Тэмы рэфератаў

1. Гісторыя геамарфалагічных даследаванняў Беларусі.

2. Значэнне прац А. Б. Місуны для развіцця геамарфалогіі на тэрыторыі Беларусі.

3. Сувязь араграфіі Беларусі з геалагічнай будовай і тэктонікай.

4. Развіццё рэльефу ў антрапагене.

5. Гаспадарчая ацэнка рэльефу.

6. Экалагічныя праблемы, якія вызваны змяненнем рэльефу ў выніку гаспадарчай дзейнасці.

7. Характарыстыка рэльефу аднаго з геамарфалагічных раёнаў.

Узоры тэставых пытанняў

1. Назавіце вышыню максімальнай абсалютнай адзнакі на тэрыторыі Беларусі (гара Дзяржынская):

а) 80 м; б) 94 м; в) 99 м; г) 210 м; д) 278 м; е) 312 м; ж) 345 м; з) 385 м.

2. Якая гушчыня расчлянення рэльефу найбольш характэрна для раўнін:

а) 0–0,2 км/км²; б) 0,3–0,5 км/км²; в) 0,5–1,0 км/км²; г) 1,0–2,0 км/км²; д) 2,0–5,0 км/км²; е) 5,0–10,0 км/км²; ж) 10,0–20,0 км/км²?

3. Якая морфаструктура прымеркавана да вобласці карбанатных парод дэвону ў межах Аршанскай упадзіны:

а) дэнудацыйная сталова-астанцовая раўніна; б) дэнудацыйная субгарызантальная раўніна; в) пластова-акумулятыўная раўніна; г) структурна-дэнудацыйная раўніна; д) цокальная раўніна?

4. Якая таксанамічная адзінка класіфікацыі рэльефу Беларусі выдзяляецца на падставе вядучага працэсу рэльефаўтварэння (гравітацыя, работа вод, леднікоў, ветру і інш.):

а) група; б) клас; в) падтып; г) тып; д) форма?

5. Якія тыпы рэльефу Беларусі, з пералічаных ніжэй адносяцца да гляцыяльнай групы:

а) азёрны; б) азёрна-алювіяльны; в) азёрна-ледавіковы; г) ледавікова-акумулятыўны; д) ледавікова-экзарацыйны; е) тэрмакарставы; ж) фітагенны; з) флювіягляцыяльны?

6. Для якіх канцова-марэнных град больш характэрна ярава-балачная сетка:

а) канцова-марэнных град паазерскага ўзросту; б) канцова-марэнных град сожскага і дняпроўскага ўзросту?

7. Якія геамарфалагічныя працэсы адыгралі вядучую ролю пры ўтварэнні марэнных раўнін:

а) акумулятыўная работа леднікоў; б) гравітацыйныя; в) карставыя; г) работа ветру; д) работа талых ледніковых вод; е) крыягенныя; ж) фітагенныя?

8. У якой частцы Беларусі атрымалі найбольшае распаўсюджванне азёрна-ледавіковыя раўніны і нізіны:

а) заходняй; б) паўдневай; в) паўночнай; г) усходняй; д) цэнтральнай?

9. Пераважна які генезіс мае Гарадоцкае ўзвышша:

а) канцовых марэн; б) марэнны; в) водна-ледавіковы; г) алювіяльны; д) азёрна-ледавіковы; е) азёрна-алювіяльны ?

10. Якая адзінка геамарфалагічнага раянавання (паводле Мацвеева А. В.) выдзяляецца па тэктанічных асаблівасцях, выражаных у рэльефе:

а) вобласць; б) падвобласць; в) раён?

Тэма 4. Клімат

Клімат Беларусі ўмерана цёплы, вільготны, пераходны ад марскога да кантынентальнага. Асноўныя яго характарыстыкі абумоўлены размяшчэннем тэрыторыі рэспублікі ва ўмераных шыротах, адсутнасцю буйных араграфічных перашкод, пераважаннем раўніннага рэльефу і адносным аддаленнем ад Атлантычнага акіяна.

Гадавы прыток сумарнай сонечнай радыяцыі паступова павялічваецца з поўначы на поўдзень ад 3400 да 4000 МДж/м². У гэтым жа кірунку павялічваецца і радыяцыйны баланс адпаведна ад 1500 да 1800 МДж/м². На працягу чатырох месяцаў на паўночным усходзе і трох месяцаў на паўднёвым захадзе радыяцыйны баланс адмоўны.

Знаходжанне рэспублікі ва ўмераных шыротах абумоўлівае перавагу заходняга пераносу паветраных мас і панаванне на тэрыторыі Беларусі атлантычнага паветра. Летам пераважаюць паўночна-заходнія ветры, зімой – паўднёва-заходнія. Характэрная рыса надвор’я Беларусі − частая змена цыклонаў і антыцыклонаў і выкліканая імі няўстойлівасць надвор’я.

Тэрмічны рэжым Беларусі вызначаецца дадатнай сярэднегадавой тэмпературай, якая паступова павялічваецца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад ад 4,5 да 7 ^оС. Зіма пачынаецца ў сярэднім з другой дэкады лістапада і працягваецца да другой паловы сакавіка. Сярэднія тэмпературы студзеня, самага халоднага месяца, павялічваюцца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад ад - 8,4 да - 4,2^оС, што тлумачыцца ўплывам атмасфернай цыркуляцыі. Абсалютныя мінімальныя тэмпературы складаюць -35 ...- 42 ^оС.

Лета пачынаецца з пераходу сярэдняй сутачнай тэмпературы 14 ^оС (сярэдняя тэмпература вегетацыйнага перыяду ў Беларусі) у другой - - трэцяй дэкадзе мая і працягваецца да канца жніўня на поўначы – пачатку верасня на поўдні. Сярэднія тэмпературы ліпеня, самага цёплага месяца, узрастаюць з поўначы на поўдзень ад 17 да 19,5 ^оС, што звязана з павелічэннем прытоку гадавой сонечнай радыяцыі. У пачатку чэрвеня і ў канцы жніўня на тэрыторыі Беларусі магчымы замаразкі.

Агульная працягласць вегетацыйнага перыяду з тэмпературай паветра вышэй за 5 ^оС павялічваецца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад і складае 185–205 сутак. Адпаведна змяняецца і сума сярэдніх сутачных тэмператур за гэты перыяд ад 2400 да 2800 ^оС.

Беларусь адносіцца да зоны дастатковага ўвільгатнення. Гадавая сума ападкаў залежыць ад рэльефу і складае ў асноўным 600−650 мм на нізінах і 650−750 мм на раўнінах і ўзвышшах. Максімальная колькасць ападкаў, звыш 750 мм, выпадае на Навагрудскім узвышшы. Іх колькасць даволі моцна змяняецца па гадах. У засушлівыя гады яна складае ўсяго 350−450 мм, а ў найбольш увільготненыя − 850−1000 мм. Больш за 70 % гадавой колькасці ападкаў выпадае ў цёплую пару года, але ў асенне-зімні перыяд іх працягласць у 2,5 раза большая. Сумарная колькасць дзён з ападкамі ў Беларусі павялічваецца з паўднёвага ўсходу на паўночны захад ад 150 да 190 дзён. Зімой ападкі выпадаюць у выглядзе снегу, у выніку чаго ствараецца снегавое покрыва, якое можа захоўвацца ад 75 да 125 дзён. Максімальная вышыня снегавога покрыва назіраецца ў канцы лютага – пачатку сакавіка і складае ў сярэднім 15−35 см.

Па суадносінах цяпла і ўвільгатнення тэрыторыі праведзена агра-кліматычнае раянаванне Беларусі, згодна з якім тэрыторыя рэспублікі падзяляецца на тры агракліматычныя вобласці: Паўночную, Цэнтральную і Паўднёвую, а тыя, у сваю чаргу, на падвобласці і агракліматычныя раёны.