (астанасы Алжир), Египет (астанасы Каир), Батыс Сахара , Ливия (астанасы Триполи), Мавритания ( астанасы Нуакшот), Марокко ( астанасы Рабат), Судан (астанасы Хартум), Тунис (астанасы Тунис), Оңтүстік Судан мемлекеттері орналасқан. Солтүстік Африка аймағының мемлекеттері территориясының үлкен болуымен ерекшеленеді. Мұнда орналасқан мемлекеттердің бірнешеуі ғана 1 млн км² аумақты алады, ал Солтүстік Африка аймағының ең үлкен мемлекеттері болып саналатын Алжир, Судан және Ливия мемлекеттерінің ауданы 1,5 млн км² ауданнан көп болып табылады.

Сонымен қатар, Канар аралдары, Эритрея (астанасы Асмэра), Эфиопия (астанасы Аддис-Абеба) және Мадейраны кей кездері Солтүстік Африка аймағына жатқызады.

Еуропа мемлекеттеріне біршама жақын орналасуы Солтүстік Африка аймағының экономикасының басқа аймақтарға қарағанда дамығандығына септігін тигізеді. Солтүстік Африка аймағының барлық мемлекеттері (Судан мен Мавританиядан басқа, олар экономикасы нашар дамыған мемлекеттер қатарына кіреді) дамушы мемлекеттер қатарына жатады. Сонымен қатар, Тунис Африка континентіндегі экономикасы жөнінен бәсекеге қабілетті ең жақсы дамыған мемлекет болып табылады. Ал Алжир мен Ливияда мұнай мен табиғи газдың қоры өте көп. Марокко тыңайтқыштар өндірісінде пайдаланылатын фосфориттерді өндіруге машықтанған. Египет, Ливия, Тунис және Мароккода экономиканың туристік секторы өте жылдам қарқынмен дамуда.

Соған қарамастан Солтүстік Африка аймағының көптеген бөлігінде шаруашылықтың аграрлық секторы дамыған. Бірақ, басқа мемлекеттермен жүргізген келісімшарттар негізінде, ауыл шаруашылығы экономикасы біршама жақсы дамыған. Марокко, Тунис, Алжир, Ливия және Египетте ячмень, оливки және цитрустық жеміс-жидектер өсіріледі. Сахарада өсірілетін ең басты байлық ол – финики.

Солтүстік Африка аймағының ірі қалаларының бірі Каир болып табылады. Халқының саны 9 млн-ға жуық және бұл қала планетадағы ең ірі қалаларының тізіміне енген. Халқының саны 2 млн-нан асатын басқа да ірі қалаларға Египеттегі Александрия және Мароккодағы Касабланка қалалары кіреді. Солтүстік Африка халқының 51%-дан астамы қалада тұрады (Ливияда бұл көрсеткіш 88%-дан асып кетті).

Солтүстік Африка аймағының халқының көбісі араб тілінде сөйлейді және мұсылман дінін ұстанады.

Батыс Африка - Африка континентінің бір бөлігі, Орталық Сахарадан оңтүстікке қарай созылған және Атлант мұхитымен шектесіп жатыр. Шығыстағы табиғи шекара болып Камерун таулары есептелінеді. Батыс Африка Сахель және Судан аудандарын алып жатыр.

Батыс Африка аймағына келесі мемлекеттер жатады: Бенин (астанасы Порто-Ново), Буркина-Фасо (астанасы Уагадугу), Гамбия (астанасы Банжул), Гана (астанасы Аккра), Гвинея (астанасы Конакри), Гвинея-Бисау (астанасы Бисау), Кабо-Верде (астанасы Прая), Кот-дИвуар (астанасы Ямусукро), Либерия (астанасы Монровия), Мавритания (астанасы Нуакшот), Мали (астанасы Бамако), Нигер (астанасы Ниамей), Нигерия (астанасы Абуджа), Сенегал (астанасы Дакар), Сьера-Леоне (астанасы Фритауи), Того (астанасы Ломе).

Кейбір жағдайларда Батыс Сахара мен Чад жерлерін Батыс Африка аумағының құрамына жатқызады.

Батыс Африка аумағында жол инфрақұрылымы өте төмен дамыған, темір жолдар тек ішкі ауданнан теңіз жағалауына дейінгі ғана аралықта бар болып табылады. Олардың өзі отарлаған елдердің бастауымен салынған болатын. Маңызды порттары: Дакар, Конакри, Абиджан, Аккра, Ломе и Лагос.

Батыс Африка аймағындағы Сахеля мемлекеті әлемдегі ең кедей мемлекеттердің бірі болып табылады. Нигерия мемлекетінде мұнайдың қоры көп болуына қарамастан, ол да дамуы төмен мемлекеттер қатарына жатады.

Орталық Африка – Африка континентінің бір бөлігі, экваторлық және субэкваторлық белдеулерді алып жатыр, батысында Атлант мұхиты мен Гвиней шығанағымен шектеседі. Орталық Африка аймағынаның құрамындағы мемлекеттер: Ангола (астанасы Луанда), Габон (астанасы Либревиль), Камерун (астанасы Яунде), Конго Демократиялық Республикасы (астанасы Киншаса), Конго Республикасы (астанасы Браззавиль), Сан-Томе және Принсипи (астанасы Сан-Томе), Орталық Африка Республикасы (астанасы Банги), Чад (астанасы Нджамена), Экваторлық Гвинея (астанасы Малабо).

Территориясы жағынан субаймақ болып табылады. Жалпы ауданы 6613 мың км². Орталық Африка аймағында жоғарыда аталып өткен 9 мемлекет және Ұлыбритания территориясындағы Әулие Елена аралы кіреді.

Шығыс Африка – Африка континентінің Ніл өзенінен шығысқа қарай созылған бөлігі. Шығыс Африка аймағының елдері: Бурунди (астанасы Бужумбура), Джибути (астанасы Джибути), Кения (астанасы Найроби), Комор (астанасы Морони), Мадагаскар (астанасы Антананариву), Маврикий (астанасы Порт-Луи), Мозамбик (астанасы Мапуту), Реюньон (астанасы Сен-Дени), Руанда (астанасы Кигали), Сейшельс аралдары (астанасы Виктория), Сомали (астанасы Могадишо), Судан (астанасы Хартум), Танзания (астанасы Додома), Уганда (астанасы Кампала), Эритрея (астанасы Асмэра), Эфиопия (астанасы Аддис-Абеба), Оңтүстік Судан (астанасы Джуба).

Шығыс Африка аймағының мемлекеттерінде 200-ден астам халық түрлері және 4 тіл тобы бар.

Шығыс африканың бірқатар мемлекеттері – Танзания, Кения, Уганда, Бурунди және Руанда – Шығысафрикалық ұйым деп аталатын Кедендік Одақты құрған болатын. Көптеген антропологтердің айтуы бойынша, Шығыс Африка ең алғашқы адамзат пайда болған аймақ деп есептелінеді.

Оңтүстік Африка – Африка континентінің оңтүстік бөлігін алып жатқан аймақ. Оңтүстік Африка аймағына кіретін мемлекеттер: Ботсвана (астанасы Габороне), Лесото (астанасы Масеру), Намибия (астанасы Виндхук), Свазиленд (астанасы Мбабане), Оңтүстік Африка Республикасы (астанасы Претория), Ангола (астанасы Луанда), Замбия (астанасы Лусака), Зимбабве (астанасы Хараре), Коморы (астанасы Морони), Маврикий (астанасы Порт-Луй), Мадагаскар (астанасы Антананариву), Майотта , Малави (астанасы Лилонгве), Мозамбик (астанасы Мапуту), Реюньон , Сейшель аралдары (астанасы Виктория).

Оңтүстік Африканың ауданы 6,605,628,1 км² болып табылады. Ботсвана, Лесото, Намибия, Свазиленд, Оңтүстік Африка Республикасы – осы аталған 5 мемлекет Оңтүстікафрикалық кедендік одаққа мүше болып табылады. Сонымен қатар жоғарыда аталған мемлекеттердің барлығы (Комор аралдарын қопағанда) Оңтүстік Африка Мемлекеттерінің Даму Ұйымына мүше болып табылады.

Айта кететін жағдай, кей кездері Оңтүстік Африканың солтүстік шекарасы болып Кунене және Замбези өзендерін айтады.

Африканың әлеуметтік инфрақұрылымы

Африканың әлеуметтік инфрақұрылымында демография үлкен рөл атқарады. ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап Африкада халық саны күрт өсе бастады.

Африканың әлеуметтік-экономикалық жағдайы 80-жылдарда ерекше құлдырап кетті. Терең дағдарыс етек алды. Даму қарқыны баяулады, өндіріс дамымады. Олардың әлеуметтік-экономикалық артта қалуының ең бірінші себебі ол елдердің экономикасының аграрлы саясатқа негізделгеніне байланысты болып келеді.

Ең көп өлім және ауруға шалдығу Африка континентінің халқында тараған. Африканың бірнеше мемлекеттерінде (Алжир, Гвинея, Мали) денсаулық сақтаудың мемлекеттік жүйесі енгізілген. Ол жүйе халықты тегін медициналық көмекпен қамтамасыз етіп, инфекцияның таралуы, ана мен баланы қорғау, пайдалы тағаммен қамтамасыз ету сияқты мәселелерді шешу керек. Нәтижесінде осы аталған мемлекеттер көптеген жетістіктерге жетті: дәрігерлер мен ауруханалар саны артты, жұқпалы аурулармен ауырудың саны, бала және жалпы өлім деңгейі төмендеді.

Негізінен Африкада 32 автохтондық тілдік семья бар, оның ішінде 7 оқшауланған, 9 топтастырылмаған тілдер бар. Африка тілдерінің көпшілігі ұлттық тілге айналған болса, кейбірі жекелеген тайпалар тілі деңгейінде қалды. Африка халықтарының тілдерін ерекшеліктеріне қарай ірі бес тілдік топқа біріктіруге болады: 1) семит-хамит тілі, 2) судан тілі, 3) банту тілі, 4) қойсан бөліміне жататын тілдер, 5) мальгаш тілі.

Қазіргі таңда Африка елдерінде бірнеше діни сенім топтарын қарастыруға болады: ислам, христиан, иудаизм, жергілікті жеке культке табыну, аруақтарға сену және дәстүрлі емес діндер. Ата-баба рухтарына тайпа көсемдеріне табыну Тропикалық Африка, Оңтүстік Африка, Мадагаскар аралдарында тараған. Африка халқының 41%-ы ислам дінін ұстанады. Ислам дінін ұстанушылардың жартысынан көбі Солтүстік Африка халықтары 47,2%. Әсіресе Египетте Африкалық мұсылмандардың 1/5 бөлігі таралған. Батыс Африкада мұсылмандар жалпы халықтың 33%-ын, басым бөлігі Нигерияда. Ал Шығыс Африкада тұрғындардың 31 %-ы мұсылмандар. Африкадағы христиан дінін ұстанушылардың жалпы саны 330 млн-нан астам. Католиктер 33млн, протестанттар – 31 млн, монофизиттер 20 млн. Христиандардың басым бөлігі Шығыс және Батыс Африкада. Оңтүстік Африкада христиандардың ¼ бөлігі шоғырланған. Африка католиктерінің көпшілігі Заир, Нигерия, Уганда, Танзания, Бурунди елдерінде шоғырланған. Маврикий аралы, ОАР, Кенияның бір бөлігінде, Шығыс Африкада индуизм тараған.

Аймақ	Халқы	Христиан(%)	Ислам(%)	Дәстүрлі діндер(%)
Солтүстік Африка	209948396	9	87,6	2,2
Батыс Африка	274271145	35,3	46,8	17,4
Орталық Африка	118735099	81,3	9,6	8
Шығыс Африка	302636533	62	21,1	15,6
Оңтүстік Африка	50619998	82	2,2	9,7

Африкада халықтың ұдайы өсуі бүкіл дүние жүзінде ең жоғары қарқынға жеткенін біздер білеміз. Бұл едәуір дәрежеде көп балалы болуды қолдайтын ежелгі дәстүрлерге байланысты. Африкада "Ақшаң жоқ болса – кедейлігің. Ал балаларың жоқ болса – сорың" дейді. Оның үстіне, континенттегі елдердің көпшілігі белсенді демографиялық саясат жүргізбейді, соңдықтaн мұнда бала туу көрсеткіші ең жоғары дәрежеде болып отыр. Кенияда, Бенинде, Угандада, Нигерияда, Нигерде, Танзавияда бала туу 1 мың тұрғынға 50 нәрестеден асады, яғни ол Еуропадағыдан төрт-бес есе жоғары.

Африка әлі де халықтың өлімі ең жоғары аймақ болып отырғанымен, оның халқы өте тез өсуде және болжам бойынша 2000 ж. қарай ол 900 млн. адамға жетпек. Бұл балалар үлесінің өте жоғары болатынын, жұмысқа орналасу; білім беру, дeнcayлық сақтау проблемаларының одан әрі шиеленісетінін көрсетеді. Буған қоса, Африкадағы халықтың "сапасы" да ең төменгі дәрежеде, өйткені ересектердің жартысынан астамы сауатсыз, СПИД – пен ауыратындар да көбейіп барады.

Аса ала-қулалығымен көзге түсетін Африка халқының этникалық құрамына байланысты бірқатар проблемалар бар. Этнограф – ғалымдар континенттен 300-500 этносты бөліп көрсетеді. Олардың кейбіреулері, әсіресе Солтүстік Африкада қазірдің өзінде ірі ұлттарға айналған, бірақ көпшілігі әлі де ұлыстар деңгейінде қалған; рулық-тайпалық құрылыстың қалдықтары сақталуда.

Африканың азаттық алған елдері бір кезде этникалық ерекшеліктерді ескерместен жүргізілген отарлық шекараны мұра етіп алған. Оcының нәтижесінде көптеген біртұтас халықтар шекараның түрлі жағыңда қалып қойған. Мұның өзі осы уақытқа дейін этникааралық жанжалдар мен жер дауын туғызып отыр, бұл кейде әскери қақтығыстарға (Африка Мүйісі) , "этникалық босқындар" санының артуына ұласуда. Әлі күнге дейін Африка елдерінің көпшілігінің мемлекеттік (ресми) тілі бурынғы метрополиялардың тілі - ағылшын, француз, португал тілдері болуы да өткеннің мұрасы екені айқын.

Африкада халықтың орташа орналасу тығыздығы (1 км-ге 22 адам) шетелдік Еуропа мен Азиядағыға қарағанда бірнеше есе кем. Азиядағы секілді, Африкада да халық өте әркелкі орналасқан. Сахарада адам мүлде қоныстанбаған дүние жүзіндегі ең үлкен территория бар. Ылғалды тропик ормандары зонасында да халық сирек орналасқан. Алайда халықтың айтарлықтай шоғырланған жерлері де бар, бұл әсіресе жағалауға қатысты. Кейбір елдерде халықтың орналасуы тіпті өзгеше болып келеді. Египет осы айтылғанға жарқын мысал болады. Іс жүзінде оның бүкіл халқы дерлік (55 млн. адам) Нілдің атырауы мен аңғарларында тұрады, ал бұл территория оның жалпы жер көлемінің не бары 4 %-ін құрайды. Бұл осында 1 км-ге 1300-1400 адамнан келетінін, ал шөлде - 1 адамға да жетпейтінін көpcедi.

Урбандалу деңгейі жөнінен Африка басқа аймақтан әлі де көп артта қалып отыр. Мұның қала халқының үлесіне де, үлкен қалалар мен "миллионер" қалалардың санына да (олардың барлығы 20) қатысы бар. Африкада қала агломерациялары жаңадан қалыптаса бастады. Алайда мұндағы урбандалу қарқыны дүние жүзінде ең жoғары дәрежеде; кейбір қалалардың халқы әрбір 10 жыл сайын екі есе өсуде. Бірақ қалалық жарылыстың мұндай көрінісінің бірқатар теріс зардаптары да бар. Өйткені негізінен астаналық қалалар мен "экономикалық астаналар" өседі, оның өзінде күнкөріс қаржысы жоқ қыстақ тұрғыңдары шеткі лас аудандар қатарына ұдайы келіп қосылуынан өсіп отыр.

Африка халқы елдер бойынша біркелкі таралмаған. Халқы негізінен екі нәсілден тұрады: Сахарадан оңтүстікке қарай — негроидтар, солтүстік Африкада және ОАР-да — европеоидтар. Африкада 56 мемлекет бар. Олардың басым көпшілігі ұзақ уақыт бойына еуропа елдерінің колониялары болды да, тәуелсіздіктерін тек 20 ғ. 50-60 жылдары алды.

Оған дейін тек тәуелсіз болған мемлекеттер — Мысыр (1922), Етиопия (1941), Либерия (1847) және ОАР (1910), бірақ ОАР-да 90 жылдарға дейін де апартеид — жергілікті қара халықты кемсіту тәртібі сақталды.

Континет солтүстігінде Испанияның Сеута, Мелилья жерлері орналасқан. Таралған дәстүрлі діндері: ислам, христиандық (католиктер, протестанттар, православиеліктер, монофизиттер).

Африка мемлекеттерінің шекаралары, түрлі халықтар мен тайпалардың орналасуын есепке алмастан, жазанды түрде сызылғандықтан және жалпы африка қоғамының демократияға дайын болмағандығынан, көптеген африка елдерінде тәуелсіздік орнағаннан кейін азаматтық соғыстар басталып кетті. Көптеген елдердің билігіне диктаторлар келді. Осылайша орнаған режимдер адам құқығын менсінбеумен, бюрократиямен, тоталитаризммен ерекшеленеді, бұлар өз кезегінде экономиканың құлдырауына және кедейшіліктің өсуіне әкеліп соғуда.

Кең тараған тілдер араб, ағылшын, француз, суахили, конго, фулбе.

Антропологиялық ерекшеліктеріне қарай нәсілге бөлінуі:

1. Жерорта теңіздік (Солтүстік Африка)

2. Эфиопиялық (Шығыс Африка)

3. Қойсандық (Оңтүстік Африка)

4. Пигмейлік (Батыс Африка)

5. Негроидтық (Орталық Африка)

Жерорта теңіздік(Солтүстік Африка). Африканың солтүстік жағалауын мекендейтін талықтар жатады. Еуропоидтік рассаға өте жақын. Шаштары қара, көздері күңгірт, қара-қоңыр, бойлары 165-170 см.

Кейбір антропологтар бұл жердің халқын 2 нәсілге бөледі: араб, бербер. Олар өздерінің пікірлерін 8 ғ-дағы арабтардың Магриб елдері Алжир, Тунис Марокконы жалап алуымен байланыстырған. Тарихи деректерге қарағанда, келуші арабтар жергікті берберлердің 4% ғана құраған. Бұдан біз бұл пікірдің бұрыс екеніндігін көреміз.

Эфиопиялық (Шығыс Африка). Еуропоидтық пен негроидтық нәсілдерінің арасын-дағы антропологиялық бөлік. Африканың солт-шығысындағы Эфиопия жарты аралын, бір бөлі-гі Аравия жарты аралының оңтүстігін мекендейді. Эфиопия халықтары: амхара, тигере, гураге, галла, сомали, данакиль, беджа және т.б. Антропологиялық белгілері: түстері қызғылт-қара, шаштары толқынды бұйра, еріндері шамалы түріңкі, мұрындары кішілеу. Палеоантропологиялық деректерге қарағанда, Эфиопия нәсәлә неолитте Ш.Африкада пайда болды.

Қойсандық (Оңтүстік Африка). Африканың оңтүстік шетін мекендеген. Оларға бушмендер мен готтентоттар жатады. Оларды оңттүстік африкалық топтар деп те атайды. Бушмендер жер шарындағы халықтарң ішіндегі антропологиялық жағынан өзіндік ерекшелігі бар болып келеді: олар бұйра шашты, желбезекті мұрынды болу сияқты кейбір белгілерімен негрлерге ұқсас болса, кейбір белгілерімен монголоидтарға ұқсайды, яғни түстерінің сарылығы, көздерінің қиығы, еріндерінің негрлерге қарағанда жұқа болуы соны меңзейді. Бушмендердің орташа бойы 150 см. Ал готтентоттар бушмендерден гөрі бойшандау.

Пигмейлік (Батыс Африка). Конго бассейнінде мекендейді. Пигмей – адамдар-дың дамуы бойынша “балалық шақта жасаушылар” деген мәнді береді; яғни олар өздерінің өсуі бойынша неандертальдіктерден алшақ кетпеген деген пікірді білдіреді. Бұл пікірді шығарушы, оны дамытушы швейцар анатомшысы Колльман. Олардың бойлары орта есеппен 141-142 см-ден аспайды, түстері негрлерден ашандау, беті түкті, шаштары мол, кең танаулы, жұқа ерінді келеді. Бірақ, Кольманның пікіріне қосылуға болмайды. Себебі қазіргі дәуірдегі адамдар неандертальдіктерден әлде қайда алға кеткен.

Негроидтық (Орталық Африка). Батыс, Орталық, Судан, Нілдің жоғары ағысын, Конго өзенінің бассейнін түгелдей дерлік Шығыс, Оңтүстік Африка жерлерін мекендейтін халықтар жатады. Негроид нәсілінің алғашқы пайда болған жері Батыс Судан мен Батыс тропикалық Африка жерлері болуға тиіс. Негізгі белгілері: түстері қара қоңыр, шаштары қара бұйра, тығыз, танауы кең, еріндері түріңкі, қалың, тістері аппақ, бойлары 165-185 (орт. 182см.) см. Айрықша өкілдері Нигерия мен Конго өзендер бойларын мекендейді.