2.2 Жобаларды басқару мәселелері

Әдiстiң аты

Әдiстiң қысқаша мiнездемесi

1.Ассоциативті әдіс

Белгiлi шешiмдер(басқа облыстардан тiптi) осы басқару есептерне ассоциативті тасымалданады.

2.Кемшiлiктерге шабуыл

Шешiмге қатысты кемшiлiктер анықталады, және оларды жою туралы ұсыныстарды iстеп шығарылады.

3. Буффало

Мәселенiң шешiмi келесi тiзбекті кезеңде iске асады: мәлiметтiң жиыны; мәселенiң табылуы; идеялар, ұсыныстардың өндiруi; ақырғы шешiмдi iздестiру.

4.Декомпозиция

Күрделi мәселенiң қарапайым мәселелер жиынтығы ретінде қарастырылуы.

5. Ақ жәшiк

Құрылымы белгiлi жүйенiң мiнез-құлығының зерттеуiнде мәселелердiң талдауы және шешiмдердiң синтезi негiзделген тестеулер әдiсі.

6. Қара жәшiк

Кейбiр мәлiметтердiң жүйенің кiріске берілуiн ескередi, нәтижелердiң тексеруi және сәйкессiздiктiң iздестiруi .Сонымен бiрге, қалай жүйе жасалған, жеңiл-желпi болып болып есептеледi. Қалай жүйе өзiн-өзi ұстайтынын бiле, керек шешiм қабылданады.

1. Ресурстарды бөлудi есептеу

Қорлардың бiрнеше түрлерiнiң бар болу жағдайда, мөлшердегi қордың әрбiр түрiн n өнiм түрлерi үшiн қолданылады. Неше және, неткен өнiм түрлерi мұндай шығарылым ұтымдылықтың қабылданған белгiсi үшiн ең жақсы болу үшiн жасау керек болатынын әдiстi анықтауға мүмкiндiк бередi.

2. Шығындар - шығарылым

Мәселе шығын, нәтижелер және шектелген қорлар көз қарасымен қаралады. Шешiмнiң варианттары бұл көрсеткiштер бойынша бағаланады.

3. Дю Пон

Шығарманың түрiндегi оның жiктеуi меншiкке қайтаруды коэффициенттiң зерттеуiнде жолымен басқа негiзделген, бос тұрулар көп және көрсеткiштердiң талдауы үшiн түсiнiктi.

Менеджменттiң қаржы айқындамасынан қызметтiң тиiмдiлiгiнiң талдау үшiн қолданамыз.

4. Ықпал ететiн параметрлердiң жаймасы

Ықпал ететiн факторлардың жиынтықтың классификациясының варианттарының бірі болып табылады. График түрiнде иллюстрация сол сияқты классификациялық тәптiштеудiң деңгейлерiнiң санын үштен - беске дейiн өсiп жетiлдiруге мүмкiндiк бередi. Факторлардың барлық жиынтығы топқа және топ астына бөлiнедi . Бiртiндеп шешуді талап ететiн жүйелiк жiктелген түр және иерархий ретінде нәтиже алады.

5. Баланстық әдiс

Баланстық әдiс - бұл қабылдаулар, анықталу және пропорциялар және байланыстардың қамтамасыз етуiнiң әдiстерiнiң жиынтығы өзара байланысты баланстардың өңдеуi арқылы. Әлеуметтiк дамыту да, экономикалық та әдiс заттық және қаржылық ресурстер және жоспардың барлық бөлiмдер мен көрсеткiштерінің келiсумен, көлемнiң байланыстыруы және қоғамдық қажеттiктiң құрылымы үшiн арналған. Мысалы, безбенделедi: шығындар, пайда өте күсет болған варианттар сайланады. Бұл әдiстiң қолдануы нақты және экономиканың дамудағы құн пропорцияларын айқындалып байланыстыруға мүмкiндiк бередi.

6. Интерполяция

Шығарылым кейбiр функцияның бiрнеше мәндерi бойынша – (қорлар, сан бос емес - жылдар және тағы басқалар.) белгiсiз интервалдың iшi тап қалған функционалдық мәндердiң бұл мәнiне дейiн болжайды.

7.Экстраполяция

Бiр құбылыстың бiр бөлiгiнiң бақылау алған iшiнара бiлiмдердiң таратуы немесе басқа бөлiкке зерттеулерi жүргiзiлмеген . Әдiс (пропорциялар ) бүгiнгi ахуалдың тасуында келешек тұрады. Экстраполяцияның әдiстерi көпшiлiгiнде интерполяцияның әдiстерiмен ұқсас.

8. Классификациялық айналма облыстар

Параметрлер жиынтығы айналма аймақтарда орналасатын классификациялық топтарға бөлiнген. Мысал келтiрiлетiн мәселе үшiн параметрлердiң тобының маңыздылығы суреттiң ортасынан

тиiстi облыстың қашықтығымен көлбеңдейдi. Параметрлердiң ықпалдың күшiнiң көрнекi суретi ұтымды шешiмдi таңдауға мүмкiндiк бередi.

9.Корелляциялық-регрессивті әдіс

Аралық талданатын кейбiр функциялық тәуелдiлiктi iздестiру үшiн қолданылады, байланыстың күшi анықталады. "Регрессия"- байланыстың табиғатының сипаттамасы, "корреляция" - байланыстың тығыздығының өлшемi үшiн. Әдiс ықпалдың өте салмақты факторларын ерекшелеуге мүмкiндiк бередi.

10.Гаусс әдісі

Жақсарту рұқсат етпейтiн ұтымды варианттың алуына дейiн тiрек шешiмнiң бiртiндеп өзгерiсi. Бұл бағада және шектеу сызықты мiндеттермен болып табылған ұтымдылық есептiң шешiмiнiң әдiсi.

11. Лагранж әдісі

Дифференциалды есептеудi болған жағдайда шектейтiн шарт қолданылатын әдiс. Сондай болып шешiммен шек қойылмай-ақ талғаулы ұтымдылық есепке шектеулерi бар ұтымдылық есептен өтуге мүмкiндiк бередi. . Іс жүзiнде математикалық есеп шартты экстремумға есеппен шартсыз экстремумға ауыстырылады, бiрақ белгiсiз санның үлкеюiмен.

12. Ең кiшi квадраттар

Әдiс қолданамыз ,егер функцияның алдын алуын уақытын болжауда объекттiң құрылымы бұлжымаса, оның тек қана параметрлерiнiң мәнi өзгере алады. Қолдану үшін әдiстер сөзсiз алғышарттардың бiр қатарын қанағаттандыруы керек. Кездейсоқ қателер (жүйелi түрдегі қателер болмайды) нөлдiк орташа алады. Кездейсоқ қатенiң әрбiр өлшемi нөлдiк орташамен бейнеленедi бақыланатын мәндерге тәуелдi болмайтын. Әрбiр кездейсоқ қатенiң дисперсиялары бiрдей, олардың мәндері бақыланатын (гомоскедастиялылық ) айнымалыдан тәуелсiз шама. Қателердің автокорреляциясы болмайды. әр түрлi бақылаулардың қателерiнiң мәндерi тәуелсiз бiр-бiрiмен. Кездейсоқ қателердің нормалы үлестiрiлуi болады. Тренданы есептеуi үшiн қолданылады ( iшкiтектiк, iшкi айнымалы ), қателiктен азат өлшемдер үшін.

13. Парето жиыны

Қандай болмасын бiр белгi бойынша жақсарту үшiн қандай болмасын басқа белгi бойынша тек қана нашарлау есебiнен болуы мүмкiн варианттардың жиыны. Парето жиынмен жұмыс бәсекеге жарамайтын бiле тұра ұтылысқа қарамауға мүмкiндiк бередi вариант. .Варианттар күшейметіндерге шоғырландыру таңдау өрiсiн пiкiрiп және ықылас бәсекеге түсе алатын екiнiң бiрлерiне көбiрек зер салуға мүмкiндiк бередi.

14.Сызықты бағдарламалау

Әдiс экономикалық объекттер немесе процесстер сызықты тәуелдiлiкпен бейнелене алғанда қолданылады. Есептiң шешiмi мақсаттық функцияның минимум немесе максимум қамтамасыз ететiн (дәлелдер ) айнымалы мәндерiнiң iздеп табуында тұрады.

15.Динамикалық бағдарламалау

Әдiс (көп қадамды процесс) бiртiндеп шешiмдердiң қатарымен қабылдауға мүмкiндiк бередi, қамтамасыз ететiн процесс негiзiнен дамытудың оптималдығы. Теориялық негiз - қағида Беллманның оптималдығы: осыдан бастай әрбiр кезеңде, табыс ақырына дейiн максимал болып үлестiру керек. Қозғалыстың барлық траекториясы бөлiмшелердiң қатарына бөлiнедi. Пiшiндеу процесс бағытында ағады, (түпкi ) iзделетiн күйiнен уақыттың ағымдағы керi жүрiсiне. Соңғы, ең жақын түпкi күйге, ұтымды шешiм бастапқыда болады. Содан соң - шешiм, сома болатын соңғы және алдында соңғы кесiндi үшiн ұтымды, және тағы басқалар.

16.Нормативтік әдіс

Әдiс ұйым және объекттiң келешек дамытуының нормативтік анықтауы , экономикалық және ұйымдастыру-техникалық көрсеткiштердiң арасындағы тәуелдiлiктiң анықтауында тұрақтанады. Ұтымды деңгей (норматив ) шығындарды барынша азайтудың талаптарына сүйене анықталады. Нормалар және нормативтарда барлық техникалық, экономикалық және баланстық есептеулер тұрақтанады.

17. Төлеу матрицасы

Менеджерге болуы мүмкiн екiнiң бiрлерiнiң ең жақсысын таңдалуға болысушы шешiмдер өңдеудейтін статистикалық әдiс. матрицаларын негiзінде(төлеу ) пайдалылық. және төлеу тәуелдi болатын нақты жағдайлар.

18. Торлық жоспарлау

Әдiс логикалық өзара байланыстар және жұмыс жасауды өзара келiсiлгендiк орнатып, сонымен бiрге тиiстi жұмыстар және жоспардың орындау уақыты негiзiнен бағалауға мүмкiндiк бередi. Торлық жоспарлау жүйесін өнеркәсiптiк кәсiпорындарда, құрылыста, ғылыми зерттеулер, жобалау институттарында тиiмдi қолданылады.

19. Жүйелiк ықшамдау

Әдiс шектеулердiң тап қалған күйiнде ұтымды шешiм iздестiру кезiнде ғана емес, керектi нәтиженiң тарабына қарай алға басу мақсаттарындағы шектеулерiн түрлендiруiнде де болады.

20. 1. Факторлық талдау

Олардың арасындағы объект пен өзара байланысын сипаттайтын талдау айнымалы болуы мүмкiн жиынтықты есепке алуды өткiзуге барынша мүмкiндiк бередi.

21. Функционалдi - құн талдау

Объекттiң тiршiлiк циклiне жиынтық шығындардың бiрлiгiне (серпу ) пайдалы эффекттiң жоғарылатуы мақсаттарындағы (бұйым, процесстер, құрылым) объекттiң тағайындауы бойынша қолданылатын жүйелiк зерттеудiң әдiсi. Ерекшелiк нақты шарттардағы жобаланатын объектi орындауы керек болған функциялардың жиынның орындылығының анықтауында немесе қазiргi объекттiң функцияларының қажеттiлiгi болады.

22. Элиминалау

Әдiс бiр фактордың әсерiн жалпылама көрсеткiшке өндiрiстiк ерекшелеуге мүмкiндiк бередi - шаруашылық жұмысы, басқа факторлардың әсерi алмағанда.

1.SWOT – талдау

1. SWOT талдау әдiстемелiк ұйымның iшкi ортасының күштi және әлсiз тараптарының анықтайды, сонымен бiрге мүмкiндiктер және оның сыртқы ортасының байбаламдарының анықталуын ойлайды. Бұл параметрлердiң арасындағы байланыстардың тiркестерiнiң анықталуы ұйымның дамуының (мақсаттар ) стратегиялық бағыттарын жасауға мүмкiндiк бередi.

2. Ықтимал өзара әрекеттесулердi талдау

Оқиғалар ықтималдығы анықталады - саяси, экономикалық, техникалық, әлеуметтiк тағы басқалар - талданатын мерзiмде бола алатын. Мәселе және зерттелетiн объекттiң келешек күйлерiнің ықтималдылығы бекiтiледi.

3. Иерархиялық талдау

Мәселенiң көп сипаттамасына арқа сүйейдi. Әдiсте ортақ белгiлерде сипаттың бөлiндiсiнiң белгiлерiне бөлiнетiн белгiлердiң ағашы қолданылады. Белгiлердiң әрбiр тобы үшiн маңыздылықтың коэффициенттерi анықталады. Екiнiң бiрлерi олардың әрқайсыларының анықтауының мақсаты бар жеке белгiлерi бойынша өзара теңеседi. Белгiлердiң маңыздылығының коэффициенттерiнiң анықтауы немесе екiнiң бiрлерiнiң белгiсi бар құндылығының құралы жұп бойынша салыстыру болып табылады. Салыстырудың нәтижесi балдық шәкiл бойынша бағаланады. Мұндай салыстырулардың негiзiнде белгiлердiң маңыздылығының коэффициенттерi, екiнiң бiрлерiнiң бағаларын есептеледi және ортақ бағада болады бұл белгiлердiң бағаларының ойлап-пiшiлген сомасы.

4. Аналитикалық мәлiметтер

Объект тән құрайтын, параметрлердiң қатарына жiктеледi. Шешiмнiң iске асыруының варианттарының қорытынды матрицасы жасалады. Әрбiр вариант бойынша варианттардың орындылығы бағаланған параметрлердiң жиынтығы болады.

5. Матрицалық жiктелу

Матрица құрастыру негізге алынады, көлденең жолы –атрибуттар, тік жолы – талқыланатын нұсқалар.

6. Бостон матрицасы

Ұйымның өнiмiн талдауға мүмкiндiк беретiн әдiс: нарықтың өсу қарқын және еншiсi.

7. Белгiлердiң бағаларының ойлап-пiшiлген сомасы

Әрбiр екiнiң бiрiне белгiлердiң әрқайсылары бойынша (балдық ) санмен көрсетiлген бағаны берiледi. Белгiлерге олардың салыстырмалы маңыздылығын сипаттайтын сандық салмақтар жазылып қойылады. Салмақ сандарды жинақтауға алған белгiсi бар бағаларға көбейтіледi - екiнiң бiрiнiң құндылығымен осылай анықталады. Құндылықтың ең үлкен көрсеткiшi бар екiнiң бiрiн сайланады.

8. Себептi-тергеулi пiшiндеу

Болжалатын ахуалға ықпал етедi бiр айнымалы бетер көп жағдай қолданылатын сандық болжамдау әдiсi.Осындай жағдайларда болу мүмкін амалдард болжау әдісі , қаралып отырған факторлар мен айнымалылар арасындағы статистикалық тәуелділікті зерттеу арқылы.

9. Құрылым-функционалдық пiшiндеу

Объект немесе кейбiр жүйенiң өзара байланысты компьютер кестелерi, блок-схема, диаграммалар, графиктер, суреттер, анимация бөлiктерi гипермәтiн көмегiмен суреттеп айтылған шартты түрi және объект элементтердiң арасындағы көрсететiн құрылымды және өзара байланыстар.

10. Шәкiлделген бағалар.

Сандық ақпаратты алуға бағытталған әдіс , маманның зерттеліп жатқан затқа қатысын шкалалар арқылы анықтау бойынша .Олар –номиналды, рангты , метрлік. Бағалардың шәкiлi, теңбе-тең өлшейтiн зерттелетiн құбылысты құрастыру, тiптi күрделi мәселенi болады, бiрақ мұндай (немесе тиiстi программалық қамтамасыз ету) математикалық санақтың аппаратының тартуымен өткiзiлген сараптамалар нәтижелердi өңдеу сандық өрнектегi бағалы аналитикалық мәлiметтi бере алады. Сарапшылық бағалардың сырттай әдiсі ретінде қолданылады.

Мәлiметтiң күйi