22. Топ түсінігі мен түрлері. Топтың тиімді жұмыс істеуіне әсер ететін факторлар.

Топ д/з екі не одан да көп адамдардың басқа адамдарға ықпал етіп, ж/е өздері де басқалардың ықпалында болатындай бір бірімен қарым қатынас жасайтын жиынтық. Топтарды Марвен Шоу б/ша екі түрге бөлеміз:

• Ресми

• Бейресми

Ресми топ ұйым басшылығының еркімен құрылады. Ресми топтың үш түрін қарастырамыз:

1. Басшы топ тікелей басқарушы мен бағынушының қарым қатынас жасауынан туындайтын топ.

2. Жұмысшы топтар не өндірістік топтар бұл топ арнайы көрсетілген нәтижелерді жүзеге асыру үшін пайдаланады.

3. Комитет д/з арнайы тапсырма не тапсырмалар кешенін орындауға өкілеттілігі бар ұйым ішіндегі топ. Комитеттің екі түрі бар:

Арнайы комитет белгілі бір уақыт мерзіміне сәйкес құрылып, нақты жүктелген міндеттерді орындау үшін қолданады.

Тұрақты комитет ұйым ішінде үзіліссіз жұмыс жасайтын топ. Оның өзіне арнайы жүктелген міндеті болады.

Бейресми топ ұжымдағы бейресми қатынастардың нәтижесінде ж/е адамдардың бір біріне сәйкестілігінен туындайтын жиынтық.

Топтың тиімді жұмыс істеуіне әсер ететін факторлар:

• Топ көлемі

• Топ құрамы

• Топ ережелері н/е нормалары

• Топтың бірлігі ж/е ұйымшылдығы

• Топтың пікірлестігі

• Топ мүшелерінің мәртебесі

• Қайшылықтар

23. Бейресми топтарды басқару. Хоманс моделі. Адамдардың бейресми топтарға кіру себептері.

Бейресми ұйым – ішкі себептермен пайда болған, белгілі бір мақсатқа жету үшін жүйелі түрде өзара қарым–қатынаста болатын және өзара пайда болған адамдар тобы. Бейресми ұйымдардың ерекшелігі – олардыңішкі көзқарастарға байланысты болып құрылуы. Адамдардың бейресми ұйымдарға кіруінің себептері: тиістілік сезімі, өзара көмек, өзара қорғау, өзара тығыз қарым-қатынас пен қызығушылық. Бейресми ұйымның құрылымы мен түрі әлеуметтік қарым-қатынастар нәтижесінде қалыптасады. Бейресми ұйым лидерінің сүйеніші – оны топ мүшелерінің қадірлеуі мен ардақтауы болып табылады.

Бейресми ұйымдар-қызмет барысындағы әлеуметтік қатынастарға ішкі себептерге байланысты ойламаған жерлен құрылатын адамдар тобы.Командалық жұмыстың артықшылықтары. Командалардың әлеуеті менеджмент топтың барлық мүшелерінің жоғары өнімділігін ынталандырған жағдайда неғұрлым толық ашылады: еңбек интенсивтілігі артады, қатысушылардың жеке қанағаттану дәрежесі, олардың қабілеттері мен мүмкіндіктерін біріктіру дәрежесі және ұйымдық икемділік арта түседі.Команда кемшіліктері. Командалар даусыз артықшылықтарға ие болғанымен, олардың жеке тұлғалар мен ұйымға қатысты қауіп-қатер туғызатын кемшіліктері де бар. Менеджменттің бұл қауіп-қатерлерді болдырмау мүмкіндігі бар, яғни ұйым басшылығы әлеуетті қатерлерге мұқият болуы керек: жеке мақсаттарға талпыну, уақыт ресурсының жоғары мөлшері, команда мүшелерінің ішінен біреуінің басым болуы, конформизм және ойдың топтасуы, өзін-өзі басқарушы топтарды артық бақылау, билік балансының өзгеруі.

24. Билік және ықпал ету түрлері. Билік балансы.

Билік дегеніміз - адамның мінез- құлқына әсер ету мүмкіндігі.

Ықпал ету - бір адамның келесі бір адамға қарым-қатынас нәтижесінде, оның мінез-құлқына әсер ету арқылы сезіміне өзгеріс енгізетін мінез-құлық әрекеті, лидерлік ұйымның мақсатына жету жолындағы жекелеген адамдарға немесе әсер ету мүмкіндігі.

Билік және ықпал етудің негізгі түрлері :

Мәжбүрлеуге негізделген билік. Биліктің бұл формасы қорқыту немесе үрейлендіру арқылы ықпал етеді. Бұл билік түрі қызметкердің белгілі бір қажеттіліктері болып, және де ықпал етуші адам осы қажеттілікті қанағаттандыруға мүмкіндігі бар екендігін білген жағдайда орын алады, яғни, көбінесе қызметкерлер жұмыс орнынан айрылып қалуға, жалақысының төмендеуіне немесе басқа да жағдайлардан қорқады. Сондықтан бағынушы басшы тарапынан өзіне ықпал етуге мүмкіндік береді.

Марапатқа негізделген билік түрі. Бұл билік түрі оң немесе дұрыс ықпалды күшейту арқылы әсер етеді. Марапаттау ежелден келе жатқан және жиі қолданылатые билік түрі. Бағынушы мұндай ықпал етуден бас тартпайды, керісінше, мотивациясы арта түседі. Оның есебіне қызметкер өзіне берілген тапсырманы толық көлемінде және мерзімінде орындаған жағдайда оған марапат берілетініне сенімді.

Сараптауға негізделген билік.биліктің бұл түрі салиқалы сенім арқылы ықпал етеді. Бұл жағдайда бағынышты адам өз басқарушсының белгілі бір проблема бойынша ерекше біліктілігі бар екендігіне сенім артады. Осыған байланысты бағынушы басшы тарапынан өзіне ықпал жасауға қабілетті болады. Басшы өз саласында неғұрлым жоғары жетістіктерге ие болса, ықпал дәрежесі де соғұрлым жоғары болады.

Эталондық билік немесе үлгі билігі деп аталады. Бұл билік түрі хоризма арқылы ықпал етеді.Хоризма дегеніміз басқарушының н/е жетекшіінінң жеке қасиеттерімен қабілеттері негізінде құрылған билік. Бұл билік түрі басшыға деген көзқарасы басшыны лидер ретінде танып білуі және басшының тапсырмасын ерекше ынтамен орындауға дайын болуына негізделеді. Бұл жағдайда көшбасшысының бағыныштыларға эталон н/е үлгі ретінде көрінеді.

Заңды билік н/е дәстүрлі билік. Биліктің бұл формасы ұйым ішінде қалыптасқан дәстүрлер арқылы ықпал етед. Ұйым ішіндегі қалыптасып қалған мінез-құлық нормалар құндылықтар тарихы және дәстүрлер негізінде бағынышты басшыға өзі қызметкер болғандықтан, ал басшы басқарушы болғандықтан бағынуы тиіс деген ұғым бар