6 Кесте - Интеллектуалды және ақпаратты-анықтамалық шққж салыстыру

Сипаттама	Ақпаратты-анықтамалық ШҚҚЖ	Интеллектуалды ШҚҚЖ
Мақсаттар	ШҚА-ға көмектесу	Воспроизводить советы
Шешімді кім қабылдайды	ШҚА және/немесе жүйе	Система
Негізгі бағдарлау	Шешім қабылдау	Представление экспертиз и советов
Сұхбат алудың негізгі бағыттары	ШҚА машинаны сұхбаттайды	Машина интервьюирует ЛПР
Қамтамасыз ету табиғаты	Жеке, топтық, ұйымдар	Жеке немесе топтық
Мәліметтермен басқару әдістері	Саналған	Символды (негізінен)
Мәселелі аймақтардың сипаттамалары	Кешендік, кең	Тар
Зерттелетін мәселелердің типтері	Арнайы, күшті	Қайталанатын
Мәліметтер базаларының мқұрамы	Нақтылы білім	Процедуралар және нақтылы мәліметтер
Себептер туралы қорытынды жасау қабілеттілігі	Болмайды	Шектеу бар
Түсіндіру қабілеттілігі	Шектелген	Бар

ШҚҚЖ концепциясының дамуы арасында және оларды енгізу акцент үш элементтердің әрқайсысына кезектеліп тұратын: шешім, шешімді қолдау және осы қолдауды қамтамасыз ететін жүйе.

Шешім - функционалды және аналитикалық аспектілерге, альтернативтерді таңдау критерийлеріне жатады.

Қолдау - қажетті әбзелдермен қамтамасыз етуге, оған көмек көрсету жолында ШҚА әрекеттер тәсілдерінің түсінуіне жатады.

Жүйе – ШҚА берілетін мүмкіндіктерге, барлық үрдістер технологиясына жатады.

ШҚҚЖ теоретикалық негізі нормативті әдістер, жасанды интеллект және жүйе териясының үйлесуі болады.

ШҚҚЖ айтылған мүмкіндіктерді қосу керек, сонымен қоса техникалық база, компьютерлік желі және таралған мәліметтер базасы бар және көптеген ұйымдарда қолданылады.

ШҚҚЖ жақын бағдары туралы айтуға болады:

• Адаптивті жүйелер;

• Таратылған үрдістермен және ресурстармен басқару жүйелері;

• Өндіріс және үрдістердің түрлі орындарында таралған және уақыт бойынша әрекеттесетін қызметтің графиктердің синхронизациясы мен формалау жүйелері;

• Мәліметтер базасында және ақпарат білімінде құрастырылған сияқты құрастырылмаған ақпараттарда да негізделеген жүйелер.

Орысша аударудың ұқсастығына қарамастан бірдей бағыттар жүйесінің түрлі жақтары туралы сөз болып отыр.

1) Ұсыныстар өндірілуінің жабдығы

Бұл жабдық келесі тапсырмаларды (критерийлі нұсқа) шешуге көмек береді:

- шешімнің көптеген альтернативті нұсқаларын формалау (ары қарай - альтернатив),

- альтернатив бағасының көптеген критерийлерін формалау,

- критерий бойынша альтернатив бағаларын алу,

- ұсыныс ретінде жүйемен берілетін жақсы альтернативті таңдау.

ШҚҚЖ бұл нұсқасының орындалуы кейбір мылжың емес мәселелерді талап етеді, мысалы:

- критерийлердің түрлі маңыздылығының есебі;

- жалпы критерийдің құрылу тәсілін таңдау ("пайдалылығ функциясы" деп аталатын). Жалпы критерийдің құрылуынсыз-ақ жақсы альтернативті таңдау тәсілдері бар.

Критерииді кейде ағаш түрінде топтауға (иерархия).

Критерийлердің салыстырмалы ылғалдылығын ескермейтін критериалды әдістер бар. Мысалы, көптеген доминирленбеген альтернативтер шығуының классикалық («Парето көпшілігі» деп аталатын).

Альтернатив бағалар критерийоерін қолданусыз нұсқа мқмкіндік береді:

- шешімнің көптеген альтернативті нұсқаларын формалау,

- альтернативті салыстыру (мысалы, попарлы) нәтижелерін алу,

- ұсыныс ретінде жүйемен шығарылатын жақсы альтернативті таңдау.

Екінші нұсқа әрқашан (бірінші өте жиі) экспертті ақпаратты өңдеу мен жинау білуін талап етеді. Ақпараттың мұндай жыныстың ерекше орны ШҚА ықыластарына тиесілі. ШҚҚЖ маңызды тапсырмаларының бірі максималды толық және ШҚА ықыластарының адекватты шығуы болып табылады. Алғашында бұл қиын емес және тіпті керексіз іс болып көрінуі мүмкін. ШҚА-дан ол қандай жауап алатыны туралы сұрау жеткілікті сияқты. Бірақ тәжірибеде ШҚА өзінің ықыластарын айқын және дәл формалай алмайтындығы тез анықталды. Пікірлердің ерекшеліктері осындай.

Ерекше мәселелер альтернативтердің ұжымды экспертизаларын өткізу кезінде пайда болады. Осындай мәселелердің бірі: ерекшеленетін экспертті бағаларды қалай біріктіреді?

Жоғарыда қарастырылған жүйелер бір жақсы альтернатив ретінде ғана емес, альтернатив немесе оранжировка рейтинг түрінде де нәтижелер береді.