Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Азамат шпоры.doc
Скачиваний:
1
Добавлен:
01.03.2025
Размер:
524.8 Кб
Скачать

70. Зиян келтірудің салдарынан туындайтын міндеттемелердің ұғымы мен маңызы.

Адамдардың өзара қарым қатынасында бір тұлғаның екіншісіне зиян келтіруге алып келмейтін адам өмірінің бірде бір аясы жоқ. Ол басқа азаматтар мен заңды тұлғалардың әртүрлі іс әрекеттерінің салдарынан азаматтық құқықтық қатынастар субьектілеріне тиесілі игіліктермен құқықытарға келтірілуі мүмкін. Зиян келтіру өңдіріс аясында орын алады, ол автокөліктер мен басқа да көлік құралдарының иелерімен, қауіпті заттармен, жануарлар мен тауарларды, жұмыстар мен қызметтер көрсетулерді сатудан, лауазымды тұлғалар мен мемлекеттік билік пен басқару органдарының заңсыз іс әрекеттерімен және т.б келтіріледі. Жоғарыда аталған субьектілердің іс әрекеттері зиян келтіре отырып, бірқатар жағдайларда, құқыққа қайшы сипатқа да ие болады. Олар, оларды жасаған тұлғаға азаматтық құқықтық жауапкершілік жүктелуге мүмкін болатын белгілерге болған кезде, азаматтық құқық бұзушылық, басқаша айтқанда деликтілік, сипатқа ие болады. Осы тұрғыдан алып қарағанда, олар азаматтық құқықтық жауапкершіліктін негіздемесі ретінде бағаланады. Азаматтық құқықтық жауапкершіліктің жеке құқықтық сипаты зиян келтіруден туындайтын міндеттемелер құрылымын құрастырудың бірден бір себебі болып табылады. Азаматтық құқықтық жауапкершілік міндеттемелік құқықтық қатынас нысанынан басқа нысанда жүзеге асырыла алмайды. Ол қатысты болып табылады және жауапкершілік субьектісін де , құқықтық талаптілек білдірудің, иесінде сөзсіз айқындауға мүмкіндік береді. Міндеттеменің аталған түрі заңнамаға сәйкес туындайды. Ол тараптардын келісімі бойынша (тұлғанын өз құықықтарын қорғаудан бас тарту жолымен) тоқтатыла алмайды. Онын мақсатына сүйене отырып, оны қорғаушы міндеттеме ретінде анықтайды. Егер онын пайда болу негіздерін ескеретін болсақ, онда зиян келтіруден туындайтын міндеттемені деликтілік міндеттеме деп атаған жөн.

71. Зиян келтіргені үшін жауаптылықтын жалпы негіздері.

1. Азаматтар мен заңды тұлғалардың мүлiктiк немесе мүлiктiк емес игiлiктерi мен құқықтарына заңсыз iс-әрекеттермен (әрекетсiздiкпен) келтiрiлген (мүлiктiк және (немесе) мүлiктiк емес) зиянды, оны келтiрген тұлға толық көлемiнде өтеуге тиiс. Заң актiлерiнде зиянды өтеу мiндетi зиян келтiрушi болып табылмайтын тұлғаға жүктелуi, сондай-ақ өтеудiң неғұрлым жоғары мөлшерi белгiленуi мүмкiн. 2. Зиян келтiрушi, осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, егер зиян өзiнiң кiнәсiнен келтiрiлмегендiгiн дәлелдесе, оны өтеуден босатылады. 3. Заңды iс-әрекеттермен келтiрiлген зиян осы Кодексте және өзге де заң актiлерiнде көзделген жағдайларда өтелуге тиiс. . Болашақта зиян келтiру қаупi мұндай қауiптi тудыратын iс-әрекеттерге тыйым салу туралы талап қоюға негiз бола алады.

Егер келтiрiлген зиян оны келтiрудi жалғастыратын немесе жаңадан зиян келтiру қаупiн туғызатын кәсiпорынды, ғимаратты пайдаланудың не өзге де өндiрiстiк қызметтiң салдарынан болса, сот зиянды өтеуден басқа, жауапкерге тиiстi қызметiн тоқтатуды мiндеттеуге құқылы.

Егер тиiстi қызметтiң тоқтатылуы қоғамдық мүдделерге қайшы келсе, сот оны тоқтату туралы талаптан бас тарта алады. Мұндай қызметтi тоқтатудан бас тарту жәбiрленушiлердi осы қызметтен келтiрiлген зиянды өтеттiру құқығынан айырмайды.