11.Басқарудың мәні. Басқару деңгейлерінің жіктелуі: дәстүрлі ж/е Парсонс бойынша

Басқару - адамдардың кәсіптілік қызметі. Басқару уйымдағы адамдарға және жекелеген адамдарға, олардың бірлескен жұмыс процесіне мақсатты жүйелі ықпал ету. Басқару процестерін басқарудың көптеген жүйелері мен салаларында жүзеге асады. Мысалы кәсіпорындар мен мекемелерде, кәсіпорындарды тасымалдау орындарында, т.б. Яғни, адамдар енбек ететін ұжымның барлығында белгілі бір мақсатқа жету үшін басқару қызметі бірінші кезектегі міндет болып табылады. Басқару процесі мемлекеттік деңгейде де, шаруашылық уйымында да бірдей жүргізіледі. Стратегиялық және жедел проблемаларды шешкен кезде ол бір мақсатты көздейді, арине мұндай жағдайда көбінесе стратегиялық басқару секілді терминдерді пайдаланады. Бірақ мұнда басқару мазмұны өзгермейді.

Басқарудың деңгейлерінің жіктелуі: дәстүрлі ж/е Парсонс бойынша.

Дәстүрлі б/ша ұйым ішіндегі басқару деңгейлері:

• Жоғары

• Орта

• Төменгі

Жоғары буын ұйымның жалпы стратегиясын, бағыт бағдарламасын уақым пен кеңістік б/ша қалыптастырады.

Орта буын жоғарғы буын анықтаған ұйымның жалпы мақсатын жүзеге асыруда үйлестіру қызметтерін орындайтын өндірістік ж/е функционалдық қызмет басшылары.

Төменгі буын тікелей орындаушылар ж/е төменгі ішінара қызметтерді орындайтын буын басшылары.

Парсонс б/ша:

• Инстуционалдық

• Басқарушылық

• Техникалық басқарушылық

12) Ұйым түсінігі және түрлері. Олардың басты сипаттамалары.

Ұйым дз алға қойылған мақсатқа жету барысында енбектің санаулы турде үйлестіретін адамдар тобы. Ұйымдар ресми,бейресми,жай және күрделі болып бөлінеді.

Ресми ұйымдар мақсатты орындауда басқару үдерісі жүйелі үйлестірілген нақты кұрылымға ие болатын,көбінесе басшылық еркімен кұрылған адамдар тобы.

Бейресми ұйымдар қызмет барысындағы әлеуметтік қатынастарға ішкі себептерге байланысты ойламаған жерден кұрылатын адамдар тобы.

Жай ұйымдар жай жүйе негізінде кұрылады яғни оның мақсаттары мен ішкі байланыстары санаулы.

Күрделі ұйымдар кұрылымымен максаттырының жан жақты кешенді сипаты жағдайында пайда болады

Ұйымның негізгі сипаттамалары ;

1. ресурстар. Жалпы алғанда кез келген кызмет нәтижеге алдыға қойылған мақсатка қол жеткізу үшин ресурстарын тиімді пайдалану керек. Ұйым колданатын негізгі ресурстар адамдық,материалдық, каржылык,ақпараттық және технологиялық болып бөлінеді.

2. Сыртқы ортамен байланыс. Ұйымның кызметімен нәтижесі көп жағдайда оның қоршаған ортасындағы экономикалық,саяси,нарыктық,халыктық,әлеуметтік тсс факторларға байланысты

3. Енбек бөлінісі. Ол екіге бөлінеді тік және көлденең еңбек бөлінісі.

Өндіріс үрдісіндегі әртүрлі қызметтерді икемді орындау мақсатында компоненттерге жіктеуді көлденең еңбек бөлінісі дейміз.

Тік еңбек бөлінісі басқару ісінің күрделі, жүйелі сипатта болуына туындайтын әрекет.

13.Ұйымның ішкі ортасы ж/е оның өзгерістерінің сипаттамалары.

Ұйымның ішкі ортасы ұйымның ішкі құрылымын сипаттайтын элементтер жүйесі. Ұйымның ішкі ортасын сипаттайтын 5 айнымалыны атап өтуге болады:

1. Мақсат

2. Құрылым

3. Міндеттер

4. Технология

5. Адамдар

Барлық айнымалылар ұйым алдындағы мақсатқа қол жеткізуі керек. Мақсат д/з топ алдында тұрған бірігіп еңбек етіп, қол жеткізуге бағытталған нақты соңғы ж/е түпкі нәтиже. Мақсаттар маңыздылығына бай/ты: стратегиялық, тактикалық, оперативті болып бөлінеді.

Мақсаттарға қойылатын талаптар:

• Нақты

• Қол жеткізерлік

• Анық

• Уақыт мерзімі анықталған

• өлшемді

Ұйым құрылымы д/з ұйымның мақсатына тиімді қол жеткізуге мүмкіндік беретін басқару деңгейлерімен функционалдық бөлімдер арасындағы байланыстардың, логиклық байланыстардың бірігуі.

Міндеттер лауазымға сәйкес бөлінген еңбек көлемін белгіленген әдіспен ж/е белгіленген мерзімде орындауды анықтайды.

Технология д/з шикізаттан дайын өнім өндіргенге дейін ресурстарды өңдеу әдістерінің жиынтығы.