0. – Сурет. Біріктірілген графикті тұрғызу.

Тұрғызылған график бойынша анықталған бұрғылау шартына сиыспайтын аралықтарға шегендеуші құбырлар тізбектері түсіріліп, бекітілуге тиіс.

Ұңғыға түсірілетін шегендеуші құбырлар тізбектерімен олардың орнын қазуға қажетті қашаулар диаметрі төмендегідей таңдалынып алынады.

Алдымен пайдалану тізбегінің диаметрі ұңғының түрі (газ, мұнай( мен оның өнімділігіне (дебитіне( байланысты анықталынады, сол бойынша пайдалану тізбегінің орнын қазуға қажетті қашау диаметрі анықталынады - :

(6.5)

мұнда - пайдалану құбырлар муфтасының диаметрі, мм;

- шегендеуші құбырлар муфтасы мен ұңғы қабырғасы арасындағы саңылау;

- мәнін төмендегідей қабылдауға болады:

, мм 114-127 140-168 178-245 277-299 324-351 377-508

, мм 5-15 10-20 10-25 15-30 20-40 20-30

(6.5) – формула бойынша есептелген қашау диаметрі МеСТ – 20692-75 бойынша анықталады.

Пайдалану тізбегінің алдында түсірілетін шегендеуші тізбектің ішкі диаметрі анықталады:

, (6.6)

ал сыртқы диаметрі:

, (6.7)

мұнда - қашау мен сол қашау өтетін шегендеуші тізбектің ішкі беті арасындағы саңылау:

;

- шегендеуші құбырлардың қабырға қалыңдығы, мм.

(6.7) – формула бойынша есептелінген құбыр диаметрі МеСТ-632-80 бойынша анықталынады.

Газ және газоконденсатты ұңғылар құрылмаларын жобалау өзгешеліктері

Таза газ немесе газоконденсатты ұңғыларды бекітудің мұнай ұңғыларын бекітуге қарағанда, біраз ерекшеліктері бар.

Олар:

1. Газдың жылжымалығының өте микро саңылаулардан өтіп кете алатындығында, сонымен қатар шегендеуші құбырлардың бұрандалы қосылыстарының тығыз жалғанбауы.

2. Ұңғыларды пайдалану барысында, ұңғы түбіне қысым беретін сұйықтың жоқтығы.

3. Пайдалану тізбегі ішіндегі газ қысымының ұңғы түбінен сағасына дейінгі аралықта жоғарылылығы.

Бұл айтылған ерекшеліктер газ, гозоконденсатты ұңғыларға түсірілетін шегендеуші тізбектердің беріктігі мен саңылаусыз бекітілуіне көтеріңкі талаптар қоюды қажет етеді. Сондықтан газ ұңғылар құрылмалары ұңғы оқпанында, шегендеуші құбырлардың (қосылыс тұстарында), ұңғы қабырғасы мен тізбек – арасындағы цемент тасының беріктігін қамтамасыз етуі тиіс.

Газ ұңғыларын бекіту кезінде шегендеуші тізбектер башмақтары (сағалық және бірінші аралық тізбек) орналасатын жерлерге ерекше назар аудару қажет.

Егер сағалық немесе 1 – аралық тізбегіне превентор қойылатын болса, мұндай жағдайларда олардың түсіру тереңдіктерін, превенторды жапқан кездегі ұңғы ішіндегі ең жоғары қысымға сәйкес алу қажет.

Жабық ұңғы ішіндегі башмақ орналасқан тереңдіктегі газ қысымы төмендегі формула бойынша есептелінеді:

(6.8)

мұнда - ұңғы ішіндегі газдың абсолюттік температурасы, К;

- газдың сығылу коэффициенті;

- газдың ауаға салыстырмалы тығыздығы;

- өнімді қабат тереңдігі, ;

- саға тізбегінің башмағы орналасқан тереңдік.

Сағалық қысым анықталғаннан кейін суға салыстырмалы қысым есептелінеді:

(6.9)

Тау жыныстарының гидравликалық жарылу жағдайларын болдырмау үшін төмендегі шарт орындалуы тиіс:

(6.10)

Шарт орындалмаған жағдайларда башмақтың түсіру тереңдігін ұзартады.

Нег: 1[149-224]

Бақылау сұрақтары:

1. Ұңғы құрылмаларын жобалау принциптері.

2. Газ және газоконденсатты ұңғылар құрылмаларын жобалау өзгешеліктері.

3. Таңдалған ұңғыма құрылысын талдау.

4. Шегендеуші тізбек және қашау диаметрлерін таңдау.

№ 7 дәріс. Шегендеуші құбырлар және олардың қосылыстары. Шегендеуші құырлардың пісірілген қосылыстары.

Шегендеуші құбырлар және олардың қосылыстары

Шегендеуші құбырлыр тізбегін бір-бірімен бұранда немесе пісіру арқылы қосылған, құрыштан жасалған құбырлырдан құрастырады. Көп жағдайда арнаулы стандарттар бойынша даярланатын жапсарсыз/созылып жасалған/ құбырлар қолданылады. Соңғы жылдарда ұңғыларды бекіту үшін электродағалық пісіру тәсілімен қосылған құбырларды түсіру көлемі өсуде. Жоғары диаметрлі бағытаушы және сағалық құбырлар негізінен пісіру арқылы түсіріледі. /Мысалы: №2 Биік-жал аса терең ұңғысының сағалық тізбегі 720мм пісірілген құбырлардан құрастырылып, 350м тереңдікке түсірілді/.

Бұрынғы Совет Одағында шегендеуші құбырлар негізінен 632-80 МеСТ /Мемлекеттік Стандарт/ бойынша даярланды. Шегендеуші құбырлар кеміртектіленген және легирленген беріктігі С, Д, К, Е, Л, М, Р топтағы құрыштардан жасалынады. С және Д беріктік топтағы құрыштан жасалған құбырлардан басқалары, қызулық өңдеуден өтуі керек. 632-80МеСТ бойынша құбырларды нормалды және ұзартылған ұзындықтағы, конустық үшбұрыш пофильді бұрандалармен шығару қаралған. Құбырлардың сыртқы диметрлері 114мм ден 508мм дейін/ 114, 127, 140, 146, 168, 178, 194, 219, 245, 299, 324, 340, 351, 377, 407, 426, 473, 508/, ал ұзындықтары 9,5-12м, құбыр-қалындықтары 5-16мм.

Негізнде шегендеуші құбырдың қөлденең қимасы дөңгелек /шеңбер/ тәрізді болуы тиіс. Бірақ заводтардан шығарылатын құбырлардың пішіні сәл сопақша, ал өлшемдері стандарттағы номинальдан біраз аутқиды. Шегендеуші құбырларды қарапайым және жоғары дәлдікпен даярлау қаралған.

Құбырлардың қарапайым дәлдікпен даярланғанда мындай ауытқулар көзделген:

1/ құбырлардың сыртқы диаметіріне ауытқулар-диаметрі 219мм дейінгі құбырлаға 1% тен, диаметрлі 219мм жоғары құбырларға 1,25% -тен аспауы керек;

2/ қабырға қалындығына ауытқулар – барлық диаметрлі құбырларға

(-12,5)%-тен көп болмауы қажет;

3/ әр құбырдың массасы бойынша /+9/% /-6/% көп болмауы керек;

4/ муфтаның ұзындығы бойынша ауытқу /-3/мм-ден көп болмауы керек;

5/құбырдың сопақшылығы – оның сыртқы диаметіріне белгіленген ауытқу мөлшерінің 80% -нен аспаы керек. Құбырдың ең үлкен және кіші диаметрлерінің айырмасының, олардың қосындысының жартысына қатынасын-құбырдың сопақшылығы /не овальдағы/ деп айтады:

(7.1)

Егер, мм, құбыр қарапайым дәлдікпен даярланған болса,

немесе 1,6%.

Егер құбырлар жоғары дәлдікпен даярланса онда ауытқулар, қарапайым дәлдікпен салыстырғанда азаяды:

1/сыртқы диаметірге ауытқу – 219мм дейінгі құбырларға 0,75% -тен аспауы керек; 219мм үлкен құбырларға 1,0% -тен аспауы тиіс;

2/ құбырды жоғары дәлдікпен даярланғанда:

немесе 1,2%.

Сонымен, құбырларды қарапайым дәдікпен даярлағанда /олардың диаметрлеріне байланысты/ олардың сопақшылығы 1,6% тен 2,0%-ке дейін, ал жоғары дәлдік бойнша даярлағанда 1,2% тен 1,6% дейін өзгереді.

Шегендеуші құбырлар қисық болмауы керек. Олардың қисаюларына төмендегідей шек қойылады: құбырдың ортасындағы қисаю мөлшері оның 1/2000 ұзындығынан аспауы керек.

Үшбұрыш профильді конустық бұранданың сипаттамасы

Құбырдың екі жақ ұшының сыртынан аз конусты бетке үшбұрыш профильді бұранда тілінеді. Бұранданың тереңдігі – 1,81мм, оның жұмыс биіктігі – 0,076 мм. Конус жасаушысының көлбеу бұрышымен оның осінің арасындағы бұрыш . Бұл бұрыштың екі еселенген таненсі .

Бұранда профилінің төбесіндегі бұрыш 60° -тең, бұранда адымы 3,170мм. Бір дюйім (25,4мм) бұранда ұзындығына 8 орам тілінеді.

Муфтаны қолдың күшімен құбырға орағанда муфтаның шеті-тілінген бұранданың аяғына жетпеу қашықтығы – остік керу шамасының мөлшеріне А 1 орам мм-тең болуы тиіс. Остік керу шамасы /А/ 632-80МеСТ сай: диаметрлі 178мм және онан кем құбырлар үшін А=9,5мм, диаметрлері жоғары құбырлар үшін А=11мм, ал диаметрлік керу шамасы: 1-жағдайда 0,6 0,2мм, 2-жағдайда 0,7 0,2мм белгіленген. Заводта әр құбырдың бір ұшына / остік керу шамасы А бойынша таңдалған/ муфта оралынады, содан кейін арнайы станокпен мүмкін шектік момент мөлшерімен бұрап /моментомер арқылы/ бекітеді.

Барлық құбырлар – 219мм диаметріне дейін және басқа үлкен диаметрлі құбырлардың 50% заводта гидравликалық тәсілмен герметикалық сынаудан өтуі керек:

, (7.2)

мұнда, - құбырдың номинальдық қабырға қалындығы, м;

- материалдың аққыштық шегі, Па;

- шектік кернеудің аққыштық шегіне қатынасы, 219мм және онан төмен диаметрлі құбырларға – 0,8; басқа жоғары диаметрлі құбырларға – 0,6 тең;

- құбырдың сыртқы диаметрлі, м.